Qazaxıstan Rusiya üçün ikinci Əfqanıstana çevrilə bilər! Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) hərbi yardım adı altında Qazaxıstana qoşun yeritməsi yanlış qərar idi. Kreml göz görə-görə bu addım ilə həm KTMT Nizamnaməsinin 4-cü maddəsinin 5-ci bəndini pozdu, həm də Qazaxıstanda ikinci Əfqanıstan ssenarisinin yaranmasına imkan verdi. Məsələ ondadır ki, KTMT-dən hərbi yardımı Qazaxıstan Prezidenti Qasım- Comard Tokayev istəsə də bütün hallarda Kremlin buna razılıq verməsi qanunsuzdur.
Belə ki, KTMT Nizamnaməsinin 4-cü maddəsinin 5-ci bəndində qeyd edilir ki, İttifaq üzvlərindən birinə kənar müdaxilə olarsa, digər üzvlər də ona hərbi yardım göstərə bilər. Bu zaman sual yaranır: Qazaxıstana hansı kənar qüvvə hücum edib ki, Kreml KTMT-nin bu ölkəyə gəlməsinə razılıq verib? Hər nə qədər etirazların pərdəarxasında Rusiya olsa da, təqdim edilən görüntü qazax xalqının etiraz aksiyasıdır. Ancaq baş verən etiraz aksiyaları heç bir halda KTMT-yə və ya Tokayevə Nizamnamənin 4-cü maddəsinin 5-ci bəndindən istifadə hüququ tanımır.
Digər bir məsələ isə Qazaxıstanın ikinci Əfqanıstan ssenarisi ilə üz- üzə qalmasıdır. Kreml mövcud vəziyyətin gələcəkdə həm özü üçün, həm də Qazaxıstan üçün doğura biləcəyi ağır nəticələrin fərqində deyil. Məsələ ondadır ki, KTMT-nin Qazaxıstana müdaxiləsi və bu ölkədə uzun müddət qalması tədricən daxildəki antirus qüvvələrin güclənməsinə gətirib çıxaracaq. Onsuz da dini radikalizmə meyilli olan qazax cəmiyyəti ruslara qarşı nifrətini radikalizm və ekstimizm formasında göstərəcək. Bu isə öz növbəsində regionda ikinci Taliban bəzəri hərəkatının yaranmasına, ikinci Əfqanıstan ssenarisinin ortaya çıxmasına gətirib çıxara bilər. Misal üçün, Almatıda baş verən toqquşmalar nəticəsində ölən hüquq-mühafizə orqanları əməkdaşlarının sayı 14-ə çatıb.
Ölənlərdən 3- nün meyiti başı kəsilmiş vəziyyətdə aşkarlanıb. Radikal islamın izləri artıq indidən hiss olunur. Nəzərə almaq lazımdır ki, Mərkəzi Asiyada radikal islamçılıq meyilləri hər zaman güclü olub. Ehtimal işğal təhdidi və ya bu düşüncə belə əks hərəkət kimi radikalizmin canlanmasına gətirib çıxara bilər. Prinsip etibarilə radikal islamçı qazaxlara silahlı dəstək verəcək Taliban, İŞİD kimi qruplaşmalar, FETÖ terror təşkilatı kimi ideoloji qanadlarda mövcuddur. Bu isə nəinki Kreml və KTMT üçün problem olacaq, qazax xalqına da ciddi zərər vuracaq.
Turan Rzayev
