Eurasia Diary Sovet İttifaqı və Rusiya üzrə ekspert, Amerikalı analitik Paul Qobldan hazırda Ermənistan və Azərbaycan Silahlı Qüvvələri arasında gedən müharibə haqqında müsahibə alıb.
Qobl Amerika Birləşmiş Ştatları Dövlət katibi yanında Sovet milli məsələləri və Baltikyanı işləri ilə bağlı xüsusi məsləhətçi kimi xidmət etmişdir.
Sentyabrın 27-dən bəri, Ermənistan və Azərbaycan Silahlı Qüvvələri arasındakı hərbi münaqişələr Qarabağın bütün təmas xətti boyunca intensiv hal almışdır. Ciddi qarşıdurmalar və qarşılıqlı hücumlar nəticəsində hər iki tərəfdən hərbi və mülki şəxslər arasında böyük itkilər və ziyanlar var. Zəhmət olmasa deyin, Dağlıq Qarabağda hərbi münaqişələrin alovlanmasının əsas səbəbi nədir?
- Rusiya tərəflərdən heç birinin qazanmasını istəmir. Əminəm ki, zəif tərəf olan Erməmistana kömək edib, lakin bu dəstək İrəvanın gözlədiyindən xeyli azdır. Moskva fərq qoymamaq üçün daha çox silah göndərməli və ya birbaşa müdaxilə etməlidir ancaq bu hər keçən gün daha da çətinləşir.
Avqust ayında Azərbaycan və Türk hərbi birləşmələri, o cümlədən hava və quru qoşunları Azərbaycanda geniş miqyaslı birgə təlimlər keçirdi. Sizcə Azərbaycanın mənimsədiyi türk hərbi strategiyası Dağlıq Qarabağdakı əks-hücum əməliyyatlarında əhəmiyyətli rol oynayır?
- Türkiyənin dəstəyi Moskvanın Azərbaycanın irəliləməsini əngəlləməsinin qarşısını alır. Eyni zamanda, tarixi səbəblərdən Türkiyənin rolu ermənilərin narahatlığını daha da artırır və bir əsr öncəki hadisələrdən dolayı Qərbin çox hissəsinin İrəvanı dəstəkləməsini təmin edir.
Qarabağ müharibəsinin Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin qələbəsi ilə başa çatmasını Cənubi Qafqazdakı mövcud inkişafları necə geri çevirə biləcəyini düşünürsünüz? Sizcə, Rusiya və Türkiyə Suriya və Liviya kimi bu bölgənin gələcəyini təyin edən güclü obrazlar ola bilərmi?
- Erməni qüvvələrinin geri çəkilməsi ilə Azərbaycanın hərbi qüvvələri 1991-dəki Ermənistan sərhədlərinə qədər irəliləyə bilsələr belə, təkcə bunun sülhə aparacağını zənn etmirəm. Nə İrəvan, nə də Moskva bunu istəmir və buna görə də gələcəkdə bir məqamda yenidən nəzərdən keçiriləcək barışıqlarla dayandırılmış başqa bir münaqişə baş verəcəkdir. Önümüzdəki bir neçə ildə daha bir müharibənin baş verməməsi üçün çoxlu işlər görülməli olacaq.
- Qarabağ müharibəsi ilə, xüsusən də Azərbaycan ərazilərinin erməni işğalından azad edilməsi ilə bağlı İranın mövqeyi nədir?
-Eynilə İran da, heç bir tərəfin qalibiyyətini görmək istəmir, xüsusilə də Azərbaycanın qələbə çalacağından narahatlıq duyur. Bu halda, Tehranın istəmədiyi hadisələr baş verəcək, Cənubi Azərbaycandakı azərbaycanlılar Tehranla Bakı arasında yeni əlaqələrin yaradılması üçün təşviq olunacaqlar.
- Sizcə, ABŞ-ın Qarabağ münaqişəsindən çəkilməsi Cənubi Qafqazdakı riskləri artıra bilərmi?
-Təəssüf ki, Amerikanın geri çəkilməsi münaqişədə dolayı yolla iştirak edənlər və Rusiya və Türkiyə kimi regional güclərin iştirakına yol açdı. Bu, bütün bölgə üçün daha təhlükəli vəziyyət yaratdı. Amerikanın belə zəif iştirakına təəssüflənirəm.
- Nəhayət, zəhmət olmasa deyin, erməni və azərbaycanlı xalqı arasındakı düşmənçiliyə son qoymaq üçün Dağlıq Qarabağ münaqişəsi necə həll olunmalıdır?
- Mən hər zaman sülh üçün hər iki tərəfin də istədiyini aldığını hiss etməsinin lazım olduğunu düşünmüşəm. Otuz il əvvəl, mən ərazi mübadiləsi təklif etmişdim. Ancaq, o zaman hər şey daha fərqli idi. İndi isə Bakı və İrəvanın ticari və nəqliyyat əlaqələrini genişləndirmək yolunda irəliləməli olduqlarını düşünürəm. Bu zaman alacaq, ancaq bu yolda lazımi addımlar atılmazsa, xarici güclər bu münaqişədən tezliklə yenidən öz məqsədləri üçün istifadə edəcəklər.
Yunis Abdullayev
