İllərdir xalqımızın adı ilə bağlı müxtəlif müzakirələr aparılır. Hər kəs “Azəri”, “azərbaycanlı” yoxsa “Azərbaycan türkü” adlarından hansının doğru olduğunu düşünür.
Bəzi mənbələrə görə, azəri kəlməsi azərbaycanlılara türk kimliklərini unutdurmaq üçün, Sovet hakimiyyəti tərəfindən ortaya atılan bir təxribat olub. Hətta bu missiyanın həyata keçirilməsinin Stalinin planı olduğu da vurğulanır.
Əslində Azərilər İran ərazisində yaşayan, köçəri bir tayfadır. Bu səbəbdən, bizim “azəri” adlandırılmağımız qətiyyən doğru deyil...
Məsələnin ciddiliyini nəzərə alaraq, mövzunu dilçi-alim Baba Məhərrəmli ilə müzakirə etməyə çalışdıq. Alim, Ednews-a açıqlaması zamanı təəssüflə bildirib ki, hələ də bu cür hallar yaşanır.
“Çox təəssüflə qeyd edim ki, hələ də qonşu dövlətlər bizə Azəri- deyə, müraciət edirlər. Lakin bildiyimiz kimi “Azəri” İran tayfasına mənsub addır. Bəzən fars meyilli qüvvəllər bununla Azərbaycan xalqının mənşəyini İran əsilli, fars mənşəli olduğunu sübut etmək istəyirlər. Biz etnik mənsubiyyət baxımından türk mənşəliyik. Qədim Türk tayfaları içərisində “Az” tayfası var. Bəzən Azərbaycan sözünün etimologiyası ilə bağlı bəzi mülahizələrin birində Azərlər (mənası- igid ərlər) deyə də adı keçir. O ki qaldı "azərilər"-deyə müraciət etmələri, bunu yalnız təbliğat vasitəsi ilə qarşısını almaq olar”.
B.Məhərrəmli vurğuladı ki, “Azər” adlı fars tayfasının Azərbaycan xalqı ilə bağlı heç bir əlaqəsi yoxdur. Azərbaycan xalqı türk mənşəli bir xalqdır. Tarixə nəzər saldıqda isə, türk etnosu həmişə dominant bir etnos olub, hətta Azərbaycan ərazisində Şumerlərin məskunlaşması barədə kifayət qədər məlumatlar var.
Bəs, Baba Məhərrimlinin fikrincə hazırda vətəndaşların dilimizdə xarici sözlərdən istifadə etməsinin səbəbi nədir?
“Xarici sözlərin yerli-yersiz dilimizdə işlənməsi halına çox rast gəlinir. Hətta, qardaş Türkiyədə də bu hallar yaşanır. Baxmayaraq ki, qardaş xalqıq, millət olaraq türkük, amma müstəqil dilimiz mövcuddur. Bu hal, hətta gündəlik həyatda yox, televiziyada da dəb halını alıb. Misal üçün "yansımaq" sözü istifadə edilir. Axı öz dilimizdə "əks olunmaq" sözü mövcuddur. Niyə belə hallarla dilimizi bərbad edək?!
B.Məhərrəmli bu mövzunun 100 il bundan öncə də aktual olduğunu vurğuladı. Cəlil Məmmədquluzadə, Üzeyir Hacıbəyli, Yusif Vəzir Çəmənzəminli kimi ziyalılarımız öz felyetonlarında "yerli-yersiz xarici sözlər işlətməyin"-deyə, dəfələrlə vurğulayıblar. Lakin dövrümüzün gəncləri düşünürlər ki, bu dəb və normal ədəbi dildir. Onlara görə əgər bir kəs yersiz olaraq, xarici dildən istifadə etdikdə sanki onların nüfuzu qalxacaq. Düşünmürlər ki, belə etməklə dilimiz bərbad hala düşəcək.
Alim-dilçi bu məsələ ilə əlaqəli beynəlxalq söz sayılan “ok” sözündən danışıb.
“Bu kəlmənin beynəlxalq söz olduğunu hardasa başa düşmək olar. Amma bunu sosial şəbəkələrdən tutmuş, televiziya qədər işlətmək nə dərəcədə düzgündür? Bildiyimiz kimi televiziya da cəmiyyətimizin aynasıdır. Bu bir növ təbliğatdır. Onlar bu yolla izləyicilərinə adi hal kimi göstərir”.
B.Məhərrəmli daha bir müşahidəsini bizlərə çatdıraraq, qeyd etdi ki, gənclərimiz sadəcə xarici sözləri işlətməklə qalmırlar, hətta cümlələrimizin sintaktik quruluşunda da dəyişiklik edirlər.
“Bu çox biabırçı haldır. Bunların qarşısını almaq üçün maarifləndirici verlişlər hazırlamaq, monitorinqlər təşkil etmək, təbliğat aparmaq mütləqdir. Hətta bir şeyi nəzərinizə çatdırmaq istərdim. Artıq Nazirlər Kabineti tərəfindən monitorinq mərkəzinə cərimələmək səlahiyyəti verilib”.
Sonda Baba Məhərrəmli xarici mətbuatda rast gəldiyimiz “Dağlıq Qarabağ"(Nagorniy Karabakh) termini ilə bağlı fikrini də redaksiyamızla bölüşüb.
“Cənab Prezident 1991-ci ilin noyabrında Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətini ləğv edib. Buna baxmayaraq, təəssüflər olsun ki, hələ də bu terminə rast gəlinməkdədir. Ümid edirəm ki, bu tədricən yığışdırılaraq, tarixin səhifəsinə gömüləcək”.
Rəna Mürşüd
