İqlim Dəyişikliyi və Hamilə Qadınların Görünməyən Əzabı: Artan İsti Dalğaları, Ana Sağlamlığı və Gender Ədalətsizliyi

İqlim dəyişikliyinin dağıdıcı təsirləri haqqında danışarkən, çox vaxt ərimiş buzlaqlar, yüksələn dəniz səviyyələri, şiddətlənən quraqlıqlar və məhv edilən ekosistemlərdən bəhs olunur. Lakin bu böhran təkcə planetin coğrafiyasını deyil, cəmiyyətin ən həssas üzvlərinin – xüsusilə hamilə qadınların və körpələrin həyatını dəyişdirir. Ekstremal istilər, artan istilik dalğaları və iqlim şokları artıq ana sağlamlığını ciddi təhlükə altına salır, gender bərabərsizliyini isə daha da dərinləşdirir.

Hamilə qadınlar fizioloji olaraq iqlim dəyişikliyinin təsirlərinə daha çox həssasdırlar. Bədənlərindəki qan dövranı sisteminin yükü artır, bədən temperaturunu tənzimləmək çətinləşir və hormonal dəyişikliklər onlara isti stressinə qarşı daha az davamlılıq qazandırır. Lakin bu təhlükə yalnız fərdi sağlamlıq məsələsi deyil – bu, struktur gender ədalətsizliyinin bir hissəsidir. Çünki ən çox risk altında qalan qadınlar məhz sosial-iqtisadi cəhətdən ən həssas qruplara aid olanlardır: kənd yerlərində yaşayan, fiziki əmək tələb olunan işlərdə çalışan və iqtisadi azadlığı olmayan qadınlar.

İstilik Dalğalarının Gətirdiyi Görünməz Fəlakət: Hamilə Qadınların Artan Riskləri

Aparılan elmi araşdırmalar açıq şəkildə göstərir ki, iqlim dəyişikliyinin gətirdiyi temperatur artımı hamilə qadınların və yenidoğulmuş körpələrin həyatını təhlükəyə atır. 2020-ci ildə "British Medical Journal" tərəfindən yayımlanan 70 elmi araşdırmanın təhlili göstərir ki, hər 1°C temperatur artımı, ölü doğuş və vaxtından əvvəl doğuş hallarını orta hesabla 5% artırır.

Bu, sadəcə soyuq statistik məlumat deyil – bu, minlərlə ana və körpənin həyatı deməkdir.

Vaxtından əvvəl doğuşlar – istilik dalğaları bədənin stress səviyyəsini artıraraq erkən doğuş riskini yüksəldir.

Ölü doğuşlar – ana bədəninin susuz qalması, istilik zərbələri və qan dövranının pozulması döl üçün həyati təhlükə yaradır.

Aşağı doğum çəkisi – inkişaf üçün optimal şəraitin olmaması yeni doğulan körpələrin sağlamlığını uzunmüddətli risklər altına salır.
Bu problemlərin çoxu yetərli səhiyyə xidməti, soyudulmuş mühit və sosial dəstək sistemi ilə qarşısı alına bilər. Lakin dünyanın bir çox yerində, xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə, hamilə qadınlar bu imkanlardan məhrumdur.

Dünyanın Ən İsti Şəhərlərində Hamilə Olmaq: Sindh Əyalətinin Qadınları

İqlim dəyişikliyinin qadınların həyatına necə təsir etdiyinin ən bariz nümunələrindən biri Pakistanın Sindh əyalətindəki qadınların təcrübələridir.

Sindh əyalətinin Cəkobabad şəhəri planetin ən isti yerlərindən biridir. 2022-ci ildə burada temperatur 50°C-i (122°F) keçərək, yerli əhalinin sağlamlığına böyük təhlükə yaratdı. Bu bölgədə yaşayan və həmin dövrdə hamilə olan qadınlar White Ribbon Alliance adlı maternal sağlamlıq təşkilatının tədqiqatçıları ilə danışaraq, iqlim dəyişikliyinin öz bədənlərinə və hamiləliklərinə təsiri barədə şahidlik ediblər.

Onların çoxu:

Tez-tez huşunu itirdiklərini,

Ürəkbulanma, iştahasızlıq və susuzlaşma ilə mübarizə apardıqlarını,

Bədənlərinin istiliklə mübarizə aparmağa gücünün çatmadığını bildiriblər.

Lakin ən faciəvi məqam odur ki, bu qadınların böyük əksəriyyətinin işləməkdən başqa çarəsi yox idi. Onlar ağır fiziki işlər görməyə məcbur idilər, çünki iqlim böhranı sosial-iqtisadi böhranla birləşərək onları daha da kasıblaşdırmışdı.

Bu qadınlar öz sağlamlıqları bahasına işləməyə məcbur qalmış, isti altında saatlarla fədakarlıq etmiş, ancaq ən elementar dəstək sistemindən məhrum olmuşdular. Onların yaşadığı evlərdə nə kondisioner var idi, nə də ventilyator – hətta içməli su belə bəzən əlçatan deyildi.

Doğuşdan Sonra Davam Edən Problemlər: Qadınlar və Körpələr Üçün İkiqat Təhlükə
İqlim dəyişikliyinin ana sağlamlığına təsiri təkcə hamiləlik müddətində bitmir. Doğuşdan sonra belə qadınlar yeni problemlərlə qarşılaşırlar:

İsti şəraitdə ana südü vermək çətinləşir – bədən artıq susuzlaşdığı üçün qadınların süd istehsalı azalır, bu isə körpələrin qidalanmasını təhlükəyə atır.

Körpələrin həddindən artıq isti şəraitdə yaşaması təhlükəlidir – soyudulmamış evlərdə böyüyən körpələr nəfəs darlığı, istilik zərbəsi və dehidrasiya ilə üzləşir.

Bu qadınların çoxu hökumətdən maliyyə dəstəyi və günəş panelləri ilə işləyən ventilyatorlara çıxış istəyirlər. Onlar bilirlər ki, iqlim dəyişikliyi bir həqiqətdir, amma onun gətirdiyi fəlakətlərlə təkbaşına mübarizə aparmaq mümkünsüzdür.

İqlim Dəyişikliyi Qadınlar Üçün Daha Böyük Təhlükədir

İqlim böhranı təkcə ekoloji bir məsələ deyil – bu, həm də qadın haqları və gender ədaləti məsələsidir.

Qadınlar artıq iqlim dəyişikliyinin ən böyük yükünü daşıyan qrup olublar:

Kənd təsərrüfatında çalışan qadınlar torpaqların məhsuldarlığının azalması nəticəsində yoxsullaşır.

Didərgin düşən qadınlar cinsi istismara və insan alverinə daha həssas olurlar.

Hamilə qadınlar isə dünyaya yeni bir həyat gətirməyə çalışarkən iqlim şoklarının birbaşa qurbanına çevrilirlər.

Bu problemlərin həlli təkcə texnoloji inkişaf və karbon emissiyalarının azaldılması ilə məhdudlaşmamalıdır. Biz gender bərabərliyi məsələlərini iqlim siyasətlərinin ayrılmaz hissəsinə çevirməliyik.

İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə aparmaq istəyiriksə, biz eyni zamanda hamilə qadınların sağlamlığını qorumaq, onların sosial və iqtisadi hüquqlarını təmin etmək və gələcək anaların təhlükəsizliyini artırmaq üçün qlobal tədbirlər görməliyik.

Çünki iqlim böhranı yalnız ekoloji deyil, həm də humanitar bir böhrandır – və onun əsas qurbanları qadınlar və onların dünyaya gətirdiyi yeni nəsildir.

Müəllif: Saina Bəşir

Mənbə: CNN

Azərbaycan dilinə tərcümə: Mədinə Məmmədova