Oktyabrın 14-də Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti yerləşdiyi Azərbaycan ərazisindəki qanunsuz erməni silahlı dəstələri tərəfindən açılan snayper atəşi nəticəsində Azərbaycan Ordusunun hərbi qulluqçusu əsgər Həmzəyev Əfqan Bəhram oğlu şəhid olub. Bundan bir gün əvvəl isə ermənilər Suqovuşandan Kəlbəcərə doğru hərəkət edən mülki təyinatlı yük karvanımızı atəşə tutmuşdular.

Son zamanlar baş verənlər yenidən Qarabağda anti-terror əməliyyatının vacibliyini gündəmə gətirib. Amma bu, nə dərəcədə mümkündür? Bilirik ki, Qarabağda qanunsuz erməni silahlılarını zərərsizləşdirmək üçün Azərbaycan Ordusunun anti-terror əməliyyatı keçirmək üçün kifayət qədər qüvvəsi var. Eyni zamanda, bölgədə hazırda Rusiya sülhməramlılarının olduğunu da yaddan çıxarmaq olmaz.

Ortada digər maraqlı məqam da var. Qarabağda müvəqqəti yerləşən Rusiya sülhməramlılarının beynəlxalq mandatı yoxdur. Yəni, sülhməramlıların bölgəyə gəlişini, gedişini və bölgədə hüquqi məsuliyyətlərini müəyyən edən dövlətlərarası hüquqi sənəd mövcud deyil. Eləcə də, nə Rusiya, nə də Azərbaycan parlamenti sülhməramlıların fəaliyyəti üçün tələb olunan razılığı verməyib.

Maraqlı sual yaranır. Azərbaycan, beynəlxalq mandatı olmayan Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti nəzarəti altında olan Qarabağda anti-terror əməliyyatı keçirə bilərmi? Axı sülhməramlılar orada bir növ “quş hüququ” ilə fəaliyyət göstərirlər.

Yaxud da, Azərbaycanın, hətta mandat təsdiq edildiyi halda, öz torpağında düzgün fəaliyyət göstərməyən, üzərinə düşən məsuliyyəti dərk etməyən və vəzifəsinin öhdəsindən gələ bilməyən sülhməramlıların olduğu ərazidə əməliyyat keçirə (sözsüz ki, hər iki halda xəbərdarlıq etməklə) bilərmi? Buna beynəlxalq hüquq nə deyir?

Məsələnin hüquqi tərəflərini EDNews.net üçün şərh edən Cənubi Koreyanın Hanquk Universitetinin professoru, politoloq Rövşən İbrahimov bildirib ki, Rusiya sülhməramlı qoşunlarının hələ ki, müəyyənləşdirilmiş hüquqi mandatı yoxdur: “Bu mandat əlbəttə ki, Azərbaycanla müzakirələr nəticəsində formalaşdırılmalıdır. Çünki sülhməramlı qoşunlar məhz Azərbaycan ərazisində yerləşdirilib. Və ya 10 noyabr üçtərəfli bəyanatı çərçivəsində də müəyyənləşdirilə bilər. Bu mandat müəyyənləşdirilsə belə, beynəlxalq hüquqa görə sülhməramlıların funksiyası ondan ibarətdir ki, onlar münaqişə olan zonada və münaqişə tərəfləri arasında formalaşdırılmış atəşkəs və ya başqa formada olan müvəqqəti atəş dayandırılmasında monitorinq rolunu oynayır”.

R. İbrahimovun sözlərinə görə, həmin sülhməramlı qoşunların hər hansı bir vəziyyətdə silahdan istifadə, vəziyyətə qarışmaq ixtiyarı və hüququ yoxdur: “Bu ümumi olaraq sülhməramlı qoşunların xarakterindən irəli gəlir. Və əlbəttə ki, Azərbaycanın öz ərazisində hər zaman anti-terror əməliyyatı keçirməyə ixtiyarı və hüququ var. Bu hüququ onun əlindən heç kəs almayıb. Və lazımi qaydada da müxtəlif formalarda, istər fərdi əməliyyatlar, istərsə də ümumi əməliyyatlar keçirə bilər. Fikirləşirəm ki,  vəziyyət belə davam edərsə, bu, həyata keçiriləcək. Azərbaycanın bunun üçün bütün imkanları var. Sadəcə hal-hazırda müzakirələr aparıldığı üçün və vəziyyətin aydınlanması getdiyinə görə Azərbaycan hələ ki, bu tədbirlərə əl atmır, müəyyən dərəcədə istifadə etsə də, bundan genişmiqyaslı istifadə etmir. Azərbaycanın anti-terror əməliyyatı aparacaq qüvvələri var və onlar xüsusi təlim keçib. Bu Azərbaycanın suveren hüququ çərçivəsində apara biləcəyi hüquqlarından biridir”.

Gülnar Səlimova

Məqalə Azərbaycan Respublikası Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə hazırlanmışdır

6.3.4. ictimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi