Rusiya iyul ayında Qara Dəniz Taxıl Təşəbbüsündən çıxdıqdan sonra Xorvatiya Ukrayna taxılını çay və dəniz limanları vasitəsilə ixrac etməyi təklif edib.
Ednews xəbər verir ki, bu barədə Deutsche Welle Alman nəşrində geniş məqalə dərc olunub.
Sözügedən məqaləni diqqətinizə çatdırırıq:
Bu real bir variant, yoxsa sadəcə olaraq irəli sürülən bir təklifdir?
Bu, dünyada milyonlarla insanın gözlədiyi xoş xəbər kimi səslənib.
Ukrayna Xorvatiyanın Ukrayna taxılının Dunay və Adriatik dənizindəki limanları vasitəsilə ixracına razılıq verdiyini elan edərkən, bəzilərinə Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi və onun blokadası nəticəsində qlobal ərzaq təhlükəsizliyinə ciddi təhlükə kimi görünə bilərdi. Ukraynanın Qara dəniz limanlarının qarşısı alınıb.
Bu barədə Ukraynanın xarici işlər naziri Dmitri Kuleba Kiyevdə xorvatiyalı həmkarı Qordan Qrliç Radmanla görüşündən sonra açıqlama verib.
Xorvatiya Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən təsdiqləndikdən sonra verdiyi açıqlamada Kuleba, ixracın qarşısının alınmasına verilən hər bir töhfənin, açılan hər qapının dünyanın ərzaq təhlükəsizliyinə real, təsirli töhfə olduğunu və hər iki tərəfin indi bu limanlara ən səmərəli marşrutların yaradılması və bu fürsətdən maksimum istifadə etmək üçün çalışacağını söyləyib.
Böyük logistik problemlər
Bu son söylənilər kifayət qədər vaxt apara bilər. Hətta regionun xəritəsinin qısa bir tədqiqi belə, bu ideyanı reallığa çevirmək üçün aradan qaldırılmalı olan nəhəng logistik maneələri göstərir.
Ukrayna taxılı Dunaydakı iki Ukrayna limanı: İzmail və Reni vasitəsilə göndərilə bilər. Hər ikisi də bu yaxınlarda Rusiyanın pilotsuz təyyarələrinin hücumlarının hədəfi olub.
Digər variant isə taxılın Qara dəniz vasitəsilə Rumıniyanın Konstansa limanına, oradan isə Dunay çayına göndərilməsi ola bilər. Bundan sonra taxıl 1000 kilometr (621 mil) yuxarı axınla Xorvatiyanın Dunay çayı Vukovar limanına daşınmalı idi.
Vukovarın gücü varmı?
Amma Vukovardakı liman kiçikdir. Hazırda o, ildə maksimum 1,2 milyon ton yük daşımaq iqtidarındadır. Bu çox səslənə bilər, lakin qeyd etmək lazımdır ki, bu tutum təkcə toplu yüklərə (məsələn, taxıl) aid deyil, bütün yüklərə, o cümlədən konteynerlərə aiddir.
Bundan başqa, Vukovarda hazırda taxıl saxlamaq üçün istifadə oluna bilən yalnız bir silos var və onun tutumu cəmi 10 min tondur.
İşləri perspektivə kökləmək üçün Avropa İttifaqının məlumatına görə, Ukrayna 2022-ci ilin avqustundan 2023-cü ilin mayına qədər Qara Dəniz Taxıl Təşəbbüsünün bir hissəsi kimi 30 milyon tondan çox taxıl və digər ərzaq məhsulları ixrac edib. Bu həcmdə yüklərin daşınması üçün 1080-dən çox gəmi lazım olub. Bir sözlə, Vukovar limanı Ukrayna taxılının daşınmasında böyük rol oynaya bilməzdi.
Avtomobil və dəmir yolu nəqliyyatı səmərəli variantlardırmı?
Xorvatiyanın bu nəhəng taxıl həcmini Adriatik dənizinin Riyeka, Zadar və ya Split limanlarına necə daşıyacağı sualı da ortaya çıxır.
Hətta iri yük maşınları bir anda 45 tondan çox olmayan yük daşıya bilir. Başqa sözlə, bir milyon ton taxıl daşımaq üçün 22 mindən çox belə maşına ehtiyac olacaqdı. Xorvatiyanın yolları bu cür trafikin öhdəsindən çətinliklə gələ bilərdi.
Dəmir yolu nəqliyyatı başqa bir seçimdir. Lakin illərdir baxımsız qalan və müntəzəm sərnişin daşımalarını olduğu kimi çətin idarə edə bilən Xorvatiya dəmir yolu şəbəkəsinin bu yükdaşıma həcminin öhdəsindən gələ biləcəyini düşünmək real deyil.
Üstəlik, Xorvatiyanın dəmir yolu şəbəkəsinin çox hissəsi hətta elektrikləşdirilməyib və onun relsləri pis vəziyyətdədir. Bir sözlə, Xorvatiyada dəmir yolu nəqliyyatı gec başa gələn və bahalıdır.
"Bu daşımaların həyata keçirilməsi üçün böyük investisiyalar və çox vaxt tələb olunacaq. İllər çəkəcək. Çünki təkcə dəmir yolları deyil, hazırda müzakirə olunan limanlar da belə böyük həcmdə toplu yüklərin daşınması üçün təchiz olunmayıb”, deyə Zaqreb Universitetinin İqtisadiyyat və Biznes fakültəsinin fəxri professoru və Xorvatiyanın keçmiş iqtisadiyyat naziri Ljubo Yurciç bildirib.
Okeanda bir damla
Maliyyə baxımından da taxılın Xorvatiya vasitəsilə ixracı Ukrayna üçün o qədər də sərfəli olmazdı. Hazırda dünya bazarında buğdanın hər tonu təxminən 350 avroya (385 dollar), qarğıdalı isə 260 avroya satılır. Xorvatiya bir milyon ton taxıl göndərə bilsə belə, bu, cəmi 300 milyon avro gəlir gətirəcək.
Bunun çoxu ukraynalı fermerlərin payına düşməyəcək, çünki nəqliyyat zəncirində iştirak edən insanların hamısı qazanc əldə etmək istəyəcək.
Yurciç bildirib ki, Ukrayna taxılının limanları vasitəsilə daşınmasının dəyəri Xorvatiya üçün onun Ukraynaya göstərəcəyi müsbət təsirdən daha çox olacaq. O, əmindir ki, "Xorvatiya hər şeydən əvvəl Ukraynaya simpatiyasını bildirmək, onun Ukraynanın tərəfində olduğunu və ölkəni dəstəklədiyini göstərmək istəyirdi. Bu, daha çox simvolik dəstək jestidir”.
Kiyev və Brüsselə mesaj
Xorvatiya da Ukraynaya hərbi dəstək verir. Mayın əvvəlində məlum olub ki, Xorvatiya müharibədən əziyyət çəkən ölkəyə 14 ədəd Mi-8 helikopteri bağışlayıb. Lakin Yurciç deyir ki, taxıl sazişinə aid olan şey Xorvatiyanın Ukraynaya digər yardımlarına da aiddir:
“İstər göndərilən vertolyotlar, istərsə də digər silah və sursatlar olsun, bu, hər şeydən əvvəl simvolik dəstəyin ifadəsidir”.
Yurciç Xorvatiyanın dəstəyinin həcmini qısa şəkildə belə ifadə edib: "Xorvatiyanın müharibədə Ukraynaya göstərdiyi yardım, demək olar ki, statistik səhv səviyyəsindədir. Başqa sözlə, əhəmiyyətsizdir".
Yurciç bildirib ki, Xorvatiyanın xarici işlər nazirinin Kiyevdə etdiyi jest təkcə Ukraynaya deyil, dolayısı ilə Avropa Komissiyasına da bir mesajdır. "Xorvatiya tez-tez Aİ- yə birliyin tələb etdiyindən daha çox dəstək verir və özünü Aİ daxilində Brüsselin siyasətinə ən əlverişli olan ölkələrdən biri kimi fərqləndirir",- deyə o, vurğulayıb.
Ülviyyə Şahin
