Vergilər Nazirliyi bu günlərdə əmək münasibətlərinin şəffaflaşdırılması sahəsində vergi nəzarətinin gücləndirilməsi barədə konsepsiyanın əsas müddəalarını ictimaiyyətə açıqlayıb.
Bu konsepsiya vergi ödəyicilərində muzdlu işlə əlaqədar ödənilmiş gəlir vergisi, məcburi dövlət sosial sığorta və işsizlikdən sığorta üzrə vergi ödəyicilərinin təqdim etdikləri məlumatlarda olan uyğunsuzluqların araşdırılması məqsədini daşıyır.
Ümumi vergi islahatlarının tərkib hissəsi olan vergi uçotunun bərpası və əmək münasibətlərinin leqallaşdırılması sahəsində nəzarət tədbirlərinin gücləndirilməsinin anonsunu Vergilər Nazirliyi hələ cari ilin əvvəlindən vermişdi.
Nazirlik 2018-ci ili keçid ili elan etmişdi. Yəni vergi ödəyicisinə möhlət verilmişdi ki, öz maliyyə hesabatlarını, vergi mühasibatlıq sənədlərini qaydaya salsın, təsərrüfat uçotunu bərpa etsin, şəffaflaşsın.
Bu məqsədlə Vergi Məcəlləsinə dəyişiklik edildi, qeyri-neft sektorunda və qeyri-dövlət sektorunda çalışan şəxslərin əldə etdikləri gəlirlərin 8000 manatadək olan hissəsi yeddi il müddətinə vergidən azad edildi. Bütün bunlar əmək münasibətlərinin şəffaflaşdırılması istiqamətində ölkə üzrə aparılan siyasətin bir hissəsi idi.
Lakin, görünür, bəzi sahibkarlar üçün bu cür yumşaq siyasət məqbul deyil. Təhlillər göstərir ki, iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sektorlarında çalışan bəzi vergi ödəyicilərinin təqdim etdikləri bəyannamələrdə, sosial sığorta hesabatlarında əks olunan əməkhaqqı məbləğləri reallığı əks etdirmir.
Bir çox sahibkarların işçilərə, hətta baş mühasibə və şirkət direktorlarına yazdığı maaş həmin sektor üzrə fəaliyyət göstərən digər vicdanlı və əməkhaqqının düzgün bəyan edilməsinə üstünlük verən vergi ödəyicilərinin əməkhaqqı məbləği ilə nəinki uzlaşmır, hətta onlardan bir neçə dəfə aşağı olur.
Təəssüf ki, işçilərinin sayı, əmlakı və dövriyyəsinin həcmi daha çox olan müəssisələrdə direktor, baş mühasib, menecer kimi vəzifələr üçün yazılan əməkhaqqı sıravi işçilər, hətta texniki heyət üçün müəyyən olunan məbləğlərlə eynilik təşkil edir. Bundan başqa, bəzi sahibkarlar işə cəlb etdikləri şəxslərlə əmək müqaviləsi bağlamaq əvəzinə, xidməti müqavilələrə üstünlük verirlər.
Bir çox hallarda vergi ödəyicilərinin işçilərlə bağladıqları əmək müqavilələrində göstərilən əməkhaqqı minimum əməkhaqqı məbləği səviyyəsində göstərilir ki, bu da vətəndaşların sosial və əmək hüquqlarının pozulması ilə nəticələnir.
Yeni konsepsiyanın əsas məqsədi belə riskli vergi ödəyicilərini müəyyən edərək onlarla bağlı tədbirlər görülməsidir. Vergi orqanları müəyyən risk meyarları üzrə vergi ödəyicilərinin siyahısını tərtib etməyi planlaşdırır.
Real işçi sayının və əməkhaqqı məbləğinin dürüstləşdirilməsi məqsədilə risk qrupuna daxil olan vergi ödəyicisi ilə fərdi qaydada danışıqların aparılması, uçot məlumatlarında işçi sayının və maaşların real məbləğinin əks etdirilməsi təklifi əslində vergi orqanları tərəfindən atılan humanist addım hesab olunmalıdır. Çünki cari ilin əvvəlindən intizamsız vergi ödəyicisinə bu barədə dəfələrlə xəbərdarlıqlar edimişdi.
Vergi ödəyicisinin razılığı ilə “Əməkhaqqı ilə bağlı könüllü öhdəliy”in qəbul edilməsi əslində onların xeyrinədir. Çünki vergi ödəyicisi ona təqdim olunan dəlil və sübutlarla razılaşmasa, daha sərt nəzarət tədbirlərinin görülməsi üçün addımlar atılacaq.
Vergi ödəyicisi əməkdaşlığa razılıq versə, maaşları könüllü “ağartmaq” istəsə, sadəcə dəqiqləşdirilmiş bəyannamə təqdim etməklə vicdanını rahatlaşdıra bilər.
Lakin əmək münasibətlərinin şəffaflaşdırılması ilə bağlı konsepsiya ictimaiyyətin bəzi üzvləri tərəfindən birmənalı qarşılanmıyıb. Bu barədə KİV-də məlumatlar dərc olunduqdan sonra bəzilərində saxta narahatlıq yaranıb ki, guya bu kiçik və mikro sahibkarlığın sıxışdırılımasına səbəb olacaq.
İşəgötürənlər maaşları obyektiv göstərəcəyi təqdirdə bu, sahibkarlara əlavə xərclərə başa gələcək. Çünki minimum əməkhaqqının qısa müddətdə 250 manata qaldırılması sosial sığorta ödənişlərini də artıracaq.
Bu narahatlıqların heç bir məntiqi əsası yoxdur. Əvvəla ona görə ki, qanunlara əməl etməyən, səhlənkarlıq göstərən, maaşını “ağartmayan” vergi ödəyicilərinə qarşı sərt tədbirlər görüləcəyini Vergilər Nazirliyi bu ilin əvvəlindən elan etmişdi. Digər tərəfdən, qeyri-neft sektorunda və qeyri-dövlət sektorunda çalışanların gəlirlərinin 8000 manatadək olan hissəsi 7 il müddətində vergilərdən azad edilib.
Bu isə əmək münasibətlərinin şəffaflaşdırılması istiqamətində aparılan dövlət siyasətindən xəbər verir. Vergi ödəyiciləri tərəfindən muzdla işləyən işçilərə uçotdan kənar əməkhaqlarının verilməsi və əmək münasibətlərinin qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada rəsmiləşdirilməməsi bu işçilərin gələcək sosial təminatını təhlükə altında qoymaqla sosial sığorta ödənişlərinin azalmasına da səbəb olur.
Görünən odur ki, bu prosesin geri dönüşü yoxdur və əməkhaqlarının ağardılması davamlı siyasətdir. Vergilər Nazirliyinin fikri bu barədə qətidir. Ona görə də nə qədər gec deyil, “kölgə”dən çıxmaq lazımdır.(oxu.az)
