Britaniya və ABŞ-ın strateji analitik mərkəzlərində post-sovet regionu üzrə tanınmış ekspert Taras Kuzio Azərbaycana səfər edib.
Səfər zamanı Taras Kuzio ölkəmizdə bir sıra media qurumları və analitik mərkəzlərin nümayindələri ilə görüşüb, eyni zamanda o, işğaldan azad olunan Şuşa şəhərinə səfər edərək Laçın-Xankəndi yolunda təbii sərvətlərimizin qanunsuz istismarına qarşı bir aydan çox davam edən eko-aktivistlərin nümayişlərini müşayiət edib.
Bu gün Şuşadan Bakıya qayıdan britaniyalı ekspert Ednews-un əməkdaşı ilə görüşüb. Görüş çərçivəsində o, Cənubi Qafqazda hazırki geosiyasi proseslər, xüsusilə Azərbaycan-Ermənistan sülh prosesində həlledici strateji məqamlarla bağlı saytımızla öz fikirlərini bölüşüb.
İlk növbədə T.Kuzio hər iki tərəf arasında sülh prosesində vasitəçilik missiyasını yerinə yetirən Moskva və Brüssel formatının əhəmiyyətindən söz açıb.
“Azərbaycan-Ermənistan sülh prosesində iki əsas potensial format var. Biri Moskva, digəri isə Brüsel formatıdır. Burada üçüncü bir format yoxdur. Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasında vasitəçilik edən ATƏT-nin Minsk qrupu artıq tarixə qovuşub. Bunun səbəblərdən biri Fransanın bu münaqişədə obyektiv mövqe sərgiləməməsi və Ermənistanın yanında yer almasıdır. O ki qaldı sülh prosesində Moskva, yoxsa Brüssel formatının daha münasib və sərfəli olması ehtimalına, sizə deyim ki, Avropa İttifaqı Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin nizamlanmasında və bu istiqamətdə nəticəyönümlü danışıqların aparılmasında daha maraqlıdır. Bunun üçün Brüssel, hətta yol xəritəsi də hazırlayır. İttifaqın xarici siyasətində heç vaxt tərəfli mövqeyə üstünlük verilməyib. Brüssel Cənubi Qafqazda sülhün, sabitliyin və təhlükəsizliyin bərqərar olunması üçün əlindən gələni etməyə hazırdır”.
Taras Kuzionun sözlərinə görə, Rusiya Aİ-nın Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh prosesində addımlarından narahatlıq keçirir.
“Moskva Cənubi Qafqazda münaqişələri dondurmaqla və sülhə yönələn addımlara əngəl törətməklə regionda geosiyasi təsirini və imperalist gücünü qorumağa üstünlük verir. Azərbaycanın Qarabağ ərazisində, hətta Gürcüstanın Cənubi Osetiya və Moldovanın Dnestryanı bölgələrində yerləşən rus sülhməramlıları sülhdən daha çox Rusiyanın hərbi-siyasi məqsədlərinə xidmət edirlər. İstər Boris Yeltsin, istərsə də Vladimir Putin dövründə Kreml hər zaman post-sovet regionunda BMT-nin sülhməramlılarının yerləşməsinə qarşı çıxıbdır. Rusiya Qarabağda sabitliyin təmin olunmasında maraqlı deyil, çünki iki xalq arasında problemlərin həll olunduğu təqdirdə bölgədə rus sülhməramlılarına ehtiyac qalmayacaq. Rusiyanın bu siyasətinə Moldova və Gürgüstanda da şahidi olmuşuq. Azərbaycanı və Ermənistanı bir-birinə qarşı qoymaq üçün Moskvaya münaqişə hələ də lazımdır”.
Ekspert, həmçinin Qarabağda Vardanyan faktoruna da münasibət bidirib.
“Kremlin Qarabağda Vardanyan layihəsi onun vaxtı ilə Gürcüstanda həyata keçirdiyi İvanişvili layihəsinə bənzəyir. 2008-ci ildə Rusiya Gürcüstanın Cənubi Osetiya və Abxaziya bölgələrini işğal etdikdən sonra Kremldə bəzi dairələr hesab edirdilər ki, Saakaşvili hakimiyyəti tezliklə xalq tərəfindən devriləcək. Amma onların bu arzusu ürəklərində qaldı. Bundan sonra isə 2011-ci ildə Gürcüstanda seçkilər ərəfəsində Rusiyanın tanınmış oliqarxı, Binzida İvanişvili layihəsini irəli sürdülər. Əsas məqsəd bu ölkədə hakimiyyəti ələ almaq idi. Vardanyan da elə həmin ünsürdür. Vardanyanın planında Qarabağda hakimiyəti ələ almaqla Rusiyanın bu bölgə üzərində geosiyasi təsirini qorumaq, ən əsası isə Brüsselin regionda sülh təşəbbüslərini alt-üst etməkdir”.
2025-ci ildə rus sülhməramlıların Qarabağı tərk edəcəyi və ya etməyəcəyi ilə bağlı suala gəlincə isə ekspert vurğulayıb ki, Rusiyanın Ukraynada ağır məğlubiyyəti bu prosesin baş verməsinə yol aça bilər.
“Azərbaycan rus sülhməramlılarının bölgəni tərk etməsində maraqlıdır. Bunu Prezident İlham Əliyev öz bəyanatında da təsdiqləyib. Amma Ermənistanın siyasi mühitində bu belə görsənmir. Ermənistan hakimiyyəti və bu ölkənin siyasi dairələri boş xəyallara dalaraq rus sülhməramlılarının Qarabağda daimi qalmasını istəyirlər. Onlar düşünürlər ki, rus hərbiçiləri bölgəni tərk edərlərsə, guya ki, Qarabağ erməniləri müdafiəsiz qalacaq”.
Sonda T.Kuzio Vaşinqtonun yaxın gələcəkdə Azərbaycan-Ermənistan sülh prosesinə qatılacağı ehtimalına bu cür münasibət bildirib.
“ABŞ-ın diqqəti Çinlə münasibətlərə, Cənubi-Şərqi Asiyada siyasi vəziyyətə, o cümlədən Ukrayna müharibəsinə yönəlib. Vaşinqton yalnız Brüsselin formatını dəstəkləyir. Eyni zamanda bu məsələdə ABŞ-da erməni lobbisini və Bayden administrasiyasının anti-Türkiyə siyasətini nəzərə almaq lazımdır”.
Yunis Abdullayev
