Ednews filologiya elmləri doktoru, tənqidçi Vaqif Yusiflinin şair Oğuz Ayvazın yaradıcılığı haqda qələmə aldığı yazını təqdim edir.
Oğuz Ayvazın şeirləri özünəməxsusluğu ilə seçilir. Bu özünəməxsusluq məlum, ənənəvi stereotiplərdən uzaqlaşmaqda, müraciət etdiyi mövzulara, onu narahat edən hadisə və olaylara tamam fərqli bir tərzdə yanaşmada, heç bir "bədii" rəng qatmadan sözlərin, ifadələrin təbii stixiyasını qorumaqda özünü göstərir.
Həm də müasir şeir təfəkkürü ilə qarşılaşırıq - XXI əsrin şeiri necə olmalıdır? sualına qismən də olsa, cavab tapırıq.
Ana itkisindən doğan xatırlama, atasının şəklinə and içib ağrının, ruhi əzabın poetik cizgilərini rəsm edən Oğuz Ayvaz fərdi duyğularını - anasızlığını, atasızlığını unutmur, itkinin obrazını yaradır.
"Səni sevmək sənəti" şeiri isə sevgi haqqında yeni bir söz kimi diqqəti cəlb edir.
Səni sevmək - güllələnən uşaqların
qabağına keçmək,
bütün insanlara gül paylamaq,
qarşından keçənlərə gülümsəmək,
limon satan qadına salam vermək...
Hətta "təkcə dənizi, günəşi, dağları, ağacları, quşları, buludları deyil, bataqlıqları, xarabalıqları, üfunət iyi gələn gölməçələri sevməkdir". Və son misralar: "səni sevmək Tanrıya əlini toxundurmaq kimi... bütün savaşlara, bütün güllələrə "yox!" əmri!" verməkdir səni sevmək. Sevgi nədir? sualı bizim poeziyada dəfələrlə səslənib, məncə, Oğuzun şeiri bu sırada sırf fərdi duyğuların ifadəsi kimi maraqlıdır. Oğuz poetik fikri assosiasiyarla ifadə edir, deyək ki, ananı necə xatırlamaq olar? Ayaqqabıları qucaqlayıb yatan uşaqların sevinci ilə ananı xatırlamaq arasında heç bir əlaqə yoxdur, amma assosiativ təfəkkür bu "əlaqəni" yarada bilir. Hiss olunur ki, Oğuz Ayvaz metaforalara üstünlük verir, bizim şeirimizdə kifayət qədər özünə yer tapmış bir ənənəni davam etdirir.
gecə ikiyə bölünmüşdü.
yağış yağırdı gecənin qucağına.
bir qızcığac qalmışdı gecənin bətnində,
tuta bilmirdi yağışın ucundan,
enə bilmirdi oyuncaqlar şəhərinə.
göyərçinlər qucaqlamışdı ağacları.
gecənin ay işığıydı ağ göyərçinlər;
öz şeirini bəstələyirdi yağış,
yağışa qarışırdı misralar:
misralar düşürdü küçələrə,
parklara, narıncı yarpaqlara.
Təbii ki, bu şeirdə metaforalar bolluğu onu gözlə gördüyümüz, seyr etdiyimiz adi reallıqdan tamamilə fərqləndirir. "Gecənin ikiyə bölünməsi", yağışın "gecənin qucağına" yağması, yağışın "öz şeirini bəstələməsi" və küçələrə, parklara, narıncı yarpaqlara misralar yağması - bütün bunlar təptəzə metaforalardır. Bu metaforaların içində "gecənin ay işığıydı ağ göyərçinlər" kimi nadir bir təşbehin də yer alması diqqətdən yayınmır. Oğuz Ayvaz "yağışı yanaqlarına köçürən bir qadın pəncərə gözləriylə baxırdı qızcığaza" - bu misralarla şeirini bitirir və bir gecənin yağışı ilə bir qızcığazın dünyaya gəlməsi arasında assosiasiya yaradır. Bu şeir nədənsə mənə mərhum şairimiz Ələkbər Salahzadənin "Ağ bir zanbaq kimi açıldı şəhər" şeirini xatırlatdı. Oğuz Ayvazın "İntihar ipi", "Quyruğu taleyindən kəsik" şeirləri də onun sözlə fikir arasında uğurlu cəhdlərindən sayılmalıdır. Ancaq mənim üçün "Yaşamağın səsi" şeiri daha maraqlıdır. Doğrudur, bu şeir həcminə görə bir az uzundur, hətta bu şeirdəki moralist düşüncəsi də mənə xoş gəlmir, amma bununla yanaşı, şeirdəki təbiilik hissi o qədər güclüdür ki, hər şeyi unudursan və şeirin ifadə etdiyi məzmunun axarınca irəliləyirsən. Təbiilikdən - bu sözdən niyə yapışdım? Məncə, o şey ki səni inandırır, istər ilkin təbii görünüşündə olsun, istərsə də mücərrəd qiyafədə, o, təbiidir. "Yaşamağın səsi" şeiri bir də ona görə mənə xoş gəldi ki, burda nikbinlik, həyatı, dünyanı, təbiəti sevmək fikri aşılanır və əlbəttə, bu fikir öz poetik ifadəsini də tapır.
Oğuzun şeirlərində onun bir çox yaşıdlarından fərqli bir məqamı da nəzərə çarpdırmaq istəyirəm. O da bundan ibarətdir ki, Oğuz Ayvaz müasir şeir texnologiyası ilə "silahlanmağı" bacarır. Şeirin gözəlliyi sözlərin, ifadələrin mətndə yaratdığı "çevrilişdə"dir. Sözlər, ifadələr öz ilkinliyindən, adiliyindən sıyrılıb çıxır, yeni bir mənanın (poetik mənanın) yaranışına xidmət edir. Bu, əsil şeir yoludur və Oğuz Ayvaza arzulayıram ki, bu yoldan dönməsin: "qucaqlasın bütün göz yaşlarını, həyatla ölümün arasında qaçışan uşaqların arxasınca yüyürsün, həmişə uşaqların gözlərində qaçışan həyata baxsın"...
