Qonşu Türkiyə Respublikasına keçirilən seçkilər yerli və beynəlxalq mətbuatda rezonansa səbəb olub. Qeyd edək ki, seçkilər gərgin mübarizə və sağlam rəqabət şəraitində keçirilib. Türkiyədə seçkilərin nəticələrini ekspertlər Eurasia Diary üçün dəyərləndirib.
Türkiyədəki seçkilərin ilkin nəticələrinə nəzərə salaq. 99 faiz səslərin sayılmasında sonra partiyalar baxımından ümumi nəticə AKP-nın xeyrinə olsa da ( AKP - 44,42%, CHP - 30,07%, İYİ Partiyası - 7,46%, MHP - 7,25%, HDP - 4,22%, Səadət Partiyası - 2,68% və digər siyasi partiyalar 1%-dən az), ölkə həyatında xüsusi əhəmiyyət kəsb edən şəhər bələdiyyələrinə rəhbərlik sahəsində vəziyyət hakim partiya üçün heç də ürəkaçan deyil. Belə ki, CHP ölkənin paytaxt bələdiyyəsi - Ankara ilə yanaşı, böyük şəhərlərdən - İzmir, Eskişəhər, Adana, Antalya, Mersin, Aydın, Muğla, Hatay kimi turistlər üçün cəlbedici olan bələdiyyələrə nəzarət edəcək. İstanbul böyük şəhər bələdiyyəsinə gəlincə, burda nəticələr şübhələr yaradır, çünki keçmiş baş nazir Binəli Yıldırımla CHP-çi namizəd Ekrem İmamoğlunun nəticələri bir-birinə çox yaxındır. Demək olar ki, hər ikisi 47 faiz ətrafında səs toplayıb. Odur ki, İstanbul şəhər bələdiyyəsi üzrə nəticələrə yenidən baxılacaq. Lakin bu seçkilərdə çox da aktiv kompaniya həyata keçirməyən CHP-nin xüsusən böyük şəhərlərdə AKP-yə zəfər çalması xüsusi qiymətlənidirləsi hadisədir. CHP-nin bu uğurunun sirri CHP bələdiyyələrinin xidmət, elm və mədəniyyət sektorlarında daim izlədiyi sosial proqramlar hesab edilə bilər.
"Müxalifətin bələdiyyə seçkilərində uğurunun başlıca səbəbi seçkilərdə birgə iştirakla izah olunur. Bununla yanaşı, bu seçkinin maraqlı nəticələrindən biri də müxalifət bloku daxilində milliyyətçilərin önə çıxmasıdır. Bundan başqa, müxalifətin paytaxt bələdiyyəsinə nəzarəti ələ keçirməsi gələcəkdə siyasi qüvvələr nisbətinin onların xeyrinə dəyişməsində əhəmiyyətli rol oynaya bilər. Bu ilin sonunda da Azərbaycanda da bələdiyyə seçkiləri planlaşdırılır. Bu məqsədlə büdcədən ayrılacaq vəsaitin həcmi 53 milyon 900 min manatdır. Ölkə və regionların idarəçiliyinə statusu və səlahiyyəti olmayan bələdiyyələr 20 il bundan əvvəl yaradılsa da hələ də yerli icra hakimiyyətlərinin altqurumu kimi fəaliyyət göstərir. Bakıda şəhər bələdiyyəsi statusunun olamaması bu seçkilərə siyasi və ictimai marağı daha da azaldır. Azərbaycan hakimiyyəti isə ətrafda baş verənlərdən nəticələr çıxarmır. Bununla da nəinlki siyasi prosesləri, xüsusilə də paytaxt və respublika tabeli şəhərlərə xaricdən sərmayə cəlbini əngəlləyir və bütövlükdə regionları sosial-iqtisadi inkişafdan saxlayır" deyərək, prof. Qubad İbadoğlu Türkiyədəki seçkiləri təhlil edərkən bildirib.
Zaten Baxçalının da hədəfi böyük şəhərlər deyildi. Kürdlərin çoxluq təşkil etdiyi Cənub-Şərqi Anadalu bölgəsində seperatçı və terrorçu partiya olaraq qeyd etdiyi HDP-nin məğlubiyyətini təmin etmək “Türkmən bəyi”nin əsas məqsədi hesab edilirdi. Bu məqsədi reallaşdırmaq üçün Baxçalı xüsusən bu regionda yaşayan ülkücüləri AKP namizədlərini maksimum səviyyədə dəstəkləyə çağırdı. Nəticədə Baxçalının “beka problemi” (Yəni, Türkiyə dövlətinin müstəqillik və mövcudluğu məsələsi) həll edildi. Cumhur ittifaqı Cənub-Şərqi Anadaluda əsas siyasi güc olan HDP-ni sıradan çıxardı. Ötən seçkilərlə müqaisədə HDP-nin səs faizi 20%-dən 3%-ə qədər gerilədi. Ərdoğan isə məqsədlərinə çata bilmədi. Onun planı başdan yalnış qurulmuşdu. Beləki, AKP əsas böyük şəhərlərdə MHP-dən dəstək gözləyirdi, ancaq MHP-nin böyük şəhərlərdə siyasi nüfuzu elə də güclü deyildi. (MHP-nin əsas tərəfdarları Mərkəzi Anadolu hesab edilir) Dünənki seçkilərdə bu bir daha sübut edildi.
Bu seçkilərdə əslində AKP məğlubiyyətə bərabər qələbə qazandı. Belə ki, Ərdoğanın partiyası əsas mübarizələrin getdiyi böyük şəhərlərin sadəcə birində, Bursada zəfər qazana bildi. İstanbulda belə qələbəsi şüphəlidir və buradakı rəqəmlər bir-birinə çox yaxındır. Əgər İstanbul bələdiyyəsini AKP qazansa belə seçki nəticələri bir daha sübut etdi ki, xüsusən də böyük şəhərlərdə yaşayan vətəndaşlar nə Ərdoğana, nə də onun namizədlərinə dəstək vermirlər. Ərdoğanın komandasının seçkilərdəki uğursuzluğu sadəcə Ankaranı və digər böyük şəhər bələdiyyələrini itirmək deyil, MHP-nin dəstəyilə bu qədər zəif nəticə göstərməkdir. Bu seçkilər bir daha göstərdi ki, AKP-nin iqtidarını davam etdirməsi əsasən MHP-nin dəstəyindən asılıdır. Ərdoğanın bu seçkidəki əsas və bəlkədə yeganə uğuru TürkiyəninCənub Şərqindəki ərazilərdə kürdlərin partiyası sayılan HDP-nin nüfuz dairəsini kiçiltmək və onun əlindəki bir çox bələdiyyələri seçki yoluyla ələ keçirmək oldu. Qeyd etmək lazımdır ki, bu Cumhur İttifaqının əsas məqsədi idi.
Ərdoğan da uğursuzluğun fərqində idi. Dünən axşam saatlarında, Ankaradan məğlubiyyət xəbərləri gəldikdən sonra ilk dəfə İstanbuldan televiziya qarşısına çıxdı. Burada həmişə görməyə alışdığımız səsi gurlayan, məğrur duruşlu, rəqiblərini yerin dibinə soxan Ərdoğan yox idi. Sakit səs tonuyla seçimi dəyərləndirən Ərdoğan istənilən halda xalqımızın iradəsinə sayğı duyuruq deməklə Ankaradakı ağır məğlubiyyətə şərh verdi. Ərdoğan hələ ötən ildən ölkə daxilində ciddi narazılıq olduğunu anlamışdı və məhz bu narazılıqları nəzərə alaraq Ankara, İstanbul və digər böyük şəhərlərdə əvvəlki namizədləri dəyişmişdi. Ancaq görülən odur ki, namizədlər dəyişsə də gözlənilən nəticə dəyişmədi.
Ərdoğan haqlı olaraq qeyd etdi ki, partiyası artıq 15-ci dəfədir ki, seçkilərdə ən çox səs toplayan partiya olub. Ancaq sözlə ifadə etməsə belə Ərdoğan da artıq Türkiyədə hər şeyin dəyişdiyini başa düşmüşdü. Bəli, Partiyası 15-ci dəfə seçkilərdən zəfərlə ayrılırdı ancaq bu dəfəki bir az buruq bir zəfər idi. Ona görə də qısa və lakonik danışan Reisi-Cumhur Ərdoğan “4 il vaxtımız var və çox şeyi dəyişəcəyik” deməklə öz tərəfdarlarına və ona səs verməyən vətəndaşlarına “reform və islahat” sözü verdi.
Ankara məğlubiyyəti həm Ərdoğan, həm də partiyası üçün bir dərs olmalıdır. Əgər o, köklü dəyişikliklər həyata keçirə bilməsə və MHP siyasi xəttini öz maraqlarına uyğun dəyişsə 4 il sonrakı seçkilərdə Türkiyədə yeni iqtidar və yeni siyasi sistem müşahidə edə bilərik.
Nicat İsmayılov
