ABŞ-ın dövlət katibi Antoni Blinken və Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan Vaşinqtonda keçirilən ABŞ-Türkiyə Strateji Mexanizmi toplantısının yekunlarına dair bəyanatda deyilir ki, Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh sazişinin əldə olunması üçün səy göstərəcəklər.
Bəs, Türkiyə ilə ABŞ-ın bu birgə səyləri uğur qazana bilərmi? Azərbaycanla yekun sülh müqaviləsinin imzalanmasını yaxınlaşdırmaq üçün İrəvanı nəyə inandırmalıdırlar?
Məsələ ilə bağlı danışan türkiyəli politoloq Mustafa Nail Alkan hesab edir ki, burada əsas təşəbbüs Ermənistanın özündən aslıdır.
“Təbii ki, ABŞ-ın dövlət katibi Blinken və Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidanın sədrliyi ilə keçirilən görüş mühüm görüşdür. Çünki hər iki tərəf sülh prosesinə, xüsusən də Azərbaycanla Ermənistana dəstək vermək istəyir. Çünki regionda çoxlu münaqişələr var, heç olmazsa bu Azərbaycan və Ermənistan bölgəsində sülhü təmin etmək istəyirlər. Lakin təbii ki, Amerika və Türkiyənin sülhü təmin etmək istəməsi vacibdir, lakin digər tərəfdən həm Ermənistanın, həm də Azərbaycanın bölgədə sülh istəməsi də vacibdir. Təbii ki, Ermənistan bu qərarı verməlidir: Qonşu ölkələrlə sülh istəyirmi?
Çünki burada həqiqət ondan ibarətdir ki, Ermənistan öz sahəsində çox da güclü ölkə deyil. Onların iqtisadi və siyasi problemləri var. Ona görə də Ermənistan, xüsusilə Türkiyə Azərbaycanla barışsa, öz ölkəsində rifah olacaq, Erməni diasporası ilə bir növ qarışıqlığa məcbur olmayacaq, Rusiyanın siyasətinə müsbət baxmalı olmayacaq. Deməli, burada Ermənistanın istəyi önəmlidir. Digər tərəfdən, təbii ki, Türkiyə hazırda regionda regional güc olduğunu qəbul etməlidir. Başda Ermənistan olmaqla bəzi ölkələr Türkiyəni regional güc kimi qəbul etsə, onun dəstəyi ilə həm ölkə daxilində, həm də xarici siyasətlərində bəzi problemləri həll edə biləcəklər. Bir tərəfdən ABŞ, digər tərəfdən Türkiyə, Azərbaycan və Ermənistan bu məsələni həll etmək istəyirsə, mən inanıram ki, bu proses onu bir müddət ərzində həll edəcək. O zaman bu proses həll olunarsa, hər tərəf qalib gələcək”.
ABŞ-ın Azərbaycandakı keçmiş səfiri Metyu Brayza isə hesab edir ki, indiki məqamda heç bir vasitəçiyə ehtiyac yoxdur:
“Dövlət katibi Blinken və xarici işlər naziri Fidanın Ermənistan və Azərbaycanın sülh razılaşmasına nail olmaq üçün birgə çalışdıqları barədə bəyanat yayması olduqca müsbət haldır. Belə bir rol oynamaq çoxdan Türkiyənin hədəfi olub və Ermənistan məlum tarixi səbəblərə görə buna müqavimət göstərib. Təbii ki, Birləşmiş Ştatlar çoxdan vasitəçi olub. Baxmayaraq ki, indiki məqamda vasitəçilərə ehtiyac olduğuna inanmıram, çünki prezident Əliyev və baş nazir Paşinyan sülh müqaviləsinə çox yaxındırlar. Görünür, onlar hər iki hökumətin hesablarına əsaslanaraq işləyiblər. Onlar ən çətin məsələlərin öhdəsindən gəldilər və ümid edirik ki, tezliklə sülh müqaviləsini yekunlaşdıracaqlar. Lakin liderlər bu müqaviləni əldə etdikdən sonra, əlbəttə ki, ABŞ-ın və Türkiyənin dəstəyinə ehtiyac duyacaqlar, xüsusən sülh prosesinin məqsədlərindən birinin iki ölkə arasında nəqliyyat və ticarət əlaqələrini bərpa etmək olduğunu nəzərə alsaq. Nəticədə bu da şərqdən Azərbaycan, qərbdən isə Türkiyə arasında olan Ermənistan regional iqtisadiyyata yenidən inteqrasiyasına kömək edəcək və bununla da iş yerləri, iqtisadi artım və rifah yaradacaq ki, bu da Azərbaycan və Ermənistan arasında davamlı sülh üçün daha güclü platforma təmin edəcək”.
Əkbər Novruz
