Uzun illər Bakıda yaşayıb, evi olmayan vətəndaşlar yaşadığı ünvan üzrə polis bölmələrinə müvəqqəti qeydiyyata düşmək hüququ var. Lakin bu proses uzun müddət davam etdikdə vətəndaş müvəqqəti qeydiyyat yerindən də məhrum oluna bilər.
“Yaşayış yeri və olduğu yer üzrə qeydiyyat haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 10-cu maddəsinin tələbinə görə, daimi yaşayış yerindən kənarda 60 gündən artıq müddətdə yaşamaq istəyən vətəndaş həmin yerə gəldikdən sonra 7 iş günü ərzində yaşayacağı ərazinin polis orqanına tələb olunan sənədlərlə müraciət etməlidir.
Vətəndaş olduğu yerdən getdikdə polis orqanı onu müvəqqəti qeydiyyatdan çıxarır. Yaşayış yeri və olduğu yer üzrə qeydiyyat haqqında qanunvericiliyin pozulması isə İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 563-cü maddəsi ilə məsuliyyətə səbəb olur.
Belə olan halda vətəndaş hara müraciət etməlidir? Bu prosesi tənzimləyən qurum hansıdır?
İlk öncə mövzu ilə bağlı ASAN xidmətin mətbuat xidmətinin rəhbəri Elnur Niftəliyev Ednews-a bildirdi ki, bu zaman vətəndaş Daxili İşlər Nazirliyinə müraciət etməlidir.
“Müvafiq mövzuda xidmət göstərən orqan məhz DİN-dir. ASAN Xidmət olaraq bizə nə düşərsə ,onu da etməyə hazırıq”.
Daxili İşlər Nazirliyi vətəndaşların olduğu yer üzrə qeydiyyata alınması ilə bağlı məsələyə münasibət bildirib.
Nazirliyin Mətbuat xidmətindən verilən məlumatda bildirilir ki, son vaxtlar yaşayış yeri üzrə, o cümlədən polisin inzibati binalarına qeydiyyat və qeydiyyatdan çıxarma ilə bağlı sosial şəbəkələrdə aparılan müzakirələrdə bəzi vətəndaşlar bundan narahat olduqlarını, gələcəkdə müəyyən problemlərlə üzləşəcəklərini bildirirlər:
"Öncə qeyd edilməlidir ki, müvafiq məsələlərin həllində narahatlığa heç bir əsas yoxdur. Çünki bu hüquqi prosedurlar yalnız qanunun tələblərinə uyğun həyata keçirilir. Belə ki, “Yaşayış yeri və olduğu yer üzrə qeydiyyat haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 10-cu maddəsinin tələbinə görə daimi yaşayış yerindən kənarda 60 gündən artıq müddətdə yaşamaq istəyən vətəndaş həmin yerə gəldikdən sonra 7 iş günü ərzində yaşayacağı ərazinin polis orqanına tələb olunan sənədlərlə müraciət etməlidir. Vətəndaş olduğu yerdən getdikdə polis orqanı onu müvəqqəti qeydiyyatdan çıxarır.
Yaşayış yeri və olduğu yer üzrə qeydiyyat haqqında qanunvericiliyin pozulması isə İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 563-cü maddəsi ilə məsuliyyətə səbəb olur.
Polis idarə və şöbələrinin inzibati binalarında müvəqqəti qeydiyyatda olanların qeydiyyatdan çıxarılaraq daimi yaşayış yeri üzrə qeydiyyata alınmalarına gəldikdə, qeyd edilməlidir ki, bu hüquqi prosedur ilk növbədə həmin şəxslərin özləri üçün vacibdir.
Bu baxımdan diqqətə çatdırırıq ki, 2000-ci illərin əvvəllərində yaşayış yeri olmayan, məhkəmə qətnaməsi əsasında qeydiyyatdan çıxarılan, mülkiyyət hüququnu təsdiqləyən sənədi olmayan evlərdə yaşayan və bu kateqoriyadan digər şəxslər polisin inzibati binalarında müvəqqəti qeydiyyata alınırdılar. Lakin ötən dövrdə həmin şəxslərin bir çoxu sonradan müvafiq sənədləri olan evlərdə və ya mənzillərdə yaşasalar da polisin inzibati binalarından qeydiyyatdan çıxmaq üçün subyektiv səbəblərdən müraciət etməyiblər. Ona görə də qeydiyyatın dəqiqliyini təmin etmək, bu sahədəki pərakəndəliyi aradan qaldırmaq məqsədilə polisin inzibati binasında qeydiyyatda olan hər bir şəxsin uzun illər qeydiyyatda qalmasının səbəbləri, faktiki yaşayış yerinin olub-olmaması araşdırılıb və nəticələrindən asılı olaraq qanunauyğun tədbirlər görülüb. Araşdırmaları zəruri edən daha bir səbəb hərbi səfərbərlik, sosial müavinət, icbari sığorta, evlənmə, boşanma və digər məsələlərlə əlaqədar aidiyyəti dövlət qurumlarından daxil olan müraciətlərə baxılarkən həmin şəxsləri tapmaqda çətinliyin yaranmasıdır. Xüsusi vurğulanmalıdır ki, vətəndaş yalnız faktiki yaşayış yeri olduqda və ya yaxın qohumlarının razılığı ilə onun yaşadığı ünvana qeydiyyata alınması mümkün olduğu halda polisin inzibati binasından qeydiyyatdan çıxarılır və dərhal olduğu yer üzrə qeydiyyata alınır.
Hüquqi sənədi olmayan ünvanlarda yaşayan şəxslərin evlərinin sənədləşdirilməsi barədə isə aidiyyəti dövlət orqanlarına müraciət etmək tövsiyə olunur".
Hüquqşünas Əsabəli Mustafayev də mövcud qanun haqqında münasibət bildirib. Onun sözlərinə görə, oxşar qərarlar tək Azərbaycanda deyil, demək olar ki, dünyanın bütün ölkələrində mövcuddur:
“Əgər vətəndaşın qeydiyyatda olduğu ünvanla faktiki yaşadığı ünvan üst-üstə düşmürsə, bu zaman şəxs yaşadığı ünvanda qeydiyyata alınmalıdır. Burada əlavə maliyyə xərci və ya vaxt itkisinə də ehtiyac yoxdur. Hər bir şəxs müəyyən dövlət qurumlarının imkanlarından istifadə etmək üçün aidiyyəti üzrə müraciət edir. Bir çox hallarda bu müraciətlərə yaşayış yeri üzrə baxılır. Bizdə yaşayış yeri deyəndə adətən qeydiyyat yeri nəzərdə tutulur. Amma hüquqda bu, belə deyil, həmin anlayışlar fərqləndirilir.
Məsələn, bir çox hallarda şəxsin yaşadığı ünvan üzrə aidiyyəti məhkəmədə iddia qaldırmaq, yaxud polisə müraciət etmək hüququ olur. Əgər şəxs faktiki yaşadığı ərazidə qeydiyyatda deyilsə və bunu sübut edə bilmirsə, bu zaman o, qanunda nəzərdə tutulmuş hüquqlarından istifadə edə bilmir.
Bundan əlavə, əgər şəxsin yaşayış və qeydiyyatda olduğu ünvanları fərqlidirsə, tibb, bank, sığorta kimi zəruri xidmətlərdən yararlana bilmir”.
Məsələnin problemli tərəflərindən danışan vəkilin müşahidələrinə əsasən, ev sahibləri kirayə verdiyi mənzillərdə yaşayan şəxslərin həmin ünvanda müvəqqəti qeydiyyata düşmələrinə maraq göstərmirlər:
“Hesab edirəm ki, bu, məlumatsızlıqdan və savadsızlıqdan irəli gəlir. Adamlar elə bilirlər ki, kimisə onun evində müvəqqəti qeydiyyata alınsa, ev sahibi ilə həmin evə şərik olur. Bu, belə deyil. Müvəqqəti qeydiyyata olan şəxsin həmin evə heç bir hüququ olmur”.
Əsabəli Mustafayev deyir ki, insanların bir yerdə qeydiyyatda olub başqa ünvanda yaşaması vəkillik fəaliyyətlərində ciddi problemlər yaradır:
“Məsələn, kiməsə qarşı iddia irəli sürürsənsə, onun faktiki olduğu yer haqqında arayış təqdim etməlisən ki, məhkəmə o ünvana bildiriş göndərsin. Bu praktikada çox baş verir, tutaq ki, vəkil ünvanlar bürosuna sorğu göndərir. Cavabdehin harada olması barədə arayış götürüb məhkəməyə təqdim edir. Məhkəmə də həmin ünvana dəfələrlə bildiriş göndərir, şəxsi prosesə dəvət edir. Sonra məlum olur ki, cavabdeh orada yaşamır. Məhkəmənin də həmin iş üzrə fəaliyyəti müəyyən mənada iflic olur.
Vəkil paytaxtda qeydiyyatlı və qeydiyyatsız yaşayan insanların sayına da toxunub:
“Məlumatlara görə, Sumqayıtda 100 min, Bakıda isə 1 milyona yaxın rəsmi qeydiyyatda olan insan yaşayır. Ancaq hamı bilir ki, Sumqayıtda 500 min, Bakıda isə 2-3 milyondan artıq əhali var. Ona görə də xidmət sahələri üzrə çatışmazlıqlar yaranır. Bunu qaydaya salmaq lazımdır.
Sözügedən qanunda insanların itirəcəyi və ya onların hüquqlarının pozulmasına qarşı təhlükəli heç bir şey görmürəm. Sadəcə insanları maarifləndirmək lazımdır. Ev sahiblərinə də izah etmək lazımdır ki, kirayə verdiyi mənzilə müvəqqəti qeydiyyata düşən şəxsin icarə müddətində ona heç bir təhlükəsi yoxdur”.
Oğuz
