Eurasia Diary redaksiyası, Rusiyalı politoloq Denis Korkodinovla Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ətrafında bir sıra məsələləri müzakirə edib.
Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin Cenevrədə keçiriləcək görüşü barədə o bunu dedi:
- Azərbaycanın rəsmi açıqlamasına görə, xarici işlər nazirliklərinin rəhbərlərinin Cenevrədəki görüşü, cəbhə xəttində mövcud qüvvələr balansını nəzərə alaraq, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli üçün "yol xəritəsi"ni hazırlamaq məqsədi daşıyır. Bu mənada, Bakı tərəfdən, bu, Dağlıq Qarabağdakı Azərbaycan ordusu tərəfindən azad edilmiş ərazilərin beynəlxalq səviyyədə tanınmasıdır. Bundan əlavə, Cenevrə görüşü regional qarşıdurma tərəflərini sülhə məcburetmə prosesində aralıq diplomatik mərhələ ola bilər.
Xatırladaq ki, hazırda Bakıda "erməni məsələsi" ilə bağlı ən azı iki fikir yürüdülür: türkpərəst və iranpərəst. Birinci istiqamətin nümayəndələri Azərbaycan qoşunlarının Xankəndinə gətirilməsini zəruri hesab edərək qondarma rejimin “müdafiə ordusu” və Ermənistan Silahlı Qüvvələri üçün sarsıdıcı məğlubiyyətin tərəfdarı qismində çıxış edirlər. İranpərəst cərəyanın tərəfdarları, İran Xarici İşlər Nazirinin müavini Abbas Arakçinin Bakı səfərindən sonra xeyli aktivləşdi və Azərbaycan ordusunun tanınmamış respublikanın inzibati mərkəzinə girməmək şərti ilə İrəvanla danışıqlar aparmağın mümkünlüyü fikrini müdafiə edirlər.
Cenevrə toplantısı rəsmi şəkildə bütün bunlara aydınlıq gətirməli və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin türkpərəst mövqedən çıxış edərək Ermənistanı təslimçiliyə məcbur etməyə hazır olduğunu nümayiş etdirməlidir. Lakin İrəvanın təklif olunan danışıq formatını rədd etməsindən, Cenevrədəki görüşün iflas olması və strateji əhəmiyyətini itirdiyi qənaətinə gəlmək olar.
Üç dəfə atəşkəsin pozulması, ardıcıl olaraq Bərdəyə hücum, eləcə də Paşinyanın çıxışından sonra danışıqlara getməyin mənası varmı?
- Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin ərazi bütövlüyünün bərpasının zəruri olmasına dair açıqlamaları Dağlıq Qarabağ problemi ətrafındakı hərbi-siyasi prosesin əsasında durur. Lakin hazırda bu cür siyasət rəsmi Bakının əleyhdarlarının mövqeyi ilə ziddiyyət təşkil edir. Məhz bu səbəbdən Cenevrə görüşü bütün təmas xətti boyunca atəşkəsə səbəb ola bilməz.
Cenevrə danışıqlarının formatı başlanğıcda regional oyunçuların Cənubi Qafqazdakı hərbi-siyasi böhrandan çıxmaq üçün alternativ proqram hazırlamaq səyləri, habelə ABŞ və Rusiyanın Ermənistana təzyiq göstərmək üçün Qarabağ fonundan istifadə etməklə Azərbaycan-Türkiyə təşəbbüslərinin həyata keçirilməsinə maneələr yaratmaq məqsədi daşıyırdı. Bu arada rəsmi Bakının prinsipial mövqeyi tez bir zamanda bütün şübhələrə son qoydu. Azərbaycan rəhbərliyi döyüş əməliyyatlarını davam etdirməyə hazırdır və əsas prioriteti Dağlıq Qarabağın işğaldan azad edilməsi olaraq qalır. Öz növbəsində İrəvan, ərazi mübahisəsinin həlli üçün sərt hərbi güc tətbiq etməkdən başqa yol təklif etmədən, öz nöqteyi nəzərini qorumağa və Azərbaycanın mülki hədəflərinə zərbələr endirməyə davam edir. Bununla əlaqədar olaraq, Bakı, Ermənistan rəhbərliyi ilə ənənəvi beynəlxalq platformalarda danışıqları davam etdirməyin real olmadığına əmin oldu. Bu baxımdan Azərbaycan nəyinsə dəyişməyəcəyini bildiyindən Cenevrə görüşünə böyük ümidlər bəsləmir. Lakin diplomatiya ənənələrinə hörmət etmək Bakını İrəvanla danışıqların hələ də mümkün olduğunu fərz etməyə məcbur edir.
Uğursuz Moskva və Vaşinqton görüşlərindən sonra ATƏT-in Cenevrə danışıqları nəyə hesablanıb?
- Ermənistan-Azərbaycan fikir ayrılıqlarının həlli üçün Cenevrə görüşünün nəticələrinə əsasən ətraflı “yol xəritəsi”nin hazırlanması planlaşdırılır. Ankara, Moskva, Paris və Vaşinqton münaqişənin yol xəritəsi ilə təsirsiz hala gətirilməsinə dair öz fikirlərini maksimum dərəcədə əlaqələndirmək və ən əsası, Bakı ilə İrəvanı gələcək qarşılıqlı faydalı həll yoluna vadar etmək üçün bir sıra müvafiq addımlar atdılar. Öz növbəsində, Rusiya, Türkiyə, Fransa və ABŞ-ın əsas missiyası, Ermənistan və Azərbaycan arasında dialoq üçün ən əlverişli mühit yaratmaq və atəşkəsin təmin edilməsi üçün tərəflərə təzyiq göstərməkdir, xüsusən də bundan əvvəl edilən iki son dərəcə uğursuz cəhddən sonra.
Qoşunların geri çəkilməsinə dair tələb həm Bakıya, həm də qondarma rejimin “müdafiə ordusu”nun tabe olduğu İrəvana aiddir. Regional oyunçular tanınmamış respublikanın silahlı qüvvələrini silahlarını yerə qoymağa həvəsləndirmək üçün Dağlıq Qarabağa xüsusi status verilməsi ssenarisini hazırlamaq təklifi ilə çıxış etməyə hazırdırlar. Çox güman ki, indiki məqam və hərbi-siyasi vəziyyətlə zidd olması səbəbindən Azərbaycanın bu təklifi rədd edəcəyi gözlənilir. Buna görə, regional oyunçular Bakıya imtina edə bilməyəcəyi bir şey təklif etməlidirlər: məsələn, Cenevrə razılaşmalarının həyata keçirilməsinin ilk mərhələsində 5 rayonun, ikinci mərhələdə daha 2 rayonun Azərbaycana qaytarılaraq 7 rayonun işğaldan azad edilməsi.
Azərbaycan və Ermənistanın rəsmi mövqeləri aydındır və bir-birinə ziddir. Hansı halda ortaq məxrəcə gəlmək mümkündür?
- Tərəflər atəşkəs şərtlərinə ciddi əməl etməyi qəbul etməyincə, Ermənistan və Azərbaycan arasında ortaq məxrəcə gəlmək mümkün deyil. Bundan əlavə, qoşunlarını Xankəndinə göndərməyə hazır olan Bakının strateji hədəflərini nəzərə alsaq, İrəvanın Azərbaycanla ortaq nöqtələri tapmaq yollarını axtarmağa meylli olacağı inandırıcı deyil. Öz növbəsində, Ermənistan silahlı qüvvələri Azərbaycan ərazisində yerləşən mülki obyektləri atəşə tutarkən tərəflərin bir-birlərini dinləməyə və eşitməyə hazır olduqları barədə danışmaq hələ tezdir.
Ermənistan davamlı olaraq Azərbaycan ərazisini atəşə tutur. Azərbaycan Ermənistandakı hərbi obyektləri vura bilərmi?
- Azərbaycanın ərazisini hərbi güc istifadə daxil olmaqla bütün mövcud vasitələrlə qorumağa tam haqqı var. Bu səbəbdən, düşmənin hərbi obyektləri Azərbaycan ərazisi üçün birbaşa təhlükə yaradırsa, Azərbaycan silahlı qüvvələrinin qabaqlayıcı zərbələr endirə biləcəyinə şübhə yoxdur.
Gülnar Səlimova
