Türkiyə Vəkillər Birliyinin Sədri (Türkiyə Barolar Birliyi), Cəza Hüququ üzrə professor, vəkil Mətin Feyzioğlu Türkiyədəki aktual proseslərə dair “Eurasia Diary”yə müsahibə verib.
Eurasia Diary: Türkiyə-Avropa İttifaqı münasibətləri son günlərdə gərginləşir. Bununla bağlı sizin fikirləriniz necədir?
Mətin Feyzioğlu: Türkiyə 19-cu əsrin əvvəlindən bu yana müasirləşmə yolunda irəliləyən bir ölkədir. Bu gün Avropa Şurasının qurucu üzvüyük, Avropa İnsan Haqları Konvensiyasının (AİHS) tərəfdaşıyıq. Vətəndaşlarımız Türkiyəyə qarşı AİHS çərçivəsində Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinə fərdi müraciət etmə haqqına sahibdir. Eyni zamanda NATO üzvüyük. Avropa Birliyinə də namizəd ölkəyik.
Məsələ Avropa İttifaqının bizi tam üzv olaraq qəbul edib-etməməsinin xaricindədir; Türkiyənin, plüralistik-iştirakçı demokratiyaya və qanunun aliliyi prinsipinin dünyəviləşmiş şərtlərinə nail olmaq üçün səy sərf etməyə davam edib-etməyəcəyindədir. Türkiyə bu yolda çox önəmli bir məsafə qət etmişdir, ancaq qazanılmış mövqelər səhv addımlar atılsa, Türkiyənin istiqaməti dəyişsə sürətlə itirilə bilər. Aİ üzvlüyü niyyətindən əl çəkmək radikal bir istiqamət dəyişikliyidir.
Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı üzvlərinə baxdıqda qüvvətlər ayrılığı, tərəfsiz-müstəqil-hesab verən məhkəmə, müstəqil və azad mətbuat kimi plüralistik-iştirakçı demokratiyanın əvəzolunmaz şərtlərində çarəsizlik içində olduqlarını görürük. Bir sözlə bu təşkilat əvəzolunmaz bir təşkilat deyil. Bu halda, Aİ-yə və üzv olduğumuz Avropa Şurasına üstünlük verəcəyimiz bir təşkilat deyil.
Şübhəsiz, iqtisadi əməkdaşlıq edilməsi ayrı bir mövzudur. Digər tərəfdən, iqtisadi əməkdaşlığa silah və silah sistemlərinin qəbulu daxil edilərsə, bu NATO üzvlüyü ilə əlaqələndirəndə ayrı bir problem kimi qarşımıza çıxacaq. Çünki, sözügedən Əməkdaşlıq Təşkilatının bəzi üzvləri ilə NATO ittifaqı əks tərəfdə yerləşir.
Eurasia Diary: Türkiyədə hakimiyyətin FETÖ-yə, Cumhuriyyet qəzeti əməkdaşlarına və həbs olunan HDP-li siyasətçilərə qarşı apardığı mübarizənin hüquqi baxımından doğruları və yanlışları nələrdir?
Mətin Feyzioğlu: F tipli təşkilatın dövlətdən təmizlənməsi mütləq lazımdır. Bu təşkilatın hər mərhələdəki rəhbərinin də cəzalandırılması lazımdır. Cinayətkarla günahsızı bir-birindən ayırmağın məlum olan yeganə bir yolu var, o da ədalətli mühakimə etmədir. Ədalətli mühakimə üçün məhkəmələrin müstəqil, tərəfsiz, hesab verə bilən və heç şübhəsiz, ədalətə çıxış hüququnun olması lazımdır. Müdafiə hüququnu məhdudlaşdıraraq, vəkilləri sistemdən sıxışdırıb çıxarılaraq ədalətli mühakimə olmaz. Beləliklə, günahkar və günahsız bir-birindən ayrılmaz.
Bir qəzet müəllifinin və ya idarəçinin terror təşkilatıyla əlaqəli olduğuna dair dəliliniz varsa, çağır ədliyyəyə, lazım olanı hüquqa uyğun və şəffaf bir şəkildə edin. Əks halda bu edilənlər mətbuat azadlığına təcavüz şəklində şərh olunar.
Digər tərəfdən, HDP-nin Məclisdə təmsil olunması çox vacib idi, ancaq HDP, təəssüf ki, PKK ilə arasında kifayət qədər məsafə qoymağı bacarmadı. Siyasəti silaha üstün etməkdə heç də uğurlu olmadı.
Eurasia Diary: Fövqəladə vəziyyət ən çox nə qədər davam edə bilər, hüquqa zidd olaraq uzanarsa nəticələri nə olacaq?
Mətin Feyzioğlu: Fövqəladə vəziyyət bir konstitusiya idarəçilik formasıdır, amma müvəqqətidir, ya da müvəqqəti olmasını gözləyirik.
Türkiyədə vəziyyət 15 İyul dövlət çevrilişinə cəhd səbəbiylə elan edilib. Ancaq bu gün fövqəladə vəziyyət çevriliş ilə mübarizə məqsədindən yayındırılaraq normal idarəetmə tərzinə çevrilib.
Hər məzhəbdən, hər dindən, hər inancdan, hər etnik kökdən, hər bir siyasi düşüncədən olan 79 milyon insanın yaşadığı bu nəhəng ölkənin bir adamın rejimi ilə idarə olunması mümkün deyil. Bu vəziyyət, Türkiyəni bir səsli qazanının içinə salıb, qapağını örtüb, siqnalının də üzərinə barmaq qoymaq anlamına gəlir. Türkiyənin idarə etməsinin bu şəkildə davam etdirilməsi mümkün deyil. Elə bu səbəbdən də etdiyimiz xəbərdarlıqlar ölkəmizin, millətimizin mənfəəti üçündür.
Eurasia Diary, Səxavət Nəciyev
