Xoşbəxtlikdən Qorxmaq – İnsan Ruhunun Parodoksu

Yazarlar 11:55 22.05.2025

 

Shems.jpg

Müəllif: Şəms Ajax

İnsan xoşbəxtlik axtarışında sonsuz yolları qət edir. O, bu sirli duyğunu tapanda isə ani bir qorxu içini bürüyür. Nədir bu qorxu? Əlindən uçub gedə biləcəyini düşünməkmi? Yoxsa dərinlərdə gizlənən inanclı hiss – xoşbəxtliyin daimi olmadığını bilmək?..

İnsan çox zaman qaranlığa alışmış olur. Mübarizə, acı, çətinlik onların daimi yoldaşıdır. Xoşbəxtlik isə gözlənilməz qonaq kimi gəlir və bizim qəlbimizdə bir titrəyiş yaradır. Bəlkə də bu titrəyiş qorxuya çevrilir—çünki insan ən çox sahib olduqlarını itirməkdən qorxur.

Aristotel deyirdi ki, xoşbəxtlik məqsəd deyil, səyahətdir. Bu yolda addımlayan insan başa düşür ki, xoşbəxtlik ona aid deyil, o, sadəcə müvəqqəti haldır. Bu, ruhun dərinliklərində mübarizə yaradır—xoşbəxtliyi qəbul etmək, yoxsa ondan qaçmaq?..

Xoşbəxtlik insan ruhuna dərin təsir göstərir və onun psixoloji, emosional və fiziki vəziyyətini formalaşdırır. Psixoloji baxımdan götürsək, xoşbəxtlik insanın stresə qarşı müqavimətini artırır, depressiya və narahatlıq hisslərini azaldır. Emosional olaraq xoşbəxtlik, insanın özünə inamını gücləndirir, pozitiv düşüncəni təşviq edir, sosial münasibətləri daha sağlamlaşdırır. Ən maraqlı təsirlərdən biri də odur ki xoşbəxt olmaq insanın immun sistemini də gücləndirir. Onu xəstəliklərdən qoruyur.

Dəqiqliklə deyə bilərik ki, yaradıcı, motivasiyalı və məqsədyönlü olmaq üçün xoşbəxtliyin beynimizdə yaratdığı endorfin və serotoninə ehtiyacımız var. 

Fəlsəfə xoşbəxtliyi müxtəlif yanaşmalarla izah edir. Aristotel xoşbəxtliyi "eudaimonia" adlandırır və onu sadəcə keçici həzz deyil, uzunmüddətli çiçəklənmə kimi görür. Bəlkə də insanların xoşbəxt ola bilməməsinin səbəbi onu keçici həzzlərdə axtarmaqdır? Çünki sərxoşluqla xoçbəxtliyi bərabərləşdirən adam aydın məsələdir ki, ayıldıqdan sonra özünü alışdığı və qaçmağa çalışdığı boşluğun içində tapacaq. Bəlkə biz özümüz özümüzə divar hörürük? Xoşbəxtlik bizə gələndə onu itirəcəyimizdən qorxduğumuz üçün ümumiyyətlə onu özümüzə yaxın buraxmırıq?

 İmmanuel Kant xoşbəxtliyin nə olduğunu və onu necə əldə edəcəyimizi tam bilmədiyimizi vurğulayır—insanlar xoşbəxtlik axtarışında olsalar da, bəzən bu axtarış onları xəyal qırıqlığına uğradır. 

Çünki Kant üçün xoşbəxtlik sadəcə duyğu deyil, o, həm də prinsip və məqsəddir. O, insanın xoşbəxtlik axtarışında azad iradəsini itirməsindən qorxur. Çünki xoşbəxtlik ehtiraslara bağlıdır, ehtiraslar isə insanı azad düşüncədən uzaqlaşdırır. Kant üçün xoşbəxtlikdən qorxmaq, əslində, insanın öz ağlını qorumaq cəhdidir.

İnsan xoşbəxtlik arzulayır, lakin Kant deyirdi ki, xoşbəxtlik insanın əxlaqi borcunu müəyyənləşdirə bilməz. Əgər insan yalnız xoşbəxt olmaq üçün yaşayırsa, o, öz azadlığını ehtirasların və arzuların əsiri edir. Kant üçün əxlaq xoşbəxtlikdən daha üstündür—çünki əxlaq insanı yüksəldir, onu həqiqi mənada azad edir. 

Bəlkə də Kantın fikrincə, xoşbəxtlikdən qorxmaq, əslində, insanın öz dəyərini qorumasıdır. İnsan yalnız ağlını və əxlaqını üstün tutanda həqiqi mənada azad olur. Xoşbəxtlik isə bu azadlığın yan təsiri kimi gəlir—onu axtarmaq yox, qazanmaq lazımdır.

Epikür üçün xoşbəxtlik sadəlikdə idi. O, Kant kimi insanın həqiqi xoşbəxtliyə çatması üçün lazımsız ehtiraslardan və qorxulardan azad olmalı olduğunu vurğulayır. Bəs insanlar xoşbəxtlikdən niyə qorxurlar? Bəlkə də bu qorxu, xoşbəxtliyin keçici olmasından yaranır. İnsan xoşbəxt olduqda, onu itirmək qorxusu içini bürüyür və bu qorxu onu həqiqi rahatlıqdan uzaqlaşdırır.

Epikür deyirdi ki, insanın xoşbəxtliyə çatması üçün üç əsas maneəni aşması lazımdır: Tanrı qorxusu, ölüm qorxusu və ehtirasların əsarəti. 

İnsan bu qorxulara qalib gəldikdə, sadə və sakit həyat sürərək həqiqi xoşbəxtliyi tapa bilər, amma xoşbəxtlikdən qorxanlar, əslində, bu azadlığa çatmaqdan çəkinənlərdir. Onlar xoşbəxtliyin gətirdiyi sakitlikdən narahat olurlar, çünki bu sakitlik onları öz daxili dünyaları ilə üzləşməyə məcbur edir. Bir növ problem yoxdursa deməli problem var.

Epikür üçün xoşbəxtlik həzz idi, lakin bu həzz sadə və təbii ehtiyacların qarşılanması ilə əldə edilirdi. İnsan öz ehtiraslarını idarə etmədikdə, xoşbəxtlik ona yük kimi görünür. O, xoşbəxtliyi qəbul etməkdə çətinlik çəkir, çünki bu, ona öz həyatını yenidən dəyərləndirməyə məcbur edir.

Xoşbəxtlikdən qorxmağı Artur Şopenauerin yetərsizliyinə də bağlamaq olar. Bəlkə də İnsan özü özünün tam olmadığını, bacara bilmədiyi çox şeyin olduğunu bildiyi üçün xoşbəxt deyil? Bəlkə biz xoşbəxtliyi çox qüsursuz məfhum kimi görürük? Xoşbəxtliyin borcudur ki, həyatımıza gəlsin və biz ölənə qədər bizimlə qalsın. Əgər gəlib gedəcəksə heç gəlməsin. İnsan özü öz yetərsizliyi və bədbəxtliyi ilə xoşbəxtdir.

Epikür deyirdi ki, xoşbəxtlik sadəlikdədir—insan öz ehtiraslarını və qorxularını aşdıqda, həqiqi rahatlığa çatır. Xoşbəxtlikdən qorxanlar isə, əslində, öz azadlıqlarından qorxurlar.

 

“Xatirələr işığında Heydər Əliyev” -in təqdimatı keçirildi

Xəbər xətti

"Kərimə" dövləti qurmaq istəyənlərə hökm oxundu
14:06 12.06.2025
"Suriyanın yeni rəhbərliyi ilə danışıqlarda maraqlıyıq"
14:02 12.06.2025
Hindistanda aviaqəza nəticəsində ölənlərin sayı 40-a çatıb
13:56 12.06.2025
“Elmi fəaliyyətlə bağlı qrantlara müraciət tam rəqəmsallaşdırılmalıdır”
13:47 12.06.2025
Hindistandakı aviaqəza "Boeing"-in səhmlərini ucuzlaşdırdı
13:36 12.06.2025
Məleykə Abbazasə repetitorlardan danışdı: "...özlərini reklam edirlər..."
13:24 12.06.2025
Çimərlik mövsümü 15 İyunda başlayacaq
12:48 12.06.2025
Fəxriyyə Xələfova Ulu Öndər Heydər Əliyevlə bağlı xatirələrini bölüşür - MÜSAHİBƏ
12:21 12.06.2025
BAEA İranı nüvə silahının yayılmaması üzrə öhdəliklərini pozmaqda ittiham edib
12:04 12.06.2025
Sabah 37 dərəcə isti olacaq
11:37 12.06.2025
Dünyada hər 67 nəfərdən biri məcburi köçkündür - BMT-dən yeni hesabat
11:35 12.06.2025
Azərbaycanlı cüdo hakimi ilk dəfə dünya çempionatını idarə edəcək
11:21 12.06.2025
Azərbaycan Prezidenti Vladimir Putini təbrik edib
10:58 12.06.2025
"İqlim müzakirələrində ziddiyyətlərin aradan qaldırılmasında əsas rolu elm oynayır"
10:54 12.06.2025
"UNEC elmi məqalələrin artım tempinə görə dünyada birinci yerdədir"
10:38 12.06.2025
Göyərtəsində minlərlə avtomobil olan gəmi bir həftədir ki yanır
10:28 12.06.2025
Şimali Koreya - Cənubi Koreya sərhədində səsli təbliğat dayandırıldı
10:08 12.06.2025
Polşa millisinin baş məşqçisi Levandovski ilə münaqişədən sonra postunu tərk edib
09:40 12.06.2025
Günəşin qütblərinin görüntüləri əldə edildi
09:22 12.06.2025
Məktəblərdə telefondan istifadə necə məhdudlaşdırıla bilər?
08:43 12.06.2025
İqlim böhranının insanların sağlamlığına təsiri artır -ÜST
08:29 12.06.2025
"Çelsi" yeni səfər formasını təqdim etdi
07:41 12.06.2025
Messi Klublararası dünya çempionatında iştirak edəcək?
07:35 12.06.2025
İran İsraillə müharibəyə hazırlaşır
06:50 12.06.2025
Aİ Çinin iki bankına sanksiya təklif edib
02:40 12.06.2025
ABŞ Avstraliyaya atom sualtı qayıqların tədarükü sazişinə yenidən baxacaq
00:24 12.06.2025
12 iyun - Ümumdünya Uşaq Əməyinə Qarşı Mübarizə Günüdür
00:01 12.06.2025
Professor Nazim İmanov: Azərbaycan iqtisad elminin görkəmli siması
16:53 11.06.2025
"Los-Anceles sakinləri çox şanslıdırlar ki, onlara kömək etmək qərarına gəldim"
16:21 11.06.2025
Peru tariflərə görə ümidini Çinə bağlayır
15:42 11.06.2025
Fariz İsmayılzadə: "Bağçaların sayını artırmaq üçün tikinti standartlarına yenidən baxmalıyıq"
15:31 11.06.2025
Rusiya İrana nüvə yanacağını ölkədən çıxarmağa kömək edə bilər
15:04 11.06.2025
Arıqlamaq üçün bitki çayları içən gənc komaya düşüb
14:23 11.06.2025
18 ildə 700 bal toplayan 116 nəfərdən biri də AMEA-ya üz tutmayıb - Niyə?
14:19 11.06.2025
"ChatGPT" yeni modelini işə salır
13:57 11.06.2025
Rusiya diplomatı XİN-ə çağırıldı
13:18 11.06.2025
Leroy Sane "Qalatasaray"la razılığa gəldi
13:01 11.06.2025
Aİ-nin Rusiyadan idxal etdiyi neft və qazın həcmi açıqlandı
12:24 11.06.2025
Rusiya Ukraynaya 1 200-dən çox hərbçinin meyitini qaytarıb
12:21 11.06.2025
ABŞ "F-35" qırıcılarının alışını iki dəfə azaltdı
10:26 11.06.2025
Hamısı