Turan Birliyinin yaranması Azərbaycana necə töhfə verəcək? – Zərdüşt Əlizadədən ÖZƏL ŞƏRH

Müsahibələr 14:00 05.07.2024

Turan Birliyinin qurulması reallıqda nə dərəcədə mümkündür və bu Birliyin yaranması üçün hansı addımlar atılmalıdır? Türk dövlətlərinin iqtisadi, siyasi və hərbi əməkdaşlığı gələcəkdə necə inkişaf edə bilər? Bu birliyin qurulması Türk dövlətlərinin regional və qlobal siyasətinə necə təsir edə bilər? Turan Birliyinin formalaşmasında mədəni və tarixi bağlar nə dərəcədə əhəmiyyətlidir? Bu prosesdə Azərbaycanın rolu və mövqeyi necə ola bilər?

Bütün bu sualları tanınmış politoloq Zərdüşt Əlizadə Ednews-a açıqlamasında cavablayıb. 
O qeyd edib ki, Turan ideyasının əsasını Türkiyə və Azərbaycan təşkil edir:
“Yer üzündə xeyli sayda iqtisadi, siyasi təşkilatlar var. Bunlardan ən səmərəlisi Avropa İttifaqıdır. Bundan əlavə Şimali Amerikada NAFTA adlanan təşkilat var idi. Lakin Tramp gəlib onu dağıtdı və yenidən baxaraq əsasları dəyişdi. Afrikada buna bənzər iqtisadi-siyasi birliklər var. Saylarının çox olmasına baxmayaraq kökləndikləri mövqedə çox da uğurlu ola bilmirlər. Azərbaycan GUAM, İƏT, Qoşulmama Hərəkatı və s. kimi birliklərin üzvüdür. Türk Dövlətləri Təşkilatı isə yəni, Turan növbəti cəhddir ki, mədəniyyət və dil yaxınlığı əsasında hansısa bir birlik yaratsınlar. Bu birliyin ilk rüşeymi Azərbaycan və Türkiyədir. Azərbaycanı Türkiyə ilə hərbi-siyasi əməkdaşlıq, qaz və neft kəmərləri və s. nüanslar bir-birinə bağlayır. Qısaca desək hər iki ölkə ümumi mənafe içərisində əməkdaşlıq quraraq bir-birindən qazanc əldə edir”. 

Z.Əlizadə düşünür ki, Türk dövlətlərinin Turan adlı iqtisadi-siyasi birlik yaratması yaxşı bir cəhddir:

“Yəni imkan var və bu dövlətlər bundan müsbət halda istifadə etməyə çalışırlar. Məsələn, Özbəkistanın dənizə çıxışı yoxdur. Qazaxıstanın isə var. Qazaxıstan dəniz vasitəsilə ilə Azərbaycana bağlıdır. İstəyir ki, Rusiyadan asılılığı azaltmaq xatirinə neftinin bir hissəsini Azərbaycan üzərindən daşıyıb dünya bazalarına çıxarsın. Bunun üçün də limanlarını və  dəmiryollarını təkminləşdirir. Bunun üçün də Mərkəzi Asiyada yerləşən Türk dövlətləri çalışır ki, Çin və Avropa arasında nəzərdə tutulan böyük nəqliyat yolunun alternativlərindən istifadə etsinlər. Bura Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkmənistan və qismən də farsdilli ölkə olmasına baxmayaraq Tacikistan cəlb olunub. Hələ ki, ortada belə istəklər var. Lakin əsas gerçəkliyə yönəlməliyik. İndiyə kimi  adı sadalanan ölkələrin bağlı olduğu iqtisadi-siyasi kurslar olub”. 
Politoloq qeyd edib ki, Mərkəzi Asiya respublikaları vaxtı ilə SSRİ-i iqtisadiyyatının tərkib hissə idilər:

“SSRİ-i dağıldıqdan sonra onlar sırf Rusiya ilə iqtisadi əlaqələri saxlayıblar. Əlbəttə, bu əlaqələr xeyli zəifləyib, səbəbi isə Rusiyanın öz iqtisadiyatının zəifləməsidir. Lakin ənənəvi əlaqələr Şimal ilə saxlanılıb. Bundan  əlavə bu ölkələrdə yeni bir istiqamət yaranıb. Bu isə sürətlə inkişaf edən Çin amilidir. Bu yönəlmədə xüsusilə Qazaxıstan və Türkmənistanı vurğulaya bilərik. Mərkəzi Asiya ölkələri içərisində yalnız bir tərəfli seçim yoxdur. Hər iki istiqamətlə də münasibətlər var. Çin sadəcə regionda Rusiyanın boşalan yerini doldurdu. Son Şanxay görüşündən də göründüyü kimi Rusiya və Çin arasında həm rəqabət var, həm də əməkdaşlıq”. 

Zərdüşt Əlizadə vurğulayır ki, Turan iqtisadi-siyasi birliyi isə sadəcə bir ehtimal və imkandır:  

“Bu fürsətdən heç kəs imtina etmir. Onlar bu fürsətdən xəyallara, xülyalara uymadan istifadə etməyə çalışırlar. Azərbaycanda və Türkiyə də xüsusi  bir “Turan ordusu”, “Turan Gücü” xülyaları var ki, bunların hamısı boşdur və savadsızlıqdan irəli gəlir. Lakin Mərkəzi Asiya ölkələri anlayırlar ki, onların əsas siyasi-iqtisadi əlaqələri təkcə Turanla deyil, mövcüd siyasi vəziyyətin gətirdiyi xəttlə olmalıdır. Rusiya və Çin. Türk dövlətləri ümumi olaraq Turan layihəsinə maraqla baxır. Azərbaycan Respublikasının  prezidenti İlham Əliyev də bilir ki, Turan böyük bir layihədir, fürsətdir. Prezident İlham Əliyev tez-tez Mərkəzi Asiya ölkələrinə səfərlər edir. Həmçinin Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat qovşaqlarında iştirak edərək bu fürsətləri müsbət cəhətdən iqtisadiyyatda dəyərləndirir”. 

Xəyal Ramiz

“Xatirələr işığında Heydər Əliyev” -in təqdimatı keçirildi

Xəbər xətti

Tbilisidə Azərbaycan Mədəniyyəti Muzeyində ədəbi-bədii təqdimat keçirilib
14:39 02.06.2025
"Fənərbağça" 30 milyonunu hazırladı: dünya ulduzunu transfer edəcək
14:32 02.06.2025
İranın Azərbaycandakı yeni səfiri seçilib
14:30 02.06.2025
Paşinyana qarşı cinayət işi açıla bilər?
14:26 02.06.2025
Rumıniya şirkəti SOCAR ilə əməkdaşlığı genişləndirməkdə maraqlıdır
13:56 02.06.2025
Paşinyan Ermənistanın polis rəisini istefaya göndərdi
13:22 02.06.2025
Fransa Ermənistanda fəxri konsulluq açdı – Səfirin davranışı gündəmə düşdü
13:15 02.06.2025
Pekin Vaşinqtonu razılaşmanı pozmaqda ittiham etdi
13:03 02.06.2025
May ayında Azərbaycanda 7 min hektardan çox ərazi minalardan təmizlənib
12:59 02.06.2025
Türkiyə-Azərbaycan-Gürcüstan-Bolqarıstan Elektrik Birləşdirici Xətti Layihəsi Hazırlanacaq
12:51 02.06.2025
Çexiya şirkəti Azərbaycanın enerji bazarına modul kogenerasiya qurğuları təklif edir
12:35 02.06.2025
Ərdoğan Bakı Enerji Həftəsinin açılışına mesaj göndərdi: “Əməkdaşlığımız Avropaya uzanır”
12:16 02.06.2025
Tramp ad günü üçün fantastik məbləğ xərcləyəcək
12:11 02.06.2025
Bahar Muradova: Azərbaycanda uşaqlar hələ də partlamamış mina təhlükəsi ilə üzləşirlər
11:35 02.06.2025
Vensan Abubakar “Qarabağ”a görə Türkiyə klublarını rədd etdi
11:20 02.06.2025
"Bayden 2020-ci ildə edam edildi, klonlarla əvəz olunub"
11:02 02.06.2025
ABŞ İrana qarşı sanksiyaların tətbiqini dayandırdı
10:42 02.06.2025
Ukrayna nümayəndə heyəti Rusiya ilə danışıqlar aparmaq üçün İstanbula gəlib
09:36 02.06.2025
Tramp və nümayəndəsi Putinin Ukrayna ilə bağlı mövqeyini anlayışla qarşılayırlar
09:28 02.06.2025
Mehriban Əliyeva Azərbaycan minifutbol yığmasını təbrik etdi
08:24 02.06.2025
Kovalenko: Rusiya strateji bombardmançılarını bərpa edə bilməyəcək
08:03 02.06.2025
Böyük Britaniya 12 nüvə sualtı qayıq inşa edəcək
05:29 02.06.2025
Hokkaydo adasında 6,1 bal gücündə zəlzələ baş verib
05:19 02.06.2025
Aqressiv beyin xərçənginin müalicəsində irəliləyiş əldə olunub
04:13 02.06.2025
Polşada prezident seçkilərində müxalifətin namizədi qalib gəldi
03:24 02.06.2025
Almaniyada xəstəxananı yandıran 72 yaşlı kişi saxlanılıb
20:57 01.06.2025
World Boxing-dən Məcburi Gender Testi Qərarı: İdmanda Yeni Mübahisə
13:07 31.05.2025
Simonyanın “300 min azərbaycanlı” açıqlaması Ermənistanda narahatlıq doğurub
13:01 31.05.2025
Bakı-Vaşinqton təmasları intensivləşir: ABŞ Azərbaycanın strateji rolunu tanıyır
12:55 31.05.2025
“Uitkoff planı” rədd edilsə, HƏMAS tamamilə məhv ediləcək"
11:47 31.05.2025
ABŞ Ukraynanı Rusiya ilə danışıqlarda iştiraka məcbur edə bilər
11:39 31.05.2025
"Gəncənin bombalanması Ermənistanın hərbi-siyasi rəhbərliyinin göstərişi ilə həyata keçirilib "
10:50 31.05.2025
Senator Stiv Deyns Bakı-Yerevan sülh prosesinə ABŞ-ın dəstəyini bir daha ifadə etdi
10:21 31.05.2025
Azərbaycan və Dominikan Respublikası arasında diplomatik təhsil sahəsində əməkdaşlıq müzakirə olunub
10:17 31.05.2025
Ukrayna Türkiyədən hava hücumundan müdafiə sistemləri istədi
10:16 31.05.2025
"Qiyamət günü radiostansiyası"ndan iki sirli mesaj gəlib
10:10 31.05.2025
Can Pyero Qasperini "Roma"da
09:48 31.05.2025
"Fənərbaxça" iki ulduz futbolçu ilə yollarını ayırdı
09:11 31.05.2025
Bazarda keyfiyyətsiz günəbaxan yağları: Bu markalara diqqət edin!
09:05 31.05.2025
Türkiyə və Gürcüstandan olan din xadimlərinin Şuşaya səfəri başlayıb
09:04 31.05.2025
Hamısı