İran və Səudiyyə Ərəbistanı bir müddət əvvəl Çinin vasitəçiliyi ilə barışmışdı. Pekin bu iki dövlət barışdırmaq üçün xeyli əziyyət çəkdi. İran və Səudiyyə təmsilçiləri aylarla Çində danışıqlar apardılar. Nəticədə iki ölkə arasında diplomatik əlaqələr bərpa olundu, səfirliklər yenidən fəaliyyətə başladı. Ancaq Tehran normallaşan gedişatı yenidən pozdu.
Ednews xəbər verir ki, bu barədə “Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin təhlilində deyilir.
Mərkəzin ekspertləri deyirlər ki, İran Bəsrə körfəzindəki Əl-Dura qaz yatağına iddiasını ortaya qoyub:
“Yatağın böyük hissəsi Küveytin ərazisindədir. Tehran bu amillə hesablaşmayıb. Nəticədə İranla Küveyt arasında münasibətlər gərginləşib. Tehran məsələyə aydınlıq gətirilməsini gözləmədən qaz yatağında qazma işlərinə başlamaq ərəfəsindədir. İranın Milli Neft şirkətinin rəhbəri bu barədə açıqlama verib. Küveyt körfəzdə İranla sərhədlərin müəyyənləşməsinin tərəfdarıdır. Tehran isə beynəlxalq hüquqla hesablaşmaq istəmir, yatağın adını “Arəş” qoyaraq fəaliyyətə başlamaq niyyətindədir. Tehran onu da nəzərə almır ki, yatağın birgə işlədilməsi ilə bağlı Küveytlə Səudiyyə arasında saziş var.
İranın qaz yatağında fəaliyyətə başlamaq istəyi Küveytlə yanaşı, Səudiyyə Ərəbistanının da maraqlarına ziddir. Bu səbəbdən Səudiyyə birmənalı şəkildə Küyevti dəstəkləyib. Beynəlxalq ekspertlər də hesab edirlər ki, qaz yatağının böyük hissəsi Küveytə aiddir və Tehranın iddiaları əsassızdır. Küveyt bölgədəki münaqişələrə qarışmır, neytral xarici siyasət yürüdür. Küveytin İranla münasibətləri də gərginləşdirmək fikri yox idi. Ancaq Tehranın məlum yatağı özününküləşdirməyə çalışması Küveyti müqavimət göstərməyə məcbur edib”.
Təhlildə vurğulanır ki, bununla İran-Səudiyyə münasibətlərində yenidən gərginlik yaranıb:
“Görünür, Çində aparılan danışıqlarda körfəzdəki qaz yatağı məsələsinə ya diqqət yetirilməyib, ya da bu mövzu ümumiyyətlə unudulub. İran körfəz ölkələri ilə münasibətlərdə gərginlik yaratmaqla vasitəçi kimi çıxış edən Çini də pis vəziyyətdə qoyub. Tehran Pekinin vasitəçilik missiyasına zərbə vurub. Bu, Pekin-Tehran münasibətlərinə də mənfi təsir edə bilər.
Tehran keçmiş illərdə eynilə Azərbaycana da Xəzərdəki bəzi yataqlarında fəaliyyətlərinə mane olmaq istəyirdi. Tehran Azərbaycana aid olan yataqları “mübahisəli” adlandırırdı. Tehran bu zaman Xəzərdə sərhədlərin müəyyənləşməməsinə istinad edirdi. Ancaq bu bəhanə idi. Tehran sadəcə Azərbaycanın Qərbin neft şirkətləriylə imzaladığı sazişlərin reallaşmasına mane olmaq istəyirdi. Alınmadı. İranın qaz yatağına görə Küveyt və Səudiyyə Ərəbistanı ilə mübahisəyə başlaması da onun xeyrinə olmayacaq. Vaxtilə İraqın diktatoru Səddam Hüseyn Küveytə basqın etdi. Nəticəsi İraq və Səddam Hüseyn üçün yaxşı olmadı”.
Oğuz
