“Rusiya heç bir zaman Qərb dövlətlərinin öz arxa bağçasında möhkəmlənməsinə imkan verməyəcək”. Bu sözləri EDNews.net-ə politoloq Mətin Məmmədli KTMT-nin iclasında Rusiya Prezidenti Vladimir Putin və Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenkonun çıxışlarını şərh edərkən bildirib.

Qeyd edək ki, yanvarın 10-da Kollektiv Təhlükəsizlik Müqavilə Təşkilatına üzv olan dövlətlərin iclası keçirilib. İclasda müzakirə olunan əsas məsələ Qazaxıstanda baş vermiş proseslər və hazırkı vəziyyət ilə bağlı olub.

İclas zamanı Rusiya və Belarus rəhbərləri post-sovet məkanı ilə bağlı xüsusi diqqət çəkən açıqlamalar veriblər.

Prezident Aleksandır Lukaşenko çıxışında Özbəkistana toxunub. O, qeyd edib ki, Qazaxıstanda baş vermiş hadisələr Özbəkistanda da gözlənilə bilər. Bu kimi halların qarşısının alınması üçün Özbəkistanın yenidən KTMT-yə qoşulmasının vacibliyini qeyd edib.

Rusiya Prezidenti Vladimir Putin isə KTMT-nin post-sovet məkanında rəngli inqilablar və növbəti qarşıdurmaların baş verməsinə imkan verməyəcəyini bildirib: “KTMT xətti ilə görülən tədbirlər aydın olaraq göstərdi ki, biz evimizdə vəziyyəti qarışdırmağa və rəngli inqilablar adlanan ssenarilərin həyata keçirməyə imkan verməyəcəyik”.

Lukaşenkonun və Putinin çıxışları post-sovet məkanında hal-hazırda gedən proseslər üçün nə dərəcədə xüsusi əhəmiyyət daşıyır? Putinin post-sovet məkanı ilə bağlı ifadələri nəyi işarə edir?

Məsələ ilə bağlı açıqlama verən politoloq Mətin Məmmədli qeyd edib ki, Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenko Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin dilindən çıxır edir. O, Rusiyanın post-sovet ölkələri üzərində siyasi nüfuzunu dəstəkləyir.

“Lukaşenkonun KTMT-nin iclasında Özbəkistanın adını çəkməsi diqqət çəkən bir məqamdır. Belarus lideri deyir ki, Qazaxıstanda baş vermiş qanlı qarşıdurmalar və nümayişlər Özbəkistanda da həyata keçirilə bilər. Onun bu çıxışı bir sıra ekspertlər tərəfindən maraqla və təəccüblə qarşılanıb. Hesab edirəm ki, son zamanlar Lukaşenko Putinin qeyri-rəsmi sözçüsü kimi çıxış edir. Bu yaxınlarda Lukaşenko yeni ittifaqın yaradıcılığı ilə bağlı açıqlama vermişdi. O, Özbəkistanın adını qeyd etməklə, Rusiya dövlətinin marağını ifadə edib. Özbəkistana Rusiyanın mesajlarını çatıdırır”.

“Özbəkistan Rusiyanın Mərkəzi Asiya siyasətində olduqca önəmli bir ölkədir. Bu regionda geostrateji cəhətdən iki vacib ölkə var. Biri Qazaxıstandır, digəri isə Özbəkistandır. Bu iki ölkə ərazisinə, əhalisinin sayına və təbii resurslarına görə aparıcı dövlətlərdir. Özbəkistan vaxtilə KTMT-nin üzvü olub. Rusiyanın marağındadır ki, bu ölkə yenidən özünün rəhbərlik etdiyi hərbi təşkilata qayıtsın”, – deyə o, əlavə edib.   

Politoloq Özbəkistanda dağıdıcı proseslərin baş vermə ehtimalını da dilə gətirib: “Son zamanlar post-sovet məkanında gözlənilməz hadisələr baş verir. Bu hadisələrin zəncirvari davam edərək Özbəkistanın da başına gəlməsi mümkündür.  Yaxın gələcəkdə post-sovet məkanında  gözləmədiyimiz hadisələr baş verə bilər”.

Mətin Məmmədli Prezident Putinin post-sovet ölkələri ilə bağlı çıxışını təəccüblə qarşılamadığını qeyd edib. O qeyd edib ki, Moskva post-sovet məkanı Rusiyanın “arxa bağçası” hesab edir.

“Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin post-sovet məkanı ilə bağlı açıqlaması yeni deyil, hesab edirəm ki, bunu normal qarşılamaq lazımdır. İstər Mərkəzi Asiya, istər Xəzər hövzəsi, istərsə də Cənubi Qafqaz Rusiyanın arxa bağçası hesab olunur. Vladimir Putin hakimiyyətə gələndən sonra Rusiya bu regionlarda siyasi, hərbi və iqtisadi cəhətdən möhkəmlənməyə çalışır. Bu regionlar Rusiyanın xarici siyasət və milli təhlükəsizlik doktrinalarında mühüm yer tutur. 

Rusiya heç bir zaman ABŞ və Avropa ölkələrinin Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyada güclənməsinə imkan verə bilməz. Buna imkan verməyəcək də”.

Politoloq Kremlin son aylarda bu regionlarla bağlı öz niyyətini açıq şəkildə büruzə verdiyini vurğulayıb: “Moskvanın NATO, ABŞ və Avropa İttifaqına təqdim etdiyi təhlükəsizlik zəmanətlərində Rusiyanın post-sovet məkanında yeganə siyasi və hərbi güc olduğunu görürük. Rusiya Qərb dövlətlərinə açıq şəkildə deyir ki, post-sovet ölkələri yalnız mənim siyasi və iqtisadi nüfuzuma daxildir”.  

“NATO-nun şərqə doğru genişlənməsi və alyansın post-sovet ölkələrində hərbi varlığı Rusiya üçün qəbuledilməzdir. Biz bunu Ukraynada görürük. Kreml bundan sonra da Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyada öz mövqeyini daha da artıracaq. Bu isə regionda yerləşən dövlətlərin müstəqilliyinə və suverenliyinə təhdidlər yaradır. Onsuz da bəzi post-sovet ölkələrində etno-siyasi və ərazi münaqişələri, siyasi və sosial-iqtisadi problemləri mövcuddur. Moskva bu münaqişələr və problemlər üzərindən regional dövlətlərə təzyiqini davam etdirəcək”.

Yunis Abdullayev