10 gündən artıqdır ki, İran Türkiyəyə qaz təchizatını dayandırıb. İranın Milli Qaz Şirkətinin (NİGC) yaydığı məlumata görə, Türkiyəyə qaz təminatı bəzi texniki səbəblərdən təxirə salınıb.
Artıq son həftədən bəri Türkiyənin Energetika Nazirliyi elektrik və təbii qaz paylayıcılarından böyük istehlakçılar istisna olmaqla, tədarükün 60%-ə qədər azaldılmasını tələb edir.
Son rəsmi məlumatlara görə, 2021-ci ilin ilk on ayında Türkiyənin təbii qaz ehtiyacının 16 faizini İran təkbaşına təmin edirdi. Ekspertlərin fikrincə, İran təbii qaz axınının 10 günlük kəsilməsi ilə bağlı Türkiyə hakimiyyətinə xəbərdarlıq edib.
Qeyd edək ki, Türkiyədə enerji qiymətləri qlobal artımlar və keçən il lirənin dollara nisbətdə 44% ucuzlaşması nəticəsində kəskin şəkildə artıb. Elektrik qiymətləri bu ay yüksək tələbatlı kommersiya istifadəçiləri üçün 125%-ə qədər, tələbatı az olan ev təsərrüfatları üçün isə təxminən 50%-ə qədər qaldırılıb.
Hazırda Türkiyə Rusiya, Azərbaycan və İrandan idxal olunan qazla öz istilik enerji ehtiyacını təmin edir. Qaz təminatının davam etdirilməsi üçün Türkiyə tərəfinin danışıqları davam etdirdiyi bildirilir.
Məsələ ilə bağlı Ednews türkiyəli iqtisadi ekspert İbrahim Yumşaqla söhbət edib.
“Təəssüflə qeyd etməliyəm ki, Türkiyə enerji sahəsində həm istehsal, həm də təminat cəhətdən bir qədər problem yaşamaqdadır. Bu kimi problemi dəf etmək üçün həm də siyasi çərçivədə böyük səylər göstərir. Əsas səbəbə gəlincə, deyə bilərəm ki, son dönəmdə Türkiyə qaz istehlakını bir qədər azaldaraq, daha çox yaşıl enerjiyə, yəni kömür və hidroelektrik resurslara üstünlük verməyə başlayıb. Digər səbəb isə məz elə İrandan gələn qazın kəsilməsi ilə də uzlaşır. Türkiyə bilirsiniz ki, əsasən Rusiya, Azərbaycan və İrandan qaz alır və son günlərdə qaz istehlakının normanı aşması, İrandan gələn qazın dayandırılmasına səbəb olub. Bu öncə qazın 30/100-nun azalması, daha sonra dayandırılması ilə nəticələnib”.
Expert baş verənlərlə bağlı digər səbəblərə də toxunub. O, qeyd edib ki, indiyədək İran rəsmilərinin məlumatında qazın dayandırılması sadəcə texniki səbəblərlə göstərilir.
“Daha əvvəllərdə bəzi siyasi səbəblərə görə qazın kəsilmə halları baş verib. Sadəcə İran bu gün bunu açıqlamır. Buna baxmayaraq, kəsintinin siyasi səbəbdən olması ciddi şübhələr doğurmaqdadır”.
İbrahim Yumşaq həmçinin İrandan gələn qazın gələcək durumu və bunun əksi təqdirdə Türkiyədə enerji qiymətlərinə təsirindən də danışıb.
“Türkiyə tərəfi hazırda qazın təminatı ilə bağlı danışıqları davam etdirir. İran Türkiyəyə qazın verilməsində 40/100 azaldılacağını və lazım gəldikdə təminatla bağlı ayrı şirkətlərə yönəldəcəyini xəbərdar edib. Bu Türkiyə üçün heç də yaxşılığa doğru işarət deyil. Belə bir hal daxildə xüsusən də sənayə istehsalı sahəsində problemlər yarada bilər”.
Elnur Ənvəroğlu
