Moskvanın Qarabağ münaqişəsində monopoliyası pozulub ekspert

Müsahibələr 16:42 09.10.2020

Qarabağda baş verən son hadisələrlə əlaqədar olaraq, Eurasia Diary Ukrayna ordu araşdırmaları, dəyişim və tərkisilah Mərkəzinin (Tbilisi) Cənubi Qafqaz şöbəsinin rəhbəri, ukraynalı politoloq Vladimir Kopçakla Kremlin Qarabağdakı qarşıdurma ilə bağlı strategiyası, erməni tərəfinin açıqlamaları və digər mövzularda söhbət edib.

Ermənistan Müdafiə naziri Tonoyan Azərbaycanın yeni ərazilərini işğal edəcəklərini söyləmişdi və ardından Tovuz hadisələri baş verdi. Azərbaycanın əməliyyatlarını "qabaqlayıcı müharibə" adlandırmaq olarmı?

- Əgər "yeni müharibə - yeni ərazilər" kimi ifadələrdən danışırsınızsa, mən bunu, hər şeydən öncə, istənilən müharibənin dəyişməz atributu kimi dəyərləndirirəm, yəni bu düşmənə qarşı informasiya və psixoloji təzyiq, bundan əlavə öz əhalisinə və beynəlxalq ictimaiyyətə qətiyyət nümayişidir.

Ermənistanla Azərbaycan arasındakı dövlət sərhəddində (Qarabağ bölgəsindəki demarkasiya xəttində deyil) iyul ayındakı gərginliyin məhz bununla bağlı olduğuna əmin deyiləm. Biz həmin vaxt münaqişənin məhz necə və niyə alovlandığını, “bizə bunu desələr də, əslini bilməyəcəyik". 12 iyulda baş verənlər gec-tez baş verə bilərdi və bu olmalı idi. Ermənistan və Azərbaycan faktiki olaraq 30 ildən çoxdur ki, Qarabağ uğrunda mübarizə aparır. Bu müddət ərzində münaqişə heç vaxt tamamilə dondurulmayıb və bu uzun illər ərzində sülh yolu ilə nizamlanma perspektivləri baxımından dalana dirənib. Toqquşmalar, atışmalar, hərbçilər və mülkilər tərəfindən təmas xəttindəki itkilər demək olar ki, adi hala çevrilib. Digər bir məsələ, Ermənistanla Azərbaycan arasındakı dövlət sərhəddi üçün alovlanmanın xarakterik olmamasıdır, lakin eyni şey fərqli bölgələrdə baş verdi. Amma daha tez-tez. Sərhəd hələ dəqiqləşdirilməyib, tərəflər ən azından hərbi səviyyədə müharibənin Qarabağ bölgəsindən kənara çıxaraq genişmiqyaslı münaqişəyə çevrilməsinə hazırlaşırdılar.

Əminəm ki, Qarabağ cəbhəsindəki hazırda gərginliyin artması İyul hadisələri ilə sıx bağlıdır. Hər şeydən əvvəl, Türkiyənin Azərbaycanın uzunmüddətli müttəfiqi kimi oyuna fəal daxil olması ilə. İyul ayında Tovuz bölgəsindəki regional enerji nəqliyyat sistemi üçün risklər və təhdidlərin olduğu aydın şəkildə bildirildi, təkrarlamağa ehtiyac yoxdur. Rusiya Federasiyası ilə Azərbaycan arasındakı münasibətlərdə kəskin soyuqluğu unutmamalıyıq. Bakıda olarkən S. Şoyqunun “Ermənistana daşınan 400 ton hərbi ləvazimat” qalmaqalı zamanı “kamod və çarpayılar” barədə izahatları qəbul edilmədi.

"Qabaqlayıcı müharibə” və ya "əks hücum" məsələsinə gəldikdə - indi söz oyununun əhəmiyyəti yoxdur. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda hərbi yol da daxil olmaqla ərazilərinin işğaldan azad edilməsi fikri doktrina şəklində möhkəmləndirilib. Təəssüf, elə bir şey baş verdi ki, ona uzun illər sərf edilmişdi. Təəssüf, ona görə ki, Qarabağ qarşıdurmasında uzunmüddətli Moskva moderatorluğu onun sülh yolu ilə həllinə deyil, onun üçün əlverişli “tüstü”lənən formatda saxlanmaya yönəlmişdi. Məqsəd Bakını, İrəvanı və Cənubi Qafqazı qarmaqda saxlamaq idi. Bu sonsuzadək davam edə bilməzdi. Bəli, indi baş verənlərdən sonra, Moskvanın Qarabağ münaqişəsinin idarə olunmasında monopoliyasının pozulduğunu inamla deyə bilərik.

Çıxışlarından birində İlham Əliyev baza prinsiplərinə çağırır və Ermənistan razılaşacağı təqdirdə müharibəni dayandıracağını deyir. Ermənistan niyə razılaşmır?

- Azərbaycan aydın və birmənalı şəkildə hərbi əməliyyatların dayandırılması şərtlərini - erməni silahlı birləşmələrinin işğal olunmuş bütün Azərbaycan ərazilərindən çıxarılmasını açıqladı. Və bu, açıq və anlaşılan səbəblərdən İrəvan üçün qəbuledilməzdir. Bakı məntiqli olaraq Qarabağ cəbhəsindəki hücumla əlini gücləndirir. Ancaq İrəvanda da, gec-tez Rusiyanın müdaxilə edəcəyini başa düşdülər (artıq fəal şəkildə müdaxilə edir). Gümrüdəki 102-ci hərbi bazadan və ya faktiki olaraq hərbi blok kimi mövcud olmayan KTMT çətirindən, hətta fasiləsiz gedən "hərbi bazarlıq"dan danışmıram. Moskva qarşıdurmanın hər iki tərəfinə müxtəlif təsir vasitələrindən / təzyiqlərdən istifadə edə bilər. Məsələn, Kreml artıq Moskvada xarici işlər nazirləri səviyyəsində görüşlər təyin edib.

... Rusiya, əslində, adi və dəfələrlə sınaqdan keçirilmiş məntiqi ilə hərəkət etməyə davam edir - "eskalasiya yolu ilə gərginliyin azalması". Ancaq bu gün təşəbbüs əvvəllər heç olmadığı kimi Azərbaycanın tərəfindədir və çox şey Bakının mövqeyinin möhkəmliyindən asılı olacaq. Məsələ hətta onun arxasında Türkiyənin olmasında deyil. Bəli, Kreml Türkiyəyə təsir gücü (ilk növbədə hərbi) məhdud olduğu üçün Ankaranın bugünkü mövqeyini görməzdən gələ bilməz. Ancaq gözümüzün qabağında Moskva və Ankaranın anlaşa bildiyi Suriya nümunəsi var. Mövqeyi formalaşdırarkən bunun da nəzərə alınması lazımdır.

Ermənistan nə üçün ərazi itkilərini təkzib edir?

- Çünki müharibə və təbliğata informasiya dəstəyi baxımından bunu özləri üçün sərfəsiz və təhlükəli hesab ediblər. Bundan əlavə, orada belə görünür ki, itirilmiş mövqeləri geri ala biləcəklərinə inanırlar. Bu inkarda qəribə bir şey görmürəm. Başqa bir sual budur ki, müəyyən bir məqamda bunu etmək mümkünsüz və mənasız olacaqdır. İrəvanın məntiqi ilə belə bir məqam hələ yetişməyib.

Sualın özündə qəribəlik var - “Ermənistan və ərazi itkiləri”. Döyüşlər Ermənistan tərəfindən belə tanınmayan, tanınmamış "DQR" ərazisində baş verir. Yeri gəlmişkən, İrəvan Qarabağın beynəlxalq “tanınması” kartını fəal şəkildə oynamağa başladı. Ancaq bu İrəvanın öz kartıdır? Yoxsa xal qazanmaq üçündür və Moskva tərəfindən şantajdır? Həyəcanverici siqnaldır.

Müharibə bitdikdə Dağlıq Qarabağın statusu və sülhməramlılar məsələsi ilə bağlı fikriniz nədir? Türkiyə Rusiya ilə birgə İdlibdəki modeli işlədə bilərmi?

- Dağlıq Qarabağ Azərbaycanın ərazisidir, burada heç bir anlaşılmazlıq ola bilməz. Vəziyyətin faciəli tərəfi ondan ibarətdir ki, onun Azərbaycana sülh yolu ilə qayıtması üçün fors-major şərait var. Bundan əlavə, bu vəziyyətə illərdir gəlib çıxılıb. Sadəlövhlük kimi çıxsa da, dalandan çıxmağın real yolunu yalnız Bakı ilə İrəvan arasındakı vasitəçilərlə birbaşa danışıqlarda görürəm, amma “moderatorlar”la deyil. Bunun nə vaxt olacağını bilmirəm. Ancaq dəqiq bilirəm ki, bu format Kreml üçün “kabus”a çevrilər.

"Sülhməramlılar"a gəldikdə isə, Moskva burada birinci skripkada ifa edir və Cənubi Qafqazda növbəti "sülhməramlı" rıçaqına sahib olmağı çox istəyir, yaxşı olar ki, təkbaşına. Azərbaycan üçün vəziyyət çox sadə görünür. Əgər Ermənistanla dövlət sərhədində sülhməramlılar (və yeri gəlmişkən, fərqi yoxdur kiminki) yerləşəcəksə,  bu ayrı bir hekayədir. Bu gün Bakı üçün "maksimum"  proqramını axtarırıq. Qarabağ bölgəsindəki yeni bir demarkasiya xəttindən danışırıqsa (hansı ki, danışılır) (və bu istənilən halda Azərbaycan ərazisi olacaq), deməli bu tamamilə fərqli bir vəziyyətdir. Xatırladım ki, 30 ildir ki, Bakı Moskvanın bu cür təkliflərindən ümumiyyətlə imtina edir. Maraqlıdır ki, Yerevanda da “sülhməramlılar” la bağlı monopolist rus versiyasından məmnun deyillər.

Türkiyə ilə Rusiya isə artıq işləyirlər. Ancaq "İdlib"deyil, Qarabağ, daha doğrusu, Cənubi Qafqaz sxemi üzrə. İdlib təcrübəsi göstərir ki, razılaşmalar və planlar, qarşıdurmanın bütün iştirakçıları üçün çox fərqli və son dərəcə gözlənilməz ola bilər.   

Gülnar Səlimova

Köln şəhərindən qürurverici görüntülər: Azərbaycan və Türkiyə bayraqları.... - VİDEO

Xəbər xətti

Almaniya və Fransanın Kiyev rəqabəti
Almaniya və Fransanın Kiyev rəqabəti
13:45 19.03.2024
Bakının mərkəzində məşhur kafenin fəaliyyəti dayandırıldı
13:39 19.03.2024
AYNA taksi sürücülərinə xəbərdarlıq edib
13:32 19.03.2024
Allahşükür Paşazadədən  Novruz bayramı münasibətilə TƏBRİK
Allahşükür Paşazadədən Novruz bayramı münasibətilə TƏBRİK
13:20 19.03.2024
Bu ölkələrdən Azərbaycana gələn turistlərin sayı artıb
13:18 19.03.2024
Yazın ilk gününün hava proqnozu açıqlanıb
Yazın ilk gününün hava proqnozu açıqlanıb
13:08 19.03.2024
Aİ Rusiya taxılına qadağa qoyacaq
Aİ Rusiya taxılına qadağa qoyacaq
13:00 19.03.2024
Ölkə əhalisinin 10 faizdən çoxu pensiyaçıdır
Ölkə əhalisinin 10 faizdən çoxu pensiyaçıdır
12:55 19.03.2024
Bankda sistem uğursuzluğu baş verdi: Milyonlarla dollar çıxarıldı
Bankda sistem uğursuzluğu baş verdi: Milyonlarla dollar çıxarıldı
12:45 19.03.2024
"Cənub Şərqi Avropa ölkələrinin Azərbaycanın qazına ehtiyacı var" – Natiq Cəfərli
12:30 19.03.2024
BDYPİ bayram günlərində səfərə hazırlaşan sürücülərə müraciət edib
12:26 19.03.2024
Qaradağda 10 min manatlıq oğurluq olub
12:20 19.03.2024
Yeni Zelandiyada maraqlı kəşf
Yeni Zelandiyada maraqlı kəşf
12:15 19.03.2024
FHN bayram günlərində gücləndirilmiş iş rejimində çalışacaq
12:05 19.03.2024
Böyük Britaniyada etnik müxtəliflik nə qədər artıb?
Böyük Britaniyada etnik müxtəliflik nə qədər artıb?
12:00 19.03.2024
Mingəçevir sakini sahibkarlara qarşı 200 min manatlıq dələduzluğa görə tutulub
11:55 19.03.2024
Aİ COP29-un uğurlu olması üçün Azərbaycanla əməkdaşlığa ümid edir
11:50 19.03.2024
İngiltərədə bir ilk: Uçan taksilər fəaliyyətə başlayır
İngiltərədə bir ilk: Uçan taksilər fəaliyyətə başlayır
11:45 19.03.2024
Zaxarovadan Paşinyana cavab: “Müharibə açıqlaması Qərblə danışıqların nəticəsidir”
Zaxarovadan Paşinyana cavab: “Müharibə açıqlaması Qərblə danışıqların nəticəsidir”
11:39 19.03.2024
“Yeni dünya nizamında ölkələr öz yerini müəyyən etməli olacaqlar” – Gürcü Politoloq Gia Xuxaşvili - ÖZƏL
“Yeni dünya nizamında ölkələr öz yerini müəyyən etməli olacaqlar” – Gürcü Politoloq Gia Xuxaşvili - ÖZƏL
11:30 19.03.2024
Azərbaycanda partiyanın məsul şəxsi saxlanılıb
11:25 19.03.2024
Fevralda 3,8 mindən çox şəxsə pensiya təyinatı aparılıb
11:15 19.03.2024
Türkiyənin nüfuzlu klubu Super Liqadan ÇIXMAQ İSTƏYİR
Türkiyənin nüfuzlu klubu Super Liqadan ÇIXMAQ İSTƏYİR
11:10 19.03.2024
Nazirlik internet xidmət provayderlərinə təlimat göndərib
11:05 19.03.2024
MAQATE dəstək verəcək: İraqda nüvə proqramı üçün yol xəritəsi formalaşıb
MAQATE dəstək verəcək: İraqda nüvə proqramı üçün yol xəritəsi formalaşıb
11:00 19.03.2024
Mikayıl Cabbarovdan İlaxır çərşənbə ilə bağlı maraqlı paylaşım
10:58 19.03.2024
Bakıda yağışlı hava qəzaya səbəb oldu - VİDEO
10:50 19.03.2024
İsrail və Həmasdan gözlənilməz atəşkəs addımı!
İsrail və Həmasdan gözlənilməz atəşkəs addımı!
10:45 19.03.2024
Köln şəhərindən qürurverici görüntülər: Azərbaycan və Türkiyə bayraqları.... - VİDEO
Köln şəhərindən qürurverici görüntülər: Azərbaycan və Türkiyə bayraqları.... - VİDEO
10:38 19.03.2024
Xankəndidə xeyli silah-sursat tapılıb
10:35 19.03.2024
Rusiyada ən yüksək maaş harada və hansı sektordadır?
Rusiyada ən yüksək maaş harada və hansı sektordadır?
10:30 19.03.2024
FHN əhaliyə müraciət edib
10:22 19.03.2024
Almaniyada kitabxanalar təşvişə düşdü: Kitablarda zəhər tapıldı
Almaniyada kitabxanalar təşvişə düşdü: Kitablarda zəhər tapıldı
10:15 19.03.2024
Bu ərazilərə qar yağıb - FAKTİKİ HAVA
10:06 19.03.2024
Azərbaycanda sosial problemlər həllini niyə tapmır? - Natiq Cəfərli və Tural Abbaslı ilə MÜZAKİRƏ
10:00 19.03.2024
Rusiyanın Ukrayna bufer zona yaratmaq planı
Rusiyanın Ukrayna bufer zona yaratmaq planı
09:51 19.03.2024
Bakıda qadın dəm qazından boğularaq ölüb
09:40 19.03.2024
Bayram günlərində təcili tibbi yardım stansiyaları gücləndirilmiş iş rejimində çalışacaq
09:33 19.03.2024
Sabunçu rayonunda marketin anbarında yanğın olub
09:31 19.03.2024
Pakistanda zəlzələ baş verib
Pakistanda zəlzələ baş verib
09:27 19.03.2024
Hamısı