Qazaxıstanda baş verən hadisələr günün ən böyük müzakirə mövzusudur. Rusiyanın yenidən SSRİ-ni yaratmaq sevdası, Rusiyanın regionda getdikcə gücünü bərpa etməsi, KTMT-nin “imicinin yenidən formalaşdıraraq” gücləndirilməsi, Türkiyə Dövlətləri Təşkilatının imicinə zərbə vurulması və onun fəaliyyətinin sıfıra barəbər olması, Türkiyənin Qazaxıstana dəstək verməməsi və s. məsələlərlə bağlı bütün dünya mediasında müzakirələr bitmir.
Rusiyanın SSRİ dağıldıqdan sonra bu nəhəng gücü yenidən bərpa etməsi və buna uyğun hər cür siyasətin və oyunların aparılması, Rusiyanın tanınmış siyasətçilərinin, partiyalarının, aparıcılarının hətta bloqerlərinin belə bu yöndə işlədiyini bilirik. Yeni xəbər deyil. Bu nəhəng gücü itirmək, onu yenidən hər yolla bərpa etməmək, özünün bir addımlığında, bir zamanlar əlinin altındakı dövlətlərin onun düşmənlərinə qapı açanlara dərs verməmək axmaqlıq olardı. Yəni Rusiya heç də yeni və ondan gözlənilməyən bir hərəkət etmir, o hər zamankı kimi öz ampulasındadır. Türkiyənin son zamanlarda Qafqaz və Asiya regionunda bu qədər genişmiqyaslı hərəkətə keçməsindən sonra, Turqut Özalın isə zamanında Türk Dövlətləri Birliyinin vacibliyini ortaya qoymasından sonra Ərdoğanın bu Birliyi bugünkü şərtlərlə ən yüksək səviyyəyə gətirməsi, bu dövlətlərinin gələcəkdə böyük quruluşa, Turan bərabərliyinə çevrilməsini gözlədikdə niyəsə Türkiyə Qazaxıstandakı, Türk Birliyinin ən vacib ölkəsində baş verən hadisələrə çox gec reaksiya verməsi az suallar doğurmadı. Türkiyənin bu məsələyə hansı prizmadan baxması da maraqlıdır. Çünki Türkiyə Rusiya ilə son zamanlarda çox “kəllə-kəllə”yə gəldi. Suriyadan, Liviyadan, İraqdakı əməliyyatlardan başlayaraq Qarabağdakı 44 günlük savaşdakı qalibiyyətə, Şuşa bəyannaməsinə qədər. Lakin bu “kəllə-kəlləyə” gəlmə hər dəfəsində iki rəhbər tərəfindən danışılaraq normallaşdırmaya nail olunur və danışıq masasında razılığa gəlinir. Lakin, Rusiya Türkiyənin Türk Birliyi sevdasına heç isti baxmır, nəzərə alsaq ki, Rusiyanın torpaqlarında bir çox türk kökənli millətlər var və keçmiş SSRİ-nin bir cox dövlətləri türkdili və türk kökənlidir. Beləliklə Türk Birliyi Türkiyə və Azərbaycan bərabərliyindən addım-addım Asiyaya da yaxınlaşmağa başladı. Rusiya siqnalı aldı və hərəkətə keçdi. Bir tərəfdən NATO-ya və Qərbə verdiyi ismarıclar (Ukrayna, Gürcüstan, Belarus), digər tərəfdən isə Türkiyə və Türk Birliyi. Rusiyanın hərəkət və güc çərçivəsi daralmaya başladıqca Rusiya ismarıclardan real hərəkətə keçdi və nəticə Belarusla Rusiya Slavyan Birliyində birləşdi, Qazaxıstanda qan töküldü, türk milliyyətçisi Nazarbayev “devrildi”, öz adamı olan Tokayev hakimiyyətdə qalaraq Rusiyaya çalışmağa davam etməklə Türk Dövlətləri Təşkilatı başda Türkiyə olmaqla “sarsıldı”. Bəs bu həqiqətənmi belədir?!
1.Türkiyə Birliyi KTMT-dən fərqli olaraq siyasi bir quruluşdur. Onun ordusu olmadığı kimi dövlətlər arasında hərbi saziş yoxdur.
2. Türkiyə Asiya qitəsini Rusiya kimi tanımır və onun siyasətinə Rusiya kimi hakim, nə də təsir imkanları var.
3. Seçim Qazaxıstanın özünə məxsusdur, o da Rusiyanı və onun təşkilatı KTMT-ni seçdi (bunu bir çoxları Türkiyə Birliyinə satqınlığı kimi də dəyərləndirir və bu Birliyin gələcəyini sual altına qoyur).
4. Türkiyə və Rusiya ikisi də bir-birinin yürütdüyü siyasəti çox gözəl anlayır və bu sahədə bir-birinə hardasa güzəştə gedir (əslində burda Osmanlı ideyasının və Çar Rusiyası ideyasının mövcudluğu).
5. Türkiyə Suriyada Bəşər Əsədi devirməyə çalışdığı halda Rusiya onu qorudu və Suriya hakimiyyəti ilə hələ də münasibətlər normallaşmadı, bu vəziyyətin Qazaxıstanda təkrarlanmaması üçün Tokayevi dəstəkləyərək özünün siyasətini və bu ölkədəki simasını qorudu.
6. Post-Sovet Türk dövlətləri anladılar ki, digər güclərə qarşı hərbi qüvvələrini yenidən formalaşdırması və yeniləməsi üçün Türkiyədən bəhrələnmələrinin zəruriyyəti yarandı (Azərbaycanda olduğu kimi).
Əslində Türkiyənin də çətin siyasi quruluşa sahib olan ölkə olduğunu bilirik. Burda həm avtokrat həm də demokratiya mövcudluğu var. Türkiyənin başqa dövlətlərlə bağlı verdiyi bir çox qərarlar Məclisdə müzakirəyə çıxarılır və mütləq şəkildə razılaşdırılır. Onun üçün Türkiyənin nə qədər sərbəst siyasət yürütsə də dünya siyasətinə və yazılan və yazılmayan qanunlara uyması zəruriyyəti bəzən yaranır. Lakin Türk Birliyinin ən böyük gələcək şansı hər zaman dediyim kimi Ərdoğan siyasətinə bağlıdır, yəni Türkiyə siyasəti kursu dəyişmədən Türk gücünü bərqərar etmək vacibdir.
Ramiyə Məmmədova
