Son dövrlər ”Telegram” kanallarından insanların intim görüntüləri, pornoqrafiya, şantaj videoları sərbəst şəkildə yayılır. Gizli kamera ilə çəkilən görüntülər rahat şəkildə, heç bir senzuraya uğramayan videolar kanallarda geniş auditoriyaya təqdim olunur.
Həmçinin bu görüntülər insanların icazəsi, xəbərləri olmadan paylaşılır. Hətta bu zaman müəyyən başlıqlarla keçid linki yerləşdirilir ki, onun vasitəsilə pornoqrafiq saytlara daxil olaraq öz seçimimizdən asılı olmayaraq belə görüntüləri izləmək məcburiyyətində qalırıq. “Telegram” bir növ təhlükəsizlik adı ilə bizlərə əxlaqasızlıq təklif edir.
Bəs bu kimi kanallara necə dur deyək? Ümumiyyətlə bunun həlli yolu varmı?
Ednews-a danışan IT mütəxəssisi Elvin Abbasov deyir ki, bu kimi böyük şirkətlər digər ölkələrdə rəsmi ofislərini açmır. Onun sözlərinə görə bunun da müəyyən səbəbləri var.
“Beynəlxalq şirkətlər hansı ölkənin qeydiyyatındadırsa, həmin ölkənin qanunvericiliyinə əsaslanır. Əgər digər ölkələrdə onların rəsmi ofisi olsa həmin ölkənin qanunları çərçivəsində hərəkət edəcəklər. Onların Azərbaycanda rəsmi ofisi yoxdur deyə, teleqram kimi proqramlar özlərinin qanunvericiliyi əsasında həll edilir. Azərbaycanda ofislərini açmadıqları müddətcə, biz ancaq şikayət bölməsinə daxil olub şərhimizi şikayət kimi yaza bilərik. Məsələn: Məndən icazəsiz mənim videolarımı, şəkillərimi paylaşıb və s. Sonrası isə artıq teleqramın rəsmi ofisindən idarə edilir. Şikayətiniz məqbul hesab edildikdən sonra müəyyən addımlar atırlar”.
Qeyd edək ki, telegram Rusiya tərəfindən yaradılıb və hazırda Windows şirkəti tərəfindən idarə hüququna malikdir. Onu da qeyd edək ki, digər sosial şəbəkələrdə müəyyən kateqoriyaya məxsus şəkil, videolar bizim icazəmizdən sonra açılır. Ancaq telegramda bu tətbiq yoxdur.
Sosioloq Lalə Mehranlı hesab edir ki, sosial şəbəkələrdə uşaq və yeniyetmələr kifayət qədər aktivdirlər. Onların qarşısına belə pornoqrafiq şəkil, videoların çıxması cəmiyyətimiz üçün təsirləri böyükdür.
“Bu cür hallar cinayət məcəlləsi ilə tənzimənməlidir. Çünki həmin şəxslər məsuliyyətlərinin fərqində deyillər. Təəssüf ki, əhalinin bununla bağlı az da olsa məlumatı yoxdur. Bu səbəbə kim nə görür, kim nə ilə rastlaşır yaxşı, pis çəkib belə kanallarda yayımlayır. O ki qaldı pornoqrafiq çəkilişlərə bu tamamilə arzuolunmazdır. Həmin şəxslərlə bağlı ölçü götürülməlidir. Bilirsiz ki, belə saytlar birbaşa olaraq açılır, bizə heç bir seçim haqqı vermir. Hazırda yeniyetmələr, uşaqlar istər-istəməz sosial şəbəkədə aktivdirlər. Onların qarşısına belə video, şəkillərin çıxması həm özlərinə, həm də ətrafına pis təsir edə bilər. Çox ağlamalı vəziyyətdir”.
Müasir texnologiyaların inkişafı, mobil proqramlardan istifadənin artımı, hüquqi savadlılığın zəif olması bəzən bir çox qanunsuz halların baş verməsinə gətirib çıxarır. Bunun isə fəsadları bir çox hallarda ağır olur. Kiminsə icazəsi olmadan onun şəkil və ya videosunu çəkib soaial şəbəkələrdə paylaşmaq həm hüquqi, həm də insani cəhətdən qadağandır.
Cinayət məcəlləsinə isə gəlincə…
Hüquqşünas Əkrəm Hüseynovun sözlərinə görə, belə halların qarşısı yalnız bloklama əməliyyatı vasitəsilə alına bilər.
“Hər bir halda belə saytları və kanalları bloklamaq lazımdır. O ki qaldı kiminsə özəl həyatını sosial şəbəkələrdə paylaşmağa bu böyük cinayətdir. Konstitusiyanın 32-ci maddəsi, eləcə də Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsinin 156-cı maddəsi şəxsi həyata toxunulmazlıq hüququnu təsbit edir. Belə ki, 156-cı maddənin 1-ci bəndində qeyd edilir ki, şəxsi və ailə həyatının sirri olan məlumatların, belə məlumatları əks etdirən sənədlərin yayılması, habelə satılması, başqasına verilməsi qanunsuz toplanılması 100 manatdan 500 manatadək miqdarda cərimə, 240 saatadək ictimai işlər və ya 1 ilədək müddətə islah işləri ilə cəzalandırılır. 156-cı maddənin 2-ci bəndinə görə, eyni əməllər vəzifəli şəxs tərəfindən öz qulluq mövqeyindən istifadə etməklə törədildikdə 3 ilədək müddətə müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan məhrum edilməklə, yaxud edilməməklə 2 ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır”.
Ləman Abbaslı
