Təkcə Avropada deyil, həm də dünya miqyasında Rusiya-Ukrayna müharibəsi dövlətlərin hərbi, siyasi və iqtisadi məsələlərə baxışını dəyişib. Müharibəyə görə, Avropaya edilən qaz ixracının dayandırılması qitə dövlətlərinin çətin vəziyyətə düşəcəyi gözləntisi yaratsa da Avropa İttifaqı problemə Yaşıl Enerji faktorunu əlavə edib.
Uzun zamandır həyatımızda olan Yaşıl Enerji məhz hansı səbəblərə görə son illərdə ön plana çıxıb?
Bütün siyasi-sosial vəziyyətlərdən asılı olmayaraq energetika daimi fəaliyyətdə olan sahədir. Avropa uzun illər ərzində əhalisinin enerji təlabatını Rusiyadan alınan ucuz qazla təmin edib. 2022-ci ildə Aİ-nın dəyərli kapitalı ilə Rusiyanın çoxsaylı təbii sərvətləri arasında yaradılmış balanslı enerji mübadiləsi bir siyasi marağın qurbanı olub. Ukraynaya qarşı aqressiv fəaliyyətlərinə görə sanksiya edilən rəsmi Moskva artıq heç bir Avropa dövləti ilə energetika əməkdaşlığı etmir.
Bəs Avropa hansı resurslarla enerji ehtiyacını qarşılayır?
Hər iki tərəf bu barədə hər nə qədər səssiz qalsa da, Rusiya hələ də öz neft və təbii qazını Avropaya ötürür. 2022-ci ildə Rusiyanın üzərinə qoyulan ən vacib sanksiyalardan biri ölkə neftinə qoyulan 60 dollar limiti olub. Bu rəqəm qlobal şəkildə qəbul edilmiş neft qiymətinin minimumudur. Rusiya buna görə öz neftini Hindistana satır. Hindistanda xam neft emal olunur və Qərb dövlətlərinə ixrac edilir. Bu prosesin sonunda Avropa dövlətləri yenə də nefti təxmini olaraq eyni qiymətə almış olur. Rusiya isə yenə də Qərbə satılan neftdən rüsum alır.
Özünün təbii qaz ehtiyatlarını satmaq istəməyən Norveç və neft-qaz ixracında maraqlı olan Azərbaycan kimi dövlətlər isə Avropa qitəsində hələ ki, həlledici rol oynayır. Norveçin yeri yaxın gələcəkdə Afrika ölkələri ilə əvəz olunacaq. İtaliya artıq Afrikadan neft və qaz alaraq qonşu ölkələrə ötürməsi planlaşdırılan “Mattei” planına start verib.
Yaşıllaşan enerji məhz nəyə görə indilərdə investorların diqqətini cəlb edib?
Təbii ki, bilavasitə ixrac edilən ənənəvi enerji məhsulları Avropanın sadəcə qısa müddət üçün düşündüyü tədbirdir. İlk növbədə əhalinin gündəlik enerji təlabatının ödənilməsində əsas yeri alternativ enerjiyə vermək planlaşdırılıb. Ukrayna müharibəsindən sonra Aİ Parlamentində Yaşıl Enerjiyə əlavə 16 milyard avro sərmayə qoyulması ilə bağlı Avropanın alternativ enerjiyə yönəlməsi İnkişaf Etməkdə Olan Dövlətlərin də bu sahəyə daha çox sərmayə ayırmasına təkan verib.
Enerji ehtiyacı olduğu kimi qalsa da mənbələr sürətlə dəyişir. Tesla şirkətinin sənayeyə veridiyi təkan, indi bütün dünyada elekromobillərin ənənəvi modellərdən daha çox istehsal olunmasına yol açıb.
Gördüyümüz kimi, hər hansı bir sahə məhsuldarlıq göstərirsə, həmin sektorda sürətlə rəqabət yaranır. Dövlətlərin hazırda Yaşıl Enerji rəqabətinə girməsinin də səbəbi budur. Təsadüfi deyil ki, günəş panellərindən alınan enerji həcmi 2023-cü ildə iki dəfə artıb. Bu sahə hər nə qədər bahalı olsa da, yetəri qədər sərmayə qoyulması onu real alternativə çevirib.
Yenilənə bilən enerjidən istifadə edilməsi üçün XX əsrin sonu, XXI əsrin əvvəllərindən bəri təşviqat fəaliyyətləri aparılsa da dünya dövlətləri bu sahəni ancaq ənənəvi mənbələrdən məhrum olduqdan sonra ciddi şəkildə qəbul edib. Neft qiymətləri üzərində dolların təsirini azaltmaq üçün keçən il Rusiya və Səudiyyə Ərəbistanının neft ixracını azaltmasını müşahidə etdik. Sonradan bu siyasət OPEC+ dövlətlərində də həyata keçirildi. Bu neft qiymətlərinin qalxmasına təbii ki, təsir etdi. Amma bu təəccüblü şəkildə ixrac artımına şərait yaratmadı. Bu o deməkdir ki, dövlətlər ənənəvi enerji idxalına davam etməkdənsə, ehtiyat fondlarından istifadə edərək təlabatın çoxluq faizini Yaşıl Enerjiyə yönəltməyə çalışırlar.
Lakin, dünya enerjisinin birdən-birə yaşıllaşmasına nə ekologiyanın qorunması, nə də təbii sərvətlərə qənaət etmək xoşniyyəti təkan verib. Yaranan siyasi vəziyyətin dövlətləri buraxdığı iqtisadi dilemmadan Yaşıl Enerji trendi formalaşdı. Bəlkə də, irimiqyaslı müharibələr və siyasi gərginliklər təkcə insanların ölümünə yol açmır, həm də onların həmişəkindən fərqli düşünməsinə təsir edir.
Fərid
