ABŞ-ın keçmiş lideri Donald Tramp ABŞ-ı potensial Üçüncü Dünya Müharibəsindən kənarda saxlamağa söz verərək, belə bir münaqişənin dünyanın “məhv edilməsi” ilə təhdid edəcəyini vurğulayıb. Bununla belə, ABŞ prezidenti Co Bayden demokrat həmkarları arasında ən uyğun namizəd olduğuna inandığını bildirib. "Düşünürəm ki, Tramp qalib gəlməli olduğu qənaətinə gəlib. Və onlar bütün dayanacaqları aradan qaldıracaqlar", deyə Bayden öz şərhində bildirib.
Donald Tramp prezidentliyi dövründə Amerikanı III Dünya Müharibəsindən kənarda saxlamaq iddiasını dəstəkləmək üçün hansı konkret işlər həyata keçirib? Prezident Co Bayden hansı üsullarla Trampı məğlub etmək üçün ən yaxşı namizəd olduğunu iddia edir və o, Trampın xarici siyasətə yanaşmasında qəbul edilən çatışmazlıqları necə aradan qaldırmağı planlaşdırır? Hər iki namizədin Amerika və dünya ölkələrinin əhəmiyyəti üçün hansı rolları ola bilər?
ABŞ-da yaşayan ekspert, milli təhlükəsizlik üzrə analitik və hüquqşünas İrina Tsukerman Ednews vasitəsilə bütün bu suallara aydınlıq gətirdi.
Ekspertin sözlərinə görə, III Dünya Müharibəsi təhdidi, hər dəfə istifadə olunduqda, hiperbollaşdırılmış ritorik çiçəklənmədir, çünki biz onsuzda müharibələrin olduğu bir dövrdə yaşayırıq. Artıq I və II Dünya Müharibəsi zamanı gördüyümüz ölümcül döyüşlərdə iştirak edən milyonlarla döyüşçü və mülki vətəndaşla baş verən ümumi yanğınlar demək deyil:
“Əvəzində, bu gün müharibələr hibrid hadisələrdir. Aşınma, atışmalar, kiberhücumlar və kütləvi itkilərin qarşısını almağa kömək edən daha dəqiq silahlardır. Qırğınlar və ölümcül hücumlar tamamilə aradan qaldırılmasa da, müdafiə ümumiyyətlə müharibənin insan xərclərini milyonlarla minlərlə insanla məhdudlaşdıran bir nöqtəyə çatmışdır”.
İ.Tsukerman deyir ki, Tramp ümumilikdə şişirtməyə meyllidir, ona görə də onun həm təhlükənin təbiəti, həm də öz nailiyyətləri ilə mütənasiblikdən kənara çıxması təəccüblü deyil:
“Lakin onun siyasətinin hərbi təhlükə ehtimalını həqiqətən məhdudlaşdırdığı iki konkret hal var. Konkret olaraq, onun “Şimal axını II”yə sanksiya tətbiq etməyə hazır olması onun prezidentliyi dövründə Rusiyanı Ukraynadan kənarda saxladı; və onun İranın ən mühüm terror təşkilatçılarından biri olan Qasım Süleymanı məhv etməsi İslam Respublikasının əl-qolunu bağladı və onun effektivliyini azaldı. Eynilə, İrana qarşı tətbiq edilən sərt sanksiyalar terrorizm və digər döyüşkən regional fəaliyyətlər üçün ayrılan vəsaitin miqdarını məhdudlaşdırdı, baxmayaraq ki, o, İranın və ya onun etibarlı şəxslərinin regional işlərə qarışmasının qarşısını tam ala bilmədi. Buna baxmayaraq, İran təxribatlarda iştirakını heç vaxt dayandırmayıb və Süleymaninin ölümünə görə qisas almaq üçün ABŞ vətəndaşlarını və sakinlərini oğurlamağa və ya onlara sui-qəsd etməyə cəhd edib.
Onun sözlərinə görə, digər tərəfdən Bayden iddia edir ki, o, İranla nüvə sazişi üzrə yenidən əlaqə qurmaqla və Trampın çalışdığı hərbi yardımla Ukraynaya gərginlik və zorakılıq alovlarının qarşısını almağa çalışmış daha rasional və proqnozlaşdırıla bilən bir aktyor olub. Respublikaçıların bunu inkar etməsinə nail olmaq və beləliklə, Rusiyanın Ukrayna ərazisinə daimi giriş əldə etməsinə və mövcud olduğundan daha çox insanı öldürməsinə mane olmaq:
“Bununla belə, əslində Bayden səmimi deyil, çünki İranın və onun etibarlı şəxslərinin zorakı fəaliyyəti ABŞ-ın Bayden dövründə sanksiyaları aradan qaldırmasından sonra artıb və İran Yaxın Şərqdə nüvə yarışına başlaya biləcək nüvə silahına sahib olmağa həmişəkindən daha yaxındır. Əgər Bayden Ukraynanı əvvəllər silahlamağa razılaşsa, “Şimal axını II”dən sanksiyaları götürməsə, Rusiyaya qarşı qabaqlayıcı sanksiyalar tətbiq etsəydi və “kiçik müdaxiləyə” dözəcəyinə dair bəyanatlar verməsəydi, Ukraynadakı müharibə heç vaxt başlamazdı. Nəzərə alsaq ki, Putin Zelenskini kukla rejimlə əvəz etmək üçün qısa bir müharibə planlaşlamışdı. Baydenin Ukraynadakı müharibəni İsrail və Səudiyyəlilər arasında sülh razılaşması cəhdinə bağlamaq kimi diplomatik sövdələşmələrdəki səyləri indiyə qədər nəticəsiz qalıb, yalnız bütün tərəflərin nəticələrini hesaba qatan bəyanatları var”.
Amerikalı ekspert hesab edir ki, üstəlik, Baydenin müşahidəsi ilə bütün dünyada münaqişələr - müxtəlif Afrika çevrilişlərindən və həll olunmamış vətəndaş müharibələri və gərginliklərdən, məsələn, Efiopiyadakı müxtəlif qarşıdurmalar və Sudandakı müharibədən tutmuş, Balkanlarda artan gərginliyə qədər geniş yayılıb. ABŞ Çinin qonşularına qarşı getdikcə daha açıq hərbi təhdidlərinə dayana bilmir:
"Trampın gözlənilməzliyinə, öhdəliyinin olmamasına və müxtəlif xarici siyasi hadisələri və aktyorlarına qarşı çox vaxt məlumatsız şəxsi mövqeyinə baxmayaraq, onun administrasiyası birtərəfli hərəkət etsə də və hər zaman koordinasiyaya malik olmasa belə, çəkindirmə və zorakılığın qarşısını almaqda Baydendən daha yaxşı idi”.
O qeyd edib ki, Tramp şəxsən təcridçi hesab edilsə də, Bayden də nişanlanmanın tərəfdarı hesab edilsə də, əslində hər iki administrasiyada ABŞ-ın müharibədəki rolu ilə bağlı uzunmüddətli strateji baxış yoxdur və onların siyasəti günün tələblərinə əsasən mürtəce olub:
“Bəzi böyük fərqlərə baxmayaraq, bu iki administrasiya xarici siyasətdə inanmaq istədikləri qədər də bir-birindən uzaq deyil. ABŞ-ın hələ də böyük beynəlxalq təhdidlərə və xarici siyasətdə irəliləyişlərə qarşı liderlik edəcəyi, pozulmuş əlaqələri və öz reputasiyasını bərpa edəcəyi hesab edilsə də, ABŞ-a Tramp və ya Baydenlə əlaqələri olmayan yeni liderlik lazımdır. Keçmiş xarici siyasət səhvlərindən dərs çıxaran və Vaşinqton köpüyündən kənarda daha uzunmüddətli, praqmatik və məlumatlı münasibəti mənimsəmək üçün daxili institutlarında islahatlar apararkən, nəticədə hər iki administrasiyanın qəbul etdiyi uğursuz ideyaları formalaşdırdı”, - deyə Tsukermen yekunda vurğulayıb.
Ülviyyə Şahin
