Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Soçi görüşü ərəfəsində Suriyanın İdlib bölgəsində yaşananlar dünyanın diqqət mərkəzindədir. Rusiyanın bölgəyə genişmiqyaslı hücuma hazırlaşdığı, Türkiyə ordusunun isə hərbi texnika və canlı qüvvəsi ilə İdlib bölgəsinə daxil olduğu haqda məlumatlar var.

Qeyd edək ki, ötən ilin əvvəlində Suriyada baş verən Türkiyə ilə Rusiya qarşıdurması zamanı Rusiyanın hücumunun qarşısı alınmış, əldə olunan razılaşmaya uyğun olaraq İdlib deeskalasiya zonası yaradılmışdı.

Türkiyə ilə Rusiyanın maraqları Suriya, Liviya, Ukrayna, Cənubi Qafqaz, Əfqanıstan bölgələrində toqquşur. Və Rusiya Türkiyənin zəif yeri olaraq İdlibdə gərginlik yaratmaqla Türkiyəyə təzyiq göstərməyə və üstünlük qazanmağa çalışır. Hazırki qarşıdurma nə vəd edir? Soçi görüşündən gözləntilər nələrdir?

Mövzunu türkiyəli ekspert Engin Özer EDNews.net üçün şərh edib.

“İdlibdə gərginliyin azaldılmasına dair razılaşma əslində müvəqqəti xarakter daşıyırdı. Yəni, adından da görüldüyü kimi yalnız gərginliyin azaldılmasına xidmət edirdi, müddət bəlli olmasa da davamlı razılaşma deyildi. Rusiya razılaşmaya görə, Türkiyənin oradakı radikal ünsürləri məhv edəcəyini ya da çıxmalarını təmin edəcəyini, geridə qalanların isə bir müddət sonra Suriyada qalacağını düşünürdü. Hazırda ruslar Türkiyənin öz vədini yerinə yetirməməsini əsas gətirərək hücuma hazırlaşır. Əslində orada insanların qalması Rusiya üçün bir təhdid yaratmır. Sadəcə Rusiya Türkiyənin digər bölgələrdəki həmlələrini İdlib üzərindən sıxışdırır. Türkiyə Azərbaycanda bir həmlə etdi, Rusiyanın maraqlarına qarşı bir addım daha irəlilədi. Rusiya İdlib üzərindən türk əsgərini çətin vəziyyətdə qoyaraq Qafqazdakı həmləsinin qarşısını alır. Buna paralel olaraq, Türkiyənin Liviyadakı həmlələrin də bu şəkildə qarşısını almış olur”.

Ekspert bildirib ki, istənilən halda, İdlibdə hava hücumunun olması gözləniləndir: “Bir neçə gün içində əsgərlərimizə hücum edilə bilər. Allah əsgərlərimizə yardım etsin! Əslində Rusiya İdlibdəki problemin tam həllini istəmir. Çünki İdlibdəki problem Rusiyanın Türkiyəyə qarşı oynaya biləcəyi çox mühüm bir kartdır və bu kartı sona kimi istifadə edir. Türkiyə orada çox pis vəziyyətdədir. İdlib və rejim əsgərləri olmaqla iki cəbhə arasında nəzarət məntəqələri var. Türkiyənin İdlibdə ballistik dəstəyi zəifdir. Rusiya Türkiyənin bu zəifliyindən oradakı problemi həll etməməklə yararlanır. Bu səbəbdən Türkiyənin İdlibdə bugünkü vəziyyəti Rusiyanın maraqları ilə üst-üstə düşür. Çünki Rusiya Azərbaycanla bağlı bir problem yarandığında Türkiyəni İdlibdə sıxışdırır”.

Siyasi şərhçi ayın 29-da keçiriləcək Soçi görüşü barədə danışarkən bildirib ki, Putin görüş zamanı Ərdoğana Suriyadakı radikal ünsürlərin məhv edilməsinin lazım olduğunu söyləyəcək: “Amma o, bunun edilə bilməyəcəyini də anlayır. Bu mənada Putinin sözlərinin o qədər də önəmi yoxdur. Ancaq iki dövlət razılığa gələrək öncəki anlaşmanı bir az daha irəliyə doğru uzada bilərlər. Məsələn, yeni ilə qədər üç-dörd ay uzadıla bilər”.

Ekspertin sözlərinə görə, İdlib məsələsi Azərbaycanla birbaşa əlaqəlidir: “Zəngəzur dəhlizi hələ açılmayıb. Rusiya üçtərəfli razılaşmaya imza atarkən bu dəhlizlərin açılmasını istəyərək deyil, bunu Gürcüstana qarşı şantaj olaraq etmişdi. Rusiya Gürcüstandan keçəcək dəmir yolları üçün Gürcüstana təzyiq edir. Bu səbəbdən Rusiya Gürcüstana, “Qərblə münasibətlərini zəiflətsən bütün yüklərin yeni bir dəmir yolu ilə Gürcüstandan keçməsinə davam edə bilərik. Əks halda, biz bunu Azərbaycan üzərindən həyata keçirəcəyik və yüklər Türkiyə və Ermənistana Azərbaycan üzərindən keçərək gedəcək” kimi şantaj edir.

Bu baxımdan, İdlibdəki məsələ Azərbaycanla birbaşa bağlıdır. Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı Türkiyə Azərbaycana daha çox dəstək olmasın deyə Rusiya tərəfindən Türkiyəyə təzyiq göstərilir”, - deyə o fikrini tamamlayıb.

Gülnar Səlimova

Məqalə Azərbaycan Respublikası Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə hazırlanmışdır