BMT-nin yeni hesabatında bildirilir ki, 2033-cü ilə qədər süni intellekt (AI) 4,8 trilyon dollarlıq qlobal bazara çevriləcək. Bu, təxminən Almaniya iqtisadiyyatının həcminə bərabərdir. Eyni zamanda, təcili tədbirlər görülməsə, onun faydaları bir neçə imtiyazlı insanın əlində cəmləşə bilər.
“EDnews” xəbər verir ki , aprelin 3-də BMT-nin Ticarət və İnkişaf Konfransı (UNCTAD) tərəfindən açıqlanan “Texnologiya və innovasiya - 2025” adlı hesabat süni intellekt mənzərəsində artan bərabərsizliyə dair həyəcan təbili çalır və AI potensialından istifadə etməkdə ölkələr üçün yol xəritəsini təqdim edir.
Hesabat göstərir ki, əsasən ABŞ və Çində olan 100 şirkət tədqiqat və inkişafa qoyulan dünyanın özəl sərmayəsinin 40 faizinə malikdir ki, bu da texnoloji gücün kəskin konsentrasiyasını vurğulayır. Eyni zamanda, əsasən Qlobal Cənubdan olan 118 ölkə süni intellekt idarəetməsi ilə bağlı qlobal müzakirələrdə iştirak etmir.
UNCTAD-ın baş katibi Rebeka Qrinspen gücün “texnologiyadan insanlara” çevrilməsi və ölkələrə “qlobal süni intellekt çərçivəsini birgə yaratmağa” imkan yaradılması istiqamətində daha güclü beynəlxalq əməkdaşlığın vacibliyini vurğulayıb.
Hesabatda qlobal iş yerlərinin 40 faizinin süni intellektdən təsirlənəcəyi təxmin edilir. Texnologiya məhsuldarlıq artımı və yeni sənayelər vasitəsilə yeni imkanlar gətirsə də, avtomatlaşdırma və iş yerlərinin dəyişdirilməsi ilə bağlı ciddi narahatlıqlar doğurur. Xüsusən də aşağı qiymətli əməyin rəqabət üstünlüyü olduğu iqtisadiyyatlarda bu daha aydın hiss ediləcək.
Ancaq BMT hesab edir ki, bütün bunlar pis xəbərlər deyil. UNCTAD-ın ekspertləri iddia edirlər ki, süni intellekt təkcə iş yerlərini əvəz etməyəcək, həm də yeni sənayelər yaradacaq və işçilərin peşəkarlığını artıracaq.
“Hökumətlər yenidən ixtisasların artırılmasına və işçi qüvvəsinin yeni şəraitə uyğunlaşmasına sərmayə qoysalar, süni intellekt onları aradan qaldırmaq əvəzinə, məşğulluq imkanlarını artırmasını təmin edə bilər”, -deyə hesabatda bildirilir.
BMT hesab edir ki, texnoloji tərəqqi ilə ayaqlaşmaq üçün inkişaf etməkdə olan ölkələr UNCTAD-ın “üç əsas rıçaq nöqtəsi” adlanan sahəni gücləndirməlidir: infrastruktur, məlumat və bacarıqlar. Bu, sürətli, etibarlı internet bağlantılarına və böyük həcmdə məlumatı saxlamaq, onları emal etmək üçün lazım olan hesablama gücünə investisiya yatırmaq deməkdir. Həmçinin süni intellekt sistemlərini effektiv və ədalətli şəkildə öyrətmək üçün müxtəlif, yüksəkkeyfiyyətli məlumat bazasına çıxışın təmin edilməsi vacibdir. Ən başlıcası, insanları süni intellektlə idarə olunan dünyada inkişaf etmək üçün lazım olan rəqəmsal və problem həll etmə bacarıqları ilə təchiz edən təhsil sistemlərinin qurulması tələb olunur.
Milli siyasətdən əlavə, UNCTAD süni intellektin inkişafına rəhbərlik etmək üçün daha güclü beynəlxalq əməkdaşlığa çağırır. Hesabat bütün ölkələrə hesablama gücü və süni intellekt alətlərinə bərabər çıxış imkanı vermək üçün ümumi qlobal obyektin yaradılmasını təklif edir. O, həmçinin şəffaflığı və hesabatlılığı artırmaq məqsədilə mövcud ekoloji, sosial və idarəetmə (ESG) standartlarına bənzər süni intellekt bazasında ictimai açıqlama çərçivəsinin yaradılmasını tövsiyə edir.
“Tarix göstərdi ki, texnoloji tərəqqi iqtisadi artıma təkan versə də, o, özbaşına gəlirlərin ədalətli bölüşdürülməsini təmin və ya inklüziv insan inkişafını təşviq etmir”, -deyən R.Qrinspen bütün insanları süni intellekt inqilabının mərkəzində olmağa çağırıb.
Fatimə Mərdanlı // EDnews
