Toy günündə gəlin üçün ən önəmli məqam ondan gözəl ətrin gəlməsidir. Bunun üçün xüsusi bir gün ayrılır, gəlin oğlanın ailəsi ilə birlikdə bazara yollanır. Orda düzgün ədviyyatlar ətriyyatçıya verilərək, gəlinə xüsusi ətir yaradır. Siz bilirdinizmi Sudanda subay və ailəli olan xanım eyni ətirdən istifadə edə bilməz. Bu səbəbdən, orada qadının statusu ondan gəlin ətirlə ayırd edilir.
Ətirdən savayı bəy toyda süfrəyə düzüləcək təamlardan da məsuliyyət daşıyır. Belə adətlərdən biri də toy ərəfəsində qızın ailəsi bəy və onun ailəsi üçün ən dadlı yeməklərdən ibarət möhtəşəm ziyafət təşkil edir. Buna bəyin səhər yeməyi deyilir. Bu gün bəyə həmçinin gəlin tərəfindən bəy xonçası verilir. Hətta bəylə kifayətlənmir, bəyin anasına da əlavə qızıl zinət əşyası vermək hörmətdən irəli gəlir.
Son olaraq, özündə iki ənənəni birləşdirən toy mərasimi..
Sudan toyu Avropa və ənənəvi "jetrik" mərasimindən ibarətdir. Birinci hissə adi bayram şənliyidir. Onun fərqli xüsusiyyəti məclisdə yalnız spirtli içki və haram buyrulan nələrinsə olmamasıdır.
Sudanlı gəlinlər rəfiqələri ilə toydan əvvəl gözəllik salonuna gedib, gözəlləşərlər. Ənənəni pozmayaraq, gəlin ağ gəlinlik geyinər, bəy isə mərasim geyimində gələr.
Sudanda bayramlar səhərə qədər yox, yalnız gecə yarısına qədər keçirə bilər. Əsas məqam isə ikinci gün- "Nubiyə" adlı ənənəni həyata keçirmək üçün hamı toplaşar. Bu ənənənin məqsədi gəncləri pis gözdən və şər qüvvələrin hiylələrindən qorumaq üçündür.
İlk olaraq, cavanlar taxta çarpayıda otururlar, üzərinə qırmızı örtük örtərlər. Gəlin saçını qızıl sikkələrdən ibarət papaqla gizlədər, paltarı isə qızıl naxışlı milli geyimdən ibarət olar. Bəy də milli paltar və papaq geyinər. Cavanlar üzü qibləyə tərəf çarpayıda oturarlar.
Qızın qabağına şirniyyat, süd, bir qab tibaldı, bir boşqab xına, ətir, buxurdan ibarət süfrə sərilir. Onların inancına görə, buxur sehrli güclərə malikdir. Süfrədə ayrıca səndəl ağacı keşniş tozu olan yeməklər də qoyulur.
Bütün qonaqlar gənclərin ətrafına toplaşır, onlar üçün mahnılar oxunur. Yaşlı nəsildən olan bir nümayəndə kürəkənin başından keşniş və səndəl ağacı tozu səpərlər. Sonra isə üzərinə ətir səpilir, başına qırmızı lent, boynuna təsbeh taxılır. Bəyə edilənlər təkrar gəlin üçün də edilir.
Birinci hissə bitdikdən sonra bəylə gəlin eyni qabdan süd içməlidirlər. Qəribə səslənsə də, heç ağzınıza süd alıb və kiminsə üzünə tüpürmək kimi ənənə eşitmişdiniz? Bəli, məhz bu adət Sudanda əyləncəli hesab edilir. Və adətə görə kim birinci qarşı tərəfin üzünə südü "tüpürməyi" bacararsa, bu onun evdə sözü keçəcəyinə sübut edir.
Ritualın ən sonunda bəy “raxat” adlı şirniyyat və xurmadan saplanan sapı kəsir. Raxat gəlinin belinə bağlanır. Bundan sonra qız rəsmi olaraq evli qadın olur. Toy mərasimi bəyin bütün qonaqlara şirniyyat atması və ətir çiləməsi ilə başa çatır. Qızlardan biri raxatdən şirniyyat tutsa, deməli, tezliklə ailə quracaq.
Sudan toyları adət-ənənələri ilə zəngin bir ölkədir. Lakin burada müasir gəlinlər getdikcə daha çox Avropa üslubuna üstünlük verirlər və kim bilir, bəlkə də zamanla ikinci günün toy mərasimi tamamilə yox olacaq.
Rəna Mürşüd
