İstanbul fəthinin 571-ci ildönümü: Konstantinapol necə fəth edildi?

Yazarlar 12:00 29.05.2024

Osmanlı İmperiyasının 7-ci sultanı II Mehmet 1451-ci ildə ikinci dəfə taxta çıxanda qarşısındakı az qala hər sultan kimi onun da böyük məqsədi var idi: Konstantinopolu, yəni İstanbulu fəth etmək.

6 aprel 1453-cü ildə ordularına verdiyi quru mühasirəsi əmri daha sonra dəniz mühasirəsinə çevrildi və II Mehmet arzuladığı fəthi həyata keçirdi. 1453-cü il mayın 29-da İstanbul fəth edildi və II Mehmet “Fateh Sultan Mehmet” oldu.

Fəthlə bağlı ən yadda qalan hadisə, şübhəsiz ki, gəmiləri qurudan yeritməsidir.

Bəs bu hadisə necə baş verdi, fəthi araşdıran akademiklər nə deyir, tarixi mənbələr nə yazır?

Ednews İstanbul fəthinin 571-ci ildönümündə mühüm hadisəni yada salır:

1453-cü ildə Bizans İmperatorluğu bugünkü İstanbulda "Tarixi Yarımada" dediyimiz bölgədə ilişib qalmışdı. 

Osmanlı İmperiyası, Anadolu və Avropa torpaqlarının ortasında yerləşən Bizans paytaxtını ələ keçirib, şərqdən qərbə uzanan böyük bir imperiyaya çevrilməyi hədəfləyirdi.

Aprelin 6-da şəhərin qərb divarlarına söykənən Osmanlı əsgərləri tədricən və keçilməz divarları toplardan atəşə tutmağa başladılar. Dəniz donanması isə aprelin 2-də Bizansın "Qızıl Buynuz"undan (Haliç) keçərək çəkdiyi qalın zənciri aşa bilmədi.

Bəs Sultan II Mehmet ən çox yaddaşlarda qalan əmri, yəni “gəmiləri qurudan hərəkət etdirmək” əmrini niyə və nə vaxt verib?

Fəth illərinə aid mənbələrin və şahidlərin yazılı qeydlərinin sayı azdır. Lakin tarixçilərin razılaşdığı məqamlardan biri də İstanbulu qoruyan divarların ən zəif olduğu yerin Haliç sahillərində olmasıdır.

Türkiyədə İstanbulun fəthi ilə bağlı ən əhatəli araşdırmalar aparan adlardan biri də Prof. Dr. Firidun Emecen II Mehmetin şahzadəlik illərindən İstanbulun mühasirəsi üçün planlar qurmağa başladığını və Haliçin də bu planların bir parçası olduğunu söyləyir.

"Biz jhəmin dövrləri araşdıranda görürük ki, onun Geliboluda 100-ə yaxın gəmisi hazırlanıb və onlar İstanbulun önünə gətirilib. Bundan əlavə, Sultan Mehmet də 1204-cü ildə Xaçlıların Haliçdən girərək İstanbulu tutduğunu bilirdi".

Tarixçilər gəmilərin daşındığı faktı ilə bağlı razılaşmırlar.

Bəzi mənbələrdə gəmilərin Tophane tərəfindən sahilə çıxarılaraq, Genuya müstəmləkəsi olan Pera sərhədlərini yağlı kirşələrlə, yəni Kumbaracı-Təpəbaşı yolu ilə dolanaraq Kasımpaşadan boşaldıldığı bildirilir. Bu, təxminən 3,5 km-lik bir yoldur. Son araşdırmalarda gəmilərin Tophane deyil, Dolmabahçe tərəfindən alındığı tezisi ön plana çıxır.

Prof. Dr. Emecen, "Osmanlı qaynaqları bu məlumatı qeyd etməsə də, Bizans qaynaqları bu barədə məlumat verir. Nəticədə bu gün Dolmabahçe ilə Kabataş arasında olduğu təxmin edilən Çiftesütunlar adlı yerdə ortaya çıxarıldığı görünür" deyir.

“Konstantinopolun mühasirəsi və süqutu” kitabında gəmilərin təxminən 9 km-lik marşrutla daşındığı yazılıb.

Emecen deyir ki, "Buna görə də Dolmabahçedən çəkilmənin mümkün olduğunu düşünürük. Əgər gəmilər Tophanedən çəkilsəydi, o biri tərəfdən də görünərdi, onda Bizans bundan xəbərdar olardı".

Belə ki, gəmilərin hara endirildiyi bəlli olmasa da, tarixçilər bu gəmilərin ya Kasımpaşada, ya da Eyüplə üzbəüz yerə endirildiyini qəbul edirlər.

Emecen-in diqqət çəkdiyi başqa bir iddia isə bəzi gəmilərin artıq quruda inşa edildiyidir:

"Başqa bir iddia da var ki, bəzi gəmilər, təbii ki, çox da böyük olmayan gəmilər quruda tikilib, sonra yavaş-yavaş Bizans şəhərinə üzbəüz endirilib. Yeniçərinin xatirələrində bu gəmiqayırma prosesi 1452-ci ildə Rumeli qalasının tikintisi zamanı da qeyd olunur. "

Bəs Osmanlılar gəmiləri "Qızıl Buynuz"a (Haliç) endirməsəydilər, İstanbulu ələ keçirə bilərdilərmi?

Prof. Dr. Emecenin fikrincə, İstanbulun fəthində Qızıl Buynuza atılan gəmilər hərbi mənada çox da mühüm rol oynamayıb:

"Çünki gəmilər boşaldıqdan sonra, bunun gəmilərə dayanaraq planlaşdırılan bir əməliyyat olduğunu görmürük. Bizanslılar bu gəmiləri yandırmağa cəhd etdilər və bu baş vermədi, amma başa düşüldüyü kimi, biz bilirik ki, o gəmilər bir-birinə zəncirvari şəkildə bağlanaraq estakada kimi istifadə olunurdu və onların üzərinə toplar yerləşdirilirdi, şəhərə giriş dəniz tərəfdən deyildi.

Lakin ekspertlər bu hadisənin Osmanlılara böyük motivasiya verdiyi və Bizans tərəfində ciddi ruh düşkünlüyünə səbəb olduğu qənaətindədir.

Talbot, Qrinviç Universiteti; “Sözsüz, Osmanlılar gəmiləri endirməsəydilər İstanbulu ala bilərdilərmi sualına dəqiq cavab vermək olmur, amma gəmilərin qurudan hərəkət etməsi Osmanlılar üçün böyük bir mənəvi dəstək oldu. Digər tərəfdən, bu, Qızıl Buynuzda təhlükəsiz olduqlarını düşünən Bizanslılar üçün böyük bir ruh düşkünlüyü oldu. Başqa sözlə desək, bu, topların divarlara vurduğu zərbələr, qurudakı top atəşləri qədər gedişata ciddi  təsir göstərməsə belə, Osmanlının bu tarixi təşəbbüsü böyük bir zəfər idi."

istanbul.jpg

Əkbər Novruz

(Qeyd: Professorların bütün açıqlamaları və məqalənin müəllif hüquqları BBC Türkçe-yə aiddir)

Rusiyada qətlə yetirilən qardaşların küt alətlə vurulduğu məlum oldu

Xəbər xətti

Anomal istilər avropalılar üçün ölümcül olub
06:31 03.07.2025
Xərçəng hüceyrələrinin yayılmasının qarşısını alan maddə tapılıb
06:01 03.07.2025
Somalinin paytaxtında hərbi helikopter qəzaya uğrayıb:
02:48 03.07.2025
"İsrail hava məkanımızdan icazəsiz istifadə edib"
02:27 03.07.2025
“Kurtlar Vadisi”nin aktyoru vəfat etdi
02:04 03.07.2025
"Atam bu yeri qardaş ölkəyə verib"
01:41 03.07.2025
Azərbaycan güləşçisi Avropa çempionu oldu
01:28 03.07.2025
Araz Ağalarova qarşı icraat başladılıb
00:59 03.07.2025
Avstraliya aborigenlərin soyqırımına görə avropalılardan təzminat istəyir
00:45 03.07.2025
Dövlət Komitəsi və QMİ-nin birgə təşkilatçılığı ilə qanvermə aksiyası keçiriləcək
00:30 03.07.2025
Ukraynanın Jitomir şəhərində iki güclü partlayış baş verib
00:24 03.07.2025
Tbilisidə Azərbaycan-Gürcüstan hərbi polis əməkdaşları görüşüb
00:10 03.07.2025
Muxtar Babayev Dünya Bankı ilə "Bakıdan Belenə" yol xəritəsinin hazırlanmasını müzakirə edib
23:45 02.07.2025
Yekaterinburqda Azərbaycan diasporunun rəhbəri saxlanıldı
23:25 02.07.2025
Azərbaycanla Özbəkistan arasında bir sıra sənədlər imzalanıb, Sumqayıt Daşkəndlə, Qəbələ Navoi ilə qardaşlaşır
23:10 02.07.2025
Abşeronda güclü yanğın başladı
23:04 02.07.2025
Hindistanda musson mövsümü: 50-dən çox ölən var
22:50 02.07.2025
Suriyanın mərkəzində partlayış olub, 7 nəfər ölüb
22:35 02.07.2025
Roma Papası noyabrda Türkiyəyə səfər etməyi planlaşdırır
22:10 02.07.2025
Luis Suares karyerasını bitirmək istəyir
22:00 02.07.2025
"Beşiktaş" klubu hücumçusu ilə yollarını ayırıb
21:50 02.07.2025
"Qarabağ"ın əvəzedici komandasının baş məşqçisi müəyyənləşib
21:35 02.07.2025
"Fənərbağça" və "Qalatasaray" "Bavariya"nın futbolçusu ilə maraqlanır
21:25 02.07.2025
“Sputnik-Azərbaycan”ın ofisində aparılan tədbirlərlə bağlı Rusiyanın iradları əsassızdır - XİN
21:15 02.07.2025
XİN: Rusiyada AZAL-ın təyyarəsinin vurulması ilə bağlı Azərbaycana qarşı dezinformasiyanın aparılması yolverilməzdir
21:00 02.07.2025
Tokayev Azərbaycana təşəkkür edib
20:40 02.07.2025
Suriyanın mərkəzində partlayış olub, 7 nəfər ölüb
20:30 02.07.2025
Rafael Şvartsman: "SAF istehsalına başlaması Azərbaycana dünya aviasiyasında yeni üstünlük verəcək"
20:10 02.07.2025
Roma Papası Türkiyə Prezidentinin xanımını qəbul edib
19:45 02.07.2025
Azərbaycan ilə Özbəkistan arasında imzalanmış sənədlər mübadilə edilib YENİLƏNİB
19:20 02.07.2025
Azərbaycan nüvə texnologiyalarının tətbiqi ilə yeni pambıq sortları yaradır
19:00 02.07.2025
Prezident: Azərbaycan beynəlxalq arenada Özbəkistanın imicinin artmasına ürəkdən sevinir
18:55 02.07.2025
Ombudsman Səbinə Əliyeva növbəti vətəndaş qəbulu keçirib
18:40 02.07.2025
Bakıda “Özbəkistan” parkının təməli qoyulub
18:30 02.07.2025
Deputat Azay Quliyev ATƏT PA-nın Komitə sədri seçilib
17:09 02.07.2025
Türkiyədə zəlzələ baş verib
16:53 02.07.2025
Laçında "İqlimə dayanıqlılıq üçün insan inkişafında qadınların rolu" mövzusunda panel sessiya keçirilib
16:38 02.07.2025
Azərbaycanlı boksçu Dünya Kubokunda yarımfinala yüksəldi
16:23 02.07.2025
Avronun bahalaşması nələrə səbəb ola bilər?
15:15 02.07.2025
Milli Məclis saxta xəbərlərə qarşı hüquqi mexanizm yaradacaq
15:00 02.07.2025
Hamısı