Hazırda Şuşa-Xankəndi yolunda ekoloji Qeyri Hökumət Təşkilatı nümayəndələri, vətəndaş cəmiyyətinin bir sıra fəalları, həmçinin media mənsublarının iştirakı ilə aksiya davam edir. Dinc aksiya iştirakçıları ekoloji soyqırımına son qoyulması tələbi ilə yanaşı, həm də Xankəndindəki erməni sakinlərlə də birbaşa dialoq yaratmaq niyyətindədir. Lakin orada əraziyə müvəqqəti nəzarət edən sülhməramlılar buna mane olur.
Politoloq Aytən Qurbanova Ednews-a müsahibəsi zamanı baş verənlərlə bağlı bir sıra sualları cavablandırıb.
- İki tərəf arasında üçüncü tərəfin müdaxiləsi olmadan danışıq aparmaq üçün ən münasib vasitə nə ola bilər?
- Çox təəssüflər olsun ki, nəinki səsləndirilən tələblər yerinə yetirilməyib, hətta sülhməramlı kontingentin komandanlığı tərəfindən heç bir rəsmi münasibət bildirilməməklə yanaşı sivil qaydada davam edən aksiyanın iştirakçılarına qarşı əsassız iddialar səsləndirilib. Təbii olaraq bu da aksiya iştirakçılarında sülhməramlıların öz missiyasını doğru və ədalətli şəkildə icra etməməsi ilə bağlı əsaslı fikirlər yaradır. Ona görə də, artıq aksiyanın şüarlarına yeniləri əlavə olunmaqla bərabər Xankəndində yaşayan erməni əsilli vətəndaşlarla (hələ ki, bu rəsmi olmasa da, onların Azərbaycan ərazisində yaşamasının yeganə legitim yolu ən qısa zamanda vətəndaşlığı qəbul etmələridir və biz də onları Azərbaycan vətəndaşları olaraq qəbul edirik) birbaşa danışıqların aparılması tələbləri səsləndirilməyə başlanıb. Əslində üçüncü tərəfin vasitəçiliyi olmadan aparılacaq danışıqlar ümumi Azərbaycan-Ermənistan sülh danışıqlarına və beynəlxalq platformada aparılan anti-Azərbaycan ideoloji təbliğatı vasitəsilə yayılan yalan informasiyaların yerində təkzib olunmasına töhfə verməklə yanaşı, Qarabağ ərazisində iki icma arasında inteqrasiya prosesinin də sürətləndirilməsini təşviqedici amil ola bilər. Məhz bu səbəblə də, bu tələbin yerinə yetirilməsi kifayət qədər önəmlidir.
- Aksiya nə qədər davam edə biləcək və bunun nəticəsini necə görürsünüz?
- Düşünürəm ki, irəli sürülən tələblər qəbul edilənə və ya ən azından tələblərin müzakirə ediləcəyi ortaq platformanın yaradılması üçün ikitərəfli və ya çoxtərəfli danışıqlar başlayana qədər aksiyanın başa çatması ehtimalı istisna edilməlidir. Ona görə də, aksiyanın davametmə müddəti ilə bağlı dəqiq tarix ifadə edə bilməsək də, əsas gözləntilərimiz Laçın dəhlizində gömrük postlarının yaradılması, Azərbaycanın milli sərvətlərinin talanmasına və ərazilərimizin minalanmasına son qoyulması ilə bağlı götürülən öhdəliklərin dərhal icra olunmasıdır. Amma təbii ki, bu tələblər yerinə yetirilmədiyi halda, sülhməramlıların öz missiyalarına uyğun olmayan fəaliyyəti və Ermənistanla birlikdə rəsmi Kremlin də üçtərəfli bəyanatdan irəli gələn öhdəlikləri icra etməməsilə bağlı təkzibolunmaz reallıq əsas göstərilərək. Azərbaycan tərəfi də öz öhdəliklərindən imtina edə və Qarabağ ərazisində müvəqqəti yerləşmiş rus sülhməramlılarının missiyasına vaxtından əvvəl xitam verilməsini tələb edə bilər.
- Azərbaycanlı fəallarla Xankəndi erməniləri arasında ikili danışıq baş tutarsa sülhməramlıları hansı aqibət gözləyəcək?
- Artıq birbaşa danışıqlar mümkün olduğu halda, ümumiyyətlə sülhməramlıların orada qalmasına üçün heç bir zərurət olmayacaq və onların missiyası bitmiş hesab olunacaq. Prosesin bu qədər uzanmasının da əsas səbəbi məhz budur. Qarabağdan getmək istəməyən “sülhməramlılar” iki icma arasında birbaşa ünsiyyətin olmaması üçün süni problemlər və ermənilərə qarşı real olmayan hədələr yaratmağa cəhd edərək inteqrasiya prosesini maksimum dərəcədə gecikdirməyə çalışırlar.
- Bu dinc yolla mümkün ola biləcəkmi?
- Ümid edirik ki, bu mümkün olacaq. Bizim bütün səylərimiz və bugünə qədər davam edən təmkinli mövqeyimiz prosesi dinc yol ilə yekunlaşdırmağı hədəfləyir. Bütün kanallar vasitəsilə dialoqu davam etdirməyimizin yeganə məqsədi də budur. Amma çox təəssüflər olsun ki, bu birtərəfli xoş niyyətlə mümkün ola bilməz. Proses nəticəsiz qaldığı halda isə ərazi bütövlüyümüzün və milli təhlükəsizliyimizin qorunması üçün hərbi əməliyyatlar qaçınılmaz ola bilər. Ona görə də, Ermənistan tərəfi ya sülh, ya da güc tətbiqi ilə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımağa və bütün tələbləri yerinə yetirməyə məcburdur. Başqa çıxış yolu yoxdur.
Söhbətləşdi: Elnur Ənvəroğlu
