Ötən həftəsonu Hindistanda keçirilən G20 sammiti qrup tarixinin ən mürəkkəb görüşlərindən birinə çevrilib. İqtisadi çətinliklər və taxıl tədarükündəki fasilələr, iqlim dəyişikliklərinin nəticələri və “yaşıl” enerjiyə keçid, eləcə də Ukrayna münaqişəsi ətrafında aparılan fikir mübadiləsi öz gərginliyi ilə seçilib.
G20 ilkin olaraq 1999-cu ildə maliyyə nazirlərinin iqtisadi qruplaşması kimi yaradılmışdır. Onun daimi katibliyi yoxdur və işlərin necə çatdırıldığını yoxlayan heç kim yoxdur. Çoxtərəfli qruplaşma olduğundan, dəyişiklik yavaş və artımlıdır.
İlk öncə sammitin yekunlarına və mövcud siyasi – iqtisadi proseslərə necə təsir göstərəcək onlara baxaq.
G20-nin Dehli sammitinin ən əsas məqamlarından biri Hindistan-Yaxın Şərq-Avropa İqtisadi Dəhlizinin (IMEC) yaradılmasıdır. Almaniya, Aİ, Hindistan, İtaliya, BƏƏ, Səudiyyə Ərəbistanı, ABŞ və Fransanın imzaladığı anlaşma memorandumu geniş dəmir yolları, liman infrastrukturu, boru kəmərləri və kabel şəbəkəsinin qurulmasını nəzərdə tutur. Hazırda bu Çinin “Bir kəmər, Bir yol” layihəsinə rəqib kimi görünür.
Çin də Hindistanın bu planına alternativ olaraq növbəti ildən Braziliyada keçiriləcək sammitin G21 adlandırılması ilə bağlı qərar alındı. Afrikanın şəriksiz ən böyük iqtisadi gücü olan Asiya Pələngi bu addımla siyasi və iqtisadi çevikliyini artırmış olacaq.
Ötən ildən fərqli olaraq, bu dəfə Ukrayna münaqişəsilə bağlı qrup üzvlərinin mövqeyində yumşalma baş verib. Belə ki, G20 ölkələri yekun sənəddə Rusiyanın Ukraynadakı fəaliyyətini kəskin şəkildə qınamaqdan imtina ediblər. Əvəzində bəyannamədə “vəziyyətlə bağlı müxtəlif baxışların və qiymətləndirmələrin mövcudluğu” vurğulanıb. Bu da sözsüz Lavrov tərəfindən diplomatik uğur kimi qeyd olunub.
Həmçinin görüş əsnasında Qarabağ və Bakı-İrəvan münasibətlərinin gündəmə gəlməsilə əlamətdar olub. Xüsusilə də, Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla Aİ Şurası rəhbəri Şarl Mişelin görüşündə bölgəmizdəki cari vəziyyət müzakirə olunub.
Ümumi nəticələrini ələ alsaq, bu ilki G20 sammiti daxili islahatların ələ alındığı il olub. Artıq müəyyən siyasi və iqtisadi proseslər müəyyən ölkələrin maraqları çərçivəsində deyil, ümumi dünya maraqlarına xidmət edib.
Görünür müasir G20 “Qlobal Şimal” ilə “Qlobal Cənub” arasında əməkdaşlığın tamamilə yeni formasını əks etdirir. Bundan sonra “Böyük İyirmilik” məhz bu iki qrup arasındakı görüş meydançasına çevriləcək.
Əkbər Novruz
