Ednews həkim, stomatoloq Simurq Məmmədovla müsahibəni təqdim edir:
- Diş çürüməsi nədir və necə yaranır?
- İlk olaraq onu qeyd edim ki, dişimiz də digər orqanlarımız kimi canlıdır. Ətrafdan sərt toxumalarla əhatə edilmiş dişin daxilində yumuşaq formada bir toxuma var ki, bu da diş siniri kimi tanıdığımız "pulpa"dır. "Pulpa"da həm qan-damar sistemi, həm də sinir hüceyrələri və uzantıları var. Dişimizin ağız boşluğunda görünən hissəsi yəni, tacı ətrafdan çox sərt bir toxuma ilə əhatə olunub, hansı ki həmin toxuma orqanizmdəki ən sərt toxumadır. Həmin bu toxuma 96% qeyri-üzvi maddələrdən təşkil olunmuşdur.
-Günlük qidalanmadan sonra gigiyenik qaydalara riayyət etmədikdə nə baş verir?
- Sərt toxuma yəni mina "çürüyür". Çürük kimi tanıdığımız isə əslində ağız boşluğunda olan st.mutans bakteriyaları tərəfindən dişimizin minasında törədilən dekalsifikasiya prosesidir. Bu zaman dişimizin üzərində qalan qida artıqları həmin bu bakteriyaların ilkin qida mənbəyi olur və bu zaman dişimizin minasının üzərində turş bir mühit yaranır. Hansı ki, biz bunu dişimizi fırçalamadan yatıb səhər oyandıqda da hiss edə bilirik. Həmin bu turş mühit dişimizin minasında olan Ca minerallarında əriməyə səbəb yaradır. Beləcə dişimiz öz minerallarını itirir və ortaya qara ve ya qəhvəyi rəng də nekrozlaşmış görüntü çıxır . Biz buna "çürük “ deyirik. Bu proses irəlilədikcə dişimizin daha dərin qatlarına yəni dentin ve daha sonra pulpasına çatır. Artıq bu mərlələrdə ağrılar olur.
-Pasiyent bu mərhələdə həkimə müraciət etməlidir?
- İstidən və ya qidalanma zamanı olan ağrılardan pasiyentlər şikayət edir. Pasiyent bu mərhələlərdə həkimə müraciət etmədikdə artıq “pulpit” dediyimiz yəni dişin damar-sinir destinin iltihabı prosesi başlayır. Bu ağrılar uzun müddətli hətta bir neçə saat çəkən ve spesifik gecə ağrıları olur. Bu ağrılar çox kəskin olur. Pasiyentlərin əksəriyyəti bu mərhələdə həkimə müraciət edir. Amma bəzi pasiyentlər ağrı kəsici dərmanların onlara faydalı olacağını zənn edərək və ya diş həkiminə olan fobiyadan dolayı həkimə müraciət etmirlər. Nəticədə diş siniri artıq tamamilə məhv olur.
Təbii ki proses burda dayanmır və bakteriyalar üçün qida mənbəyi artdığı üçün (yəni dişin damar-sinir dəsti ) onlar burada daha da sürətlə çoxalırlar. Bu iltihabı proses diş ətrafı toxumaya yayılmağa başlayır ki, bu da həm həkimin həm də pasiyentin müalicəsini həm uzadır həm də çətinləşdirir. Diş ətrafı toxumaya yayılmış prosesə periodontit deyirik.
-Həkim, bu zaman nə baş verir ?
- Belə pasiyentlər çox kəskin və güclü hətta ağrı kəsicilərin belə kömək etməyi və ya çox zəif təsir etdiyi ağrılarla müraciət edirlər. Kəskin mərhələdə üzdə assimmetrik dərəcədə olan şişkinlik olur. Bəzi hallarda şişkinlik o qədər çox olur ki, pasiyent ağzını açaraq ağrıyan dişini çətinliklə göstərir. Belə hallarda artıq kəskin fazada dişə müdaxilə etmək çox çətin olur və ya imkansız olur. Eyni zamanda çürük dişin vaxtında müalicə edilməməsi diş ətrafı toxumalarda və hətta çənə sümüyündə destruksiyaya ve kista yaranmasına səbəb olur. Ağır hallarda isə həyatı təhlükə yaramasına səbəb olur.
- Çürük diş hansı xəstəliklərə səbəb olur?
-Diş çürüməsi ürək-damar sistemindən mədə, qaraciyər, şəkərli diabet və böyrək kimi bir çox həyati orqanlarda ciddi sistem problemlərinə səbəb ola bilər. Çünki ağızda olan bakteriyalar çürük diş vasitəsilə orqanizmə yayıla bilər və bu xəstəlikləri kəskinləşdirə bilər. Araşdırmalar göstərir ki, orqanizmə ağız boşluğu vasitəsilə daxil olan bakteriyalar damar keçməzliyi və hətta ürək infarktına qədər ağır fəsadlara yol aça bilir.
Aparılan araşdırmalar göstərir ki, erkən doğum olan pasientlerin ağız boşluğunda çox sayda diş çürüyü və diş əti problemlərinin olduğunu göstərir. Həmçinin hamiləlik zamanı ananın ağız boşluğunda olan çürük diş vasitəsilə qan dövranına qarışan bakteriyalar vasitəsilə dölə daxil ola bilir və sağlam doğulmuş uşaqlardan fərqli olaraq daha az çəkili uşaqların doğulmasına səbəb olurlar.
Çürük dişdə olan boşluğa yığılan qida qalıntıları çürümə zamanı yaratdıqları turş mühit eyni zamanda diş ətlərini də təsirsiz buraxmır. Diş ətlərində öncə gingivit dediyimiz qanama ve şişkinliklə müşahidə olunan xəstəliyə də səbəb olur.
-Pasiyentlər ildə neçə dəfə həkim qəbulunda olmalıdır?
- Yaxşı olarki əhalimiz ildə 3-4 dəfə stomatoloq kontrolunda olsun. Çünki dişimizdə olan kiçik bir çürük zamanında müalicə edilərsə bütün yuxarıda sadaladığımız xəstəliklərin zamanında önünə keçmiş olarıq. Dişiniz sizi həkimə gətirməmiş siz dişinizi həkimə gətirin!
Söhbətləşdi: Aynurə İsmayıl
