Müəllif: Sevinc Bağırova

Ədəbiyyat – insanın düşüncə tarixini sözə çevirmə cəhdidir. Hər dövr zamanın ruhunu (zeitgeist) ifadə etmək üçün öz poetik dilini formalaşdırır. XIX əsrdə romantizmin duyğularla zəngin dünyası vardısa, XX əsrin əvvəllərində modernizm insanın varlıq böhranlarını, texnoloji irəliləyişin yaratdığı mənəvi boşluqları və ənənəvi formaların sıradan çıxmasını dilə gətirdi. Bu sıxıntılı axtarış dövrünün ardınca isə postmodernizm gəldi – nəinki ədəbi cərəyan, həm də düşüncə tərzi, mədəniyyət kodu, epistemoloji etiraz kimi.

Postmodernizm XX əsrin ortalarından başlayaraq, bütün dünyada mədəniyyətin, sənətin, fəlsəfənin və ədəbiyyatın köklü transformasiyalarına səbəb oldu. Bu cərəyan təkcə yeni mövzulardan bəhs etmədi; əvvəlki dövrlərin mövcud narrativlərini, strukturlarını və “həqiqət” anlayışını şübhə altına aldı. Artıq ədəbiyyat sadəcə hekayə danışan vasitə deyil, həm də öz danışma üsulunu sorğulayan, özündən xəbərdar olan metarefleksiya platformasına çevrildi.

Bu dəyişiklik klassik ədəbiyyatda vacib sayılan süjet bütövlüyü, qəhrəman obrazının inkişafı, müəllifin avtoritet mövqeyi kimi anlayışların təhdidə məruz qalması demək idi. Postmodernizm bu təhdidi yaradıcı fürsətə çevirərək, ədəbiyyatın sərhədlərini genişləndirdi, bəzən isə tamamilə dağıtdı. Mətn artıq vahid mərkəz ətrafında fırlanmırdı – o, parçalanmış, çoxsəslilik üzərində qurulmuş, ironik və çox mənalı labirintə çevrilmişdi.

Bəs bu dəyişikliklər konkret olaraq ədəbiyyata nələri qazandırdı, nələri əlindən aldı? Müəllif və oxucu münasibətləri necə yenidən quruldu? Ədəbiyyatın funksiyası necə dəyişdi – maarifləndirmə, əyləndirmə, yoxsa sual doğurma yönündə? Və nəhayət, Azərbaycan ədəbiyyatı bu qlobal mədəniyyət dalğasına necə reaksiya verdi?

Bu yazıda postmodernizmin ədəbiyyata gətirdiyi yeniliklər, yaratdığı suallar və doğurduğu imkanlar analitik və yaradıcı yanaşma ilə araşdırılacaq. Çünki postmodernizm yalnız keçmişə cavab deyil – o, gələcəyi necə təsəvvür etdiyimizi də formalaşdıran prizmadır.

Postmodernizm Ədəbiyyatın DNT-sini necə dəyişdirdi?

Ənənəvi ədəbiyyat uzun müddət boyunca konkret qaydalar çərçivəsində formalaşmışdı: hadisələr baş verir, qəhrəman dəyişir, süjet başlanğıcdan sona qədər məntiqə əsaslanan bir yol izləyir. Müəllifin səsi isə bəzən Tanrı qədər qüdrətli, bəzən müəllim qədər maarifləndirici olurdu. Yəni mərkəz vardı – istər ideyada, istər süjetdə, istər obrazlarda. Ədəbiyyat məhz bu “mərkəzlə” işləyirdi.

Ancaq postmodernizm gəldi və bu mərkəzi uçurdu.

Postmodern ədəbiyyat üçün artıq bir “nəqliyyat planı”na ehtiyac yox idi. O, xəritəni cırıb atdı və oxucunu mətnin içində sərbəst gəzməyə məcbur etdi. Süjet dağınıq ola bilərdi, hadisələr zaman xəttinə uyğun gəlməyə bilərdi, qəhrəmanlar isə bəzən özlərini belə tanımırdılar. Bütün bunlar əvvəlki dövrlərdə qüsur sayılardı, postmodernizmdə isə bu xaos öz-özünə estetika çevrilirdi.

Amerikalı filosof və ədəbiyyatşünas Roland Barthes bunu “müəllifin ölümü” kimi təsvir etmişdi. Onun fikrincə, artıq mətnin mənası yazıçının niyyətində deyil, oxucunun interpretasiyasında formalaşırdı. Beləcə, müəllifin hökmranlığı bitdi, vətəndaş oxucu isə azadlıq qazandı. Bu, ədəbiyyatda demokratikləşmə idi – mətni başa düşmək üçün daha müəllifin “bilmədiyin niyyəti”ni yox, öz şəxsi təcrübə və təxəyyülünü əsas götürmək kifayət idi.

Postmodernizmin “mərkəzdən imtina” ideyası yalnız struktura deyil, ideoloji və fəlsəfi mərkəzlərə də şamil olunurdu. Əgər əvvəlki dövrlərdə Tanrı, həqiqət, mənəvi dəyərlər və ya milli kimlik kimi anlayışlar ədəbiyyatın sütunlarını təşkil edirdisə, postmodernizm bu sütunlara tənqidi baxış gətirdi. Onların bəzən mifə, bəzən manipulyativ diskursa çevrilə biləcəyini göstərdi. Artıq suallar cavablardan çox idi və bu, əslində bir qüsur deyil, postmodern mətnlərin güc mənbəyi sayılırdı.

Bu yanaşma yeni yazı texnikaları və forma təcrübələrinə şərait yaratdı:
– Fərqli baxış bucaqları bir arada işlənməyə başlandı - eyni hadisə fərqli obrazların gözü ilə izah edilə bilərdi;
– Əhvalatlar iç-içə keçdi, bəzən yazıçı özü də mətndə obraz kimi peyda oldu;
– Oxucuya birbaşa müraciət, oyun və zarafat elementləri artdı;
– Hekayənin “başlanğıcı” və “sonu” anlayışı silikləşdi – çünki mərkəz yoxdursa, başlanğıc və son da artıq mütləq deyil.

Postmodernizmin bu mərkəzsizləşdirici yanaşması bəzilərini çaşdıra bilər, amma bu eyni zamanda yaradıcı azadlığın tam təntənəsidir. O, yazıçıya forma ilə, zamanla, məntiqlə oynamaq imkanı verir; oxucuya isə sadəcə izləyici yox, iştirakçı olma şansı tanıyır.

Beləcə, postmodern ədəbiyyat oxucuya səslənir: “Burada qəhrəman yoxdur, müəllif Tanrı deyil, və sənin anladığın məna da, başqasınınkı qədər doğrudur.” Bu, ədəbiyyatın klassik “qızıl ortasını” yox, sonsuz ehtimallar labirintini seçdiyini göstərir.

"Artıq Həqiqət Yoxdur, Versiyalar Var": Postmodern Perspektivlər

Uzun illər ədəbiyyat janrlarla özünü tanıtdı. Oxucu əlinə roman alırdısa, bilirdi ki, onu süjetli, bəzən dramatik, bəzən romantik bir hekayə gözləyir. Detektiv, faciə, komediya, bioqrafiya – hər janrın öz qaydaları, öz oxucu üslubu vardı. Bu sistem nizamlı, öyrəşilmiş və təhlükəsiz idi. Amma postmodernizm bu “ədəbi sərhəd xəritəsini” cırıb atdı.

Postmodern dövrdə janr artıq eksperiment meydanına çevrildi. Yazıçılar janrların qaydalarına tabe olmaq əvəzinə onları bir-birinə qarışdırmağa, parçalamağa, hətta bəzən parodiya obyektinə çevirməyə başladılar. Ədəbi janrlar arasında sərhədlər silinməyə, daha doğrusu, əyləncəli şəkildə pozulmağa başladı.

Bu, bir növ “ədəbi laboratoriya” idi – hər yerdən bir az, amma heç nə tam deyil. Bir romanın içində birdən-birə esse, qəzet yazısı, məktub, gündəlik, hətta rəsmi sənəd çıxması artıq oxucunu çaşdırmırdı, əksinə, ədəbiyyatın çoxqatlı dinamikasını artırırdı.

Məsələn, Umberto Ekonun “Qızılgülün adı” romanına baxaq: zahirən bir orta əsr detektividir – monastırda baş verən qətllər araşdırılır. Amma bu, eyni zamanda semiotika, teologiya, fəlsəfə, dilçilik və tarixi simvollarla dolu mətn qatıdır. Hekayə həm mistikdir, həm intellektual, həm də klassik roman strukturuna parodiyadır.

Postmodern müəlliflərin əksəriyyəti janrların ciddiliyinə ironiyayla yanaşır. Çünki onlar bilirlər ki, janr dediyimiz şeylər – əslində insan zehninin “qutulaşdırma” meyilidir. Ədəbiyyat isə qutudan çıxmağa çalışır. Məsələn, Salman Rüşdinin “Şeytan ayələri” romanı eyni anda dini mif, miqrasiya romanı, ictimai tənqid, metafizik səyahət və postkolonial şərhdir. Və bu janrların heç biri bir-birini sıxışdırmır – onlar bir yerdə, vəhdət halında yaşayır.

Postmodern mətnlərdə elə hiss yaranır ki, müəllif oxucunu öncədən tanınan janr “komfort zonası”ndan çıxararaq, ona soruşur:
“Ədəbi sərhədlər kim üçün qoyulub – yazıçı üçün, oxucu üçün, yoxsa satış bazarı üçün?”

Postmodern yazıçılar bu sualı ritorik buraxmır, cavabını da öz əsərlərində verirlər: sərhəd yoxdursa, istənilən ifadə forması mümkündür. Beləliklə, müasir ədəbiyyat janrlararası ərazidə mövcud olur – nə tam fantaziyadır, nə təkcə avtobioqrafiya, nə də klassik tragediya. Məsələn, David Mitchellin “Cloud Atlas” romanında altı fərqli janr, altı fərqli yazı üslubuna rast gəlinir və hər biri digəri ilə iç-içə keçərək kompleks ədəbi struktura çevrilir.

Azərbaycan ədəbiyyatında da bu tendensiyaların nümunələri az deyil. Aqşin Yenisey öz yazılarında esse ilə bədii mətnin sərhədini itirir, Elçin Hüseynbəyli və Şərif Ağayar klassik roman strukturu ilə ironiya və təcrübə arasında körpü qururlar. Bu yanaşma ədəbi janrları daha çox funksional elementlərə çevirir, özü isə “çərçivəsiz” ədəbiyyat konsepsiyasına yaxınlaşır.

Bugünkü oxucu artıq adi hekayə axtarmır. O, janrın imkanları ilə oynayan, formaları pozan, eyni zamanda özü ilə danışan mətn təcrübəsi yaşamaq istəyir. Və bu istəyə cavab verən məhz postmodernizmdir – nə olduğunu tam izah etməyən, amma səni daim düşünməyə vadar edən mətni ilə.

Qaydasız Roman: Formasız Formanın Yaranması

Ədəbiyyat tarixən həqiqətin daşıyıcısı sayılıb. Klassik romanlarda müəllif hadisələri “doğru” şəkildə təqdim etməyə çalışar, qəhrəmanlar real həyatın simvolu kimi qurular, oxucu isə bu həqiqəti qəbul etməyə təşviq olunardı. Ancaq postmodern ədəbiyyat bu münasibətə “böyük şübhə ilə” yanaşır. Çünki postmodernizmin əsas fəlsəfi tezislərindən biri də budur: həqiqət yoxdur – ancaq versiyalar və perspektivlər var.

Postmodern yazıçılar üçün reallıq artıq vahid və obyektiv anlayış deyil, əksinə fərqli optikaların prizmasında dəyişən, bəzən isə tamamilə konstruksiya olunmuş simulyasiyadır. Bu cərəyanın nümayəndələri oxucuya təkcə nə baş verdiyini deyil, hansı formada baş verdiyini və bunun necə təqdim olunduğunu da sorğulatmaq istəyir. Beləcə, ədəbiyyat sadəcə hadisə danışmır – həmin hadisənin danışılma formasının özü hadisəyə çevrilir.

Bu yanaşmanı konkret nümunə ilə izah edək: Jorge Luis Borges öz hekayələrində kitabların içində kitablar yazır, müəlliflərin uydurduğu müəlliflərdən danışır və beləliklə oxucunu “bu mətn nə qədər realdır?” sualına tuşlayır. Oxucu bilir ki, bu sadəcə hekayədir, amma o qədər ağıllı şəkildə qurulub ki, həqiqətlə yalan arasındakı sərhəd bulanıqlaşır.

Postmodern romanlar tez-tez “etibarsız nəql edən” texnikasına müraciət edirlər – yəni hekayəni danışan şəxs ya psixoloji olaraq qeyri-stabildir, ya da qəsdən oxucunu aldadır. Oxucu da müəlliflə eyni informasiyaya sahib olmadığını anlayır və mətnin içində deduktiv səyahətə başlayır. Bunlar artıq təkcə bədii texnika deyil, həm də mətndəki “həqiqət” anlayışını deşifrə etmə vasitəsidir.

Postmodernizmin bu yanaşması, xüsusilə media dövründə “post-həqiqət” reallığına uyğun gəlir. Əgər hər kəsin öz fikri varsa və informasiya manipulyasiyası baş alıb gedirsə, o zaman ədəbiyyat da artıq konkret həqiqətləri yox, onların konstruksiyalarını araşdırır. Mətndəki “real” obrazlar əvəzinə, reallığın simulyasiyası ilə qarşılaşırıq – bu da oxucudan təkcə oxumağı yox, düşünməyi də tələb edir.

Məsələn, Paul Austerin “New York Trilogy” adlı əsərində əsas qəhrəman detektivdir, amma bu detektivlik hekayəsi heç vaxt açılmır. Daha doğrusu, açıldıqca özünün hekayə olduğunu etiraf edir. Hekayə içində hekayə, müəllif içində müəllif anlayışı ilə qurulan bu sistem oxucuya bir mesaj verir: “Ədəbiyyatda həqiqət yox, mətnin nə qədər özünü dərk etməsi vacibdir.”

Azərbaycan ədəbiyyatında bu yanaşmanın ilk işartıları post-sovet dövrünün təcrübəçi yazarlarında görünməyə başladı. Hekayə və romanlarda bəzən qəhrəman öz yazıldığının fərqində olur, bəzən müəllif öz mövcudluğunu sual edir, bəzən isə oxucu bilmir ki, oxuduğu parça xəyaldırmı, yoxsa fakt. Bu, bir tərəfdən ədəbiyyatı “oyun”a çevirir, digər tərəfdən isə reallığın dəqiqliyini sorğulayan fəlsəfi sualları mətndə canlandırır.

Postmodernizm deyir ki, həqiqət artıq “tapılan” bir şey deyil, “yaradılan” bir fenomendir. Yazıçı həqiqəti təqdim etmir, onu qurur – bəzən ironiya ilə, bəzən parodiya ilə, bəzən də tamamilə təhrif edərək. Bu qurma prosesində isə oxucu da iştirak edir və nəticədə hər kəsin öz “mətni” formalaşır.

Oxucunun Rolu Dəyişir: Səssiz İzləyicidən Aktiv İştirakçıya
Ədəbi tarix boyu oxucu adətən təqdim olunan mətni passiv şəkildə qəbul edən, müəllifin istədiyi mənanı “tapmağa” çalışan varlıq kimi qəbul olunub. O, mətni dinləyərdi, təhlil edərdi, bəzən heyran olar, bəzən də tənqid edərdi – amma əsasən yaradıcı prosesdən kənarda qalardı. Müəllifin dediyi “doğru”, qəhrəmanın izah etdiyi “doğru”, nəql edilən isə ancaq bir yöndən baxılan hekayə idi. Lakin postmodernizm bu modelin üzərinə qırmızı xətt çəkdi.

Artıq oxucu mətni “hazır həqiqət” kimi qəbul etmir – əksinə, o mənanı özü yaradır, parçalanmış mətni özü birləşdirir, müəllifin boş saxladığı yerləri öz təxəyyülü ilə doldurur. Bu gün oxucu təkcə oxumur, həm də müəlliflə dialoqa girir, onun seçimlərini sorğulayır, bəzən də ironik şəkildə qarşılıq verir. Beləliklə, postmodern ədəbiyyatda oxucu “yazıya şərik olan” ikinci müəllifə çevrilir.

Bunu daha açıq göstərmək üçün “açıq mətn” anlayışını nəzərdən keçirək. İtalyan yazıçı və filosof Umberto Eko “açıq mətn” ifadəsi ilə göstərirdi ki, postmodern ədəbiyyatda mətnin mənası müəyyən və yekun deyil, daim dəyişən, çoxşaxəli strukturdur. Yəni bir romanı on fərqli insan oxuyursa, ortaya on fərqli məna çıxırsa, bu artıq qüsur yox, ədəbi uğur sayılır.

Postmodern yazıçılar mətnə qəsdən boşluqlar əlavə edirlər – qırıq dialoqlar, qeyri-müəyyən sonluqlar, çoxqatlı strukturlar, qarışıq zaman keçidləri. Bu “boşluqlar” oxucuya siqnal verir:
“Mən bu mətnin yarısını yazdım, qalanını da sən tamamla.”

Məsələn, İtalo Kalvinonun “Əgər bir qış gecəsi əgər bir səyyah...” adlı postmodern romanı oxucunu birbaşa hekayənin mərkəzinə yerləşdirir. Burada əsas qəhrəman elə oxucunun özüdür – o, müxtəlif yarımçıq qalmış hekayələrlə qarşılaşır və hər dəfə başa düşür ki, oxuma prosesi özü bir oyun, macəra və dekonstruksiyadır. Mətn özü-özlüyündə tamam deyil – tamamlayan isə oxucudur.

Bu tendensiya texnologiyanın və interaktiv platformaların inkişafı ilə daha da güclənib. Məsələn, bəzi müasir postmodern yazarlar romanlarını veb-mühitdə yayımlayaraq, oxuculara süjet istiqamətini seçmək imkanı verirlər. Beləliklə, mətndə “fikrin müəllifliyi” artıq tam olaraq müəllifə aid deyil. O, birgə düşüncə aktına çevrilir.

“Plagiat Yox, Parodiya": Postmodern Müəllifliyin Yeni Üzü

Ədəbiyyat heç vaxt tam təcrid olunmuş şəkildə yaranmayıb. Hər bir yazar bir növ əvvəlki yazarların “səsi” ilə danışır, istər-istəməz onları davam etdirir, istinad edir və ya onlara qarşı çıxır. Lakin postmodern ədəbiyyat bu təbiətə yeni bir ad və daha sistemli yanaşma gətirdi: intertekstualizm – yəni mətnlərarası dialoq.

Postmodern mətnlər artıq ancaq öz içində yaşamır. Onlar başqa mətnlərlə daimi münasibətdədir: istinad edir, sitat gətirir, parodiya edir, təhrif edir, hətta bəzən bütöv strukturu əvvəlki əsərlər üzərində qurur. Bu  həm də mətnin yaddaşla işləmə üsuludur.

Məsələn, postmodern roman tez-tez hər hansısa bir klassik əsərə istinad edərək onu ironiyaya çevirir. Bu zaman oxucu həmin klassik əsəri tanıdığı qədər yeni mətni daha dərin anlamda qavrayır. Beləliklə, ədəbiyyat artıq təkcə müəlliflə oxucu arasında deyil, mətnlə mətn arasında da söhbətə çevrilir.

Bir postmodern mətnin içində gözlənilmədən Shakespeare sitatı, Kafka obrazı, ya da Dostoyevski situasiyası çıxsa, bu təsadüfi deyil. Bu, müəllifin oxucuya verdiyi bir “ədəbi kod”dur. O kodu tanıyan oxucu mətnin altında gizlənən mənaları daha dərindən görür. Tanımayan isə beləliklə yeni bir araşdırma səfərinə çıxır. Çünki postmodernizm yalnız oxumağı deyil, araşdırmağı və əlaqələndirməyi də tələb edir.

Məsələn, Thomas Pynchonun “Gravity’s Rainbow” əsəri müxtəlif sahələrdən – fizika, psixoanaliz, tarix, pop mədəniyyətdən yüzlərlə istinadla doludur. Roman bir növ intertekstual kollajdır – oxucu isə bu kollajın parça-parça mənalarını çözməyə çalışan “detektiv” roluna girir.

Bəzən isə sitatgətirmə ironik və ya parodiya şəklində olur. Postmodernizm sitatla yalnız hörmət etmir, həm də onunla oynayır. Məsələn, klassik romantik obrazlar bu mətnlərdə bəzən komik, bəzən isə tam tərsinə çevrilmiş şəkildə təqdim olunur. Bu isə həm keçmiş ədəbiyyata refleksiya, həm də oxucuyla gizli  “zarafat”dır.

Ədəbiyyatın Gələcəyi: Postmodernizmdən Sonra Nə Gəlir?

Postmodernizm ədəbiyyatı dağıtdı, yenidən qurdu, sual qoydu, şübhə yaratdı, ironiyaya çəkdi, özü ilə oynadı və oxucunu da oyuna cəlb etdi. Amma indi sual budur: Bütün bu dekonstruksiyalardan sonra ədəbiyyat hara gedir? Postmodernizmin artıq özünün də klassikaya çevrilməkdə olduğu bu dövrdə yeni ədəbi yol hansı istiqamətdə irəliləyəcək?

Bu sual ətrafında ədəbiyyatşünaslar və yazıçılar arasında müzakirələr artıq uzun müddətdir davam edir. Bəziləri “postmodernizmdən sonra” dövrün başlandığını elan edir və buna “post-postmodernizm”, “metamodernizm” kimi adlar verir. Bəziləri isə düşünür ki, postmodernizm bitməyib – sadəcə formalarını dəyişərək daha dərin və daha hibrid mərhələyə keçib.

Bir çox müasir yazıçı artıq postmodern alətlərdən istifadə etsə də, onları özünəməxsus emosional və sosial məna ilə zənginləşdirir. Əgər postmodernizm “həqiqət yoxdur” deyirdisə, yeni nəsil yazarlar deyir: “Həqiqət yoxdur, amma yenə də ona can atmaq mümkündür.” Bu dəyişiklik isə ədəbiyyatın daha insani, daha empatik və daha sosial yönlü olmasına səbəb olur.

Məsələn, çağdaş romanlar çox vaxt postmodern texnikaları qoruyur – intertekst, ironik dil, qeyri-xronoloji struktur – amma bunların arxasında daha səmimi duyğular, psixoloji dərinlik, sosial ədalət istəyi və ya ekoloji narahatlıqlar yerləşir. Yəni forma postmodern olaraq qalır, məzmun isə daha ekzistensial və ya etik dəyərlərlə yüklənir.

Yeni nəsil yazarlar artıq təkcə formal eksperimentlər etməklə kifayətlənmir, həm də psixoloji travmaları, şəhər həyatının təcridini, informasiya xaosunda insanın itməsi hissini qələmə alır. Bu mövzular postmodern estetikada təqdim olunsa da, onların altında ciddi bir insanlıq axtarışı, bir növ “post-ironiya dövrü”nün səmimiliyi hiss olunur.

Bəzi tədqiqatçılar bunu “yeni səmimiyyət dalğası” (new sincerity movement) adlandırır. Bu tendensiya ilə yazıçılar demək istəyirlər: “Bəli, biz reallığın süni olduğunu bilirik, amma bu reallıqda yenə də duymaq, sevmək, qorxmaq və ümid etmək mümkündür.” Bu yanaşma ədəbiyyatın yenidən mənəvi təməl axtarışına işarə edir.

Əlavə olaraq, texnologiyanın inkişafı ədəbiyyatın formasını və istehlak modelini də dəyişir. Bugünkü oxucu yalnız kağızda deyil, ekranda, səsli formatda, vizual kollaj şəklində də ədəbiyyatla qarşılaşır. Rəqəmsal ədəbiyyat, interaktiv romanlar, süni intellekt tərəfindən yaradılan mətnlər artıq gündəlik ədəbi reallığın bir hissəsinə çevrilir. Bu isə “ədəbiyyat nədir?” sualını yenidən aktuallaşdırır.

Bütün bu dəyişikliklər fonunda postmodernizmin mirası aydındır: sual vermək, sərhədləri aşmaq, oyunu ciddiyə çevirmək və ciddiliyi oyuna çevirmək. Bu miras həm yazıçılara, həm də oxuculara iradə verir – fərqli düşünmək, fərqli qurmaq, fərqli anlatmaq iradəsi.

Postmodernizmdən sonra gələn ədəbiyyat bəlkə də artıq adı olmayan, sərhədi çəkilməyən bir sahəyə çevriləcək. Amma bu qeyri-müəyyənlik dəhşətli deyil – əksinə, yaradıcı imkanların sonsuzluğuna işarədir.

Çünki ədəbiyyat – hansı etiketi daşımasından asılı olmayaraq – insanın özünü anlamaq və anlatmaq cəhdidir. Postmodernizm bu cəhdi parçalayaraq yenidən qurdu. İndi isə sıra bizdədir – o parçaların içindən yeni anlamlar çıxarmaq üçün.