İntihar... Bu söz son günlərdə hər kəsin eşitdiyi və müzakirə etdiyi bir ifadədir. İntiharların sosial şəbəkələrdə bu qədər çox müzakirə olunması ona yoluxucu effekti verir. İnsanların psixologiyasına aktiv şəkildə media və sosial şəbəkələr təsir edir. Bu tendensiya intihar mövzusunda da aydın şəkildə görünür.
Son zamanlar demək olar ki, sosial media və mətbuat vasitəsilə intiharların geniş təbliğatı aparılır. Bu isə insanlarda bir növ bu mənfi vərdişə meyillilik yaradır.
Psixologiyada bu problem “Verter fenomeni” adlanır. Medianın insanlara təsiri haqqında Ednews-a psixoloq Fərqanə Mehmanqızı danışıb.
Psixoloq arıtq 2 -3 aydır jurnalistlərə intihar mövzusu ilə bağlı danışmadığını bildirib. Bunun səbəbi isə elə mediada yazılan yazıların təlqin olunmasıdır.
“Bu artıq xəbərdən çıxıb təlqin olunmağa başlayıb. Problemlərdən çıxış yolunu tapa bilməyən insanlar üçün hazır verilmiş variantdır. İntihar elə problemdən çıx”.
Fərqanə Mehmanqızı deyir ki, psixoloji vəziyyəti yaxşı olmuyan insanlara belə xəbərlər təsir edir. Həmçinin onların beynində intihara meyilli hissəni qıcıqlandırır.
“Hazırda intihar statistikasında hər cür insana rast gəlmək mümkündür. İstər qadınlar, yeniyetmələr, ahıl insanlar, istərsə də üç körpə uşaq anası. Bu cür yazılara son qoyulmalıdır”.
Psixoloq intihar xəbərləri yazarkən özünəqəsdin yalnış bir fikir olduğunu vurğulamaq lazım oluğunu deyir. Onun sözlərinə görə, cəmiyyətin psixoloji mariflənməyə ehtiyacı var.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) "İntiharların qarşısının alınması: media mütəxəssisləri üçün resurs" adlı məqaləsində mediada intihar xəbərlərinin dərc olunması ilə bağlı məsləhətlər var.
1. İntihar mövzuları manşetə qoyulmamalıdır. Bu tip mövzular davamlı təkrarlanmamalıdır.
2. İntiharın detalları barədə xəbərdə danışılmamalıdır. Əgər intihar üsulu təfərrüatıyla izah edilərsə, həm insanları istiqamətləndirmiş olar, həm də oxşar hadisələrdə yaxınlarını itirənlər üçün travma yarada bilər.
3. İntihar xəbərlərini sensassiyaya çevirmək və ya əksinə, onu normallaşdırmaq olmaz.
4. Jurnalist intihara görə məsuliyyət daşıyan cinayətkar yaratmamalıdır.
5. Şəxsin harda intihar etməsilə bağlı detallı məlumat verməkdən çəkinmək lazımdır.
6. İntiharla əlaqəli foto və videolardan, sosial media linklərindən istifadə etmək olmaz.
Azərbaycan mediası bu qaydalara nə qədər əməl edir?
Çox təəssüfki, mütəmadi olaraq mediada “Bakıda ŞOK OLAY: özünü polis bölməsindən yerə atdı”, “Azərbaycanda dəhşətli İNTİHAR: kişi boğazını kəsdi”, “Rayon sakini ailəsinə ŞOK YAŞATDI: Özünü asdı” başlıqları altında xəbərlərlə üzləşirik. Unutmamalıyıq ki, hadisələrin təfərrüatını belə xırda detallarla təsvir edib, hansısa intihar edənə özünü öldürmək üçün yeni ideayalar vermiş oluruq.
2003-cü il Mətbuat Şurasının qəbul etdiyi etik davranış qaydaların da bildirilir ki, intihar hadisələri yoluxucu olduğu üçün buna dair informasiyalarda hadisənin özünü yox, onun mənfi təsirlərini qabartmaq lazımdır. Bütün araşdırmalar göstərir ki, intihar xəbərlərinin təsvirini verdikdən sonra ona bənzər hadisələr artır.
Aliyə İlyas
