Mart ayı təqvimdə bayramlar ayıdır. Bu ayda həm 8 mart – Beynəlxalq Qadınlar Gününü, həm də ilin son çərşənbələri ilə Novruz bayramını qeyd edirik. Maraqlıdır, bəs, el arasında “mart gəldi, dərd gəldi” deyimi nədən qaynaqlanır?
Bəzi folklorşünaslara görə, mart ayında havalar dəyişkən, qeyri-sabit keçdiyi üçün bu deyim yaranıb. Xalq təqvimində fevralın 21-də Kiçik Çillənin çıxmasından sonra Boz Ay gəlir və martın 21-nə kimi davam edir. Yazın, yeni ilin gəlişinə qədər bir ay boyunca havalar gah günəşli, gah da yağışlı, küləkli, buludlu keçir. “Boz ay bozara-bozara keçər”, “ağlar-gülər” deyimləri də bununla bağlıdır.
Mövzu ilə bağlı Ednews-a danışan folklorşünas, professor Seyfəddin Rzasoyun sözlərinə görə, keçmişdə kənd təsərrüfatı və heyvandarlıqla məşğul olan insanlar qış üçün özlərinə ərzaq ehtiyatı yığır, heyvanlarına da yem tədarükü görürdülər. Axır çərşənbədən sonra isə köhnə ili başa vurub, yeni ili qarşılayırdılar:
“Xalq deyimi əslində “boz ay çıxdı, dərd çıxdı” şəklindədir. Qədim təqvimizdə “mart” sözü olmayıb. Mart həmişə çətin keçib. Bu ay eyni zamanda yazın gəlişindən xəbər verir. Təbiətin yaşıllaşması, otların cücərməsi, qarın əriməsi, havanın, torpağın isinməsini insanlar xüsusi qeyd edirdilər. Heyvanları artıq çöllərə otlamağa buraxırdılar. Qış ayları boyunca hər gün mal-qaranı yemləmək kimi bir zəhmətdən qurtulurdular. Ərzaq ehtiyatları tükənən insanlar ona görə də mart ayının çıxmasını əziyyətin, məşəqqətin sonu kimi dəyərləndirir, bayram edirdilər. Qədim xalq təqviminə görə indi Boz Aydır. Havalar dəyişkən keçir. Eyni zamanda insanlar bayram ərəfəsi hazırlıq işləri ilə məşğuldurlar. İlaxır Çərşənbədən sonra Novruzun gəlişilə yeni il qədəm qoyacaq”.
Törə Zeynallı
