İqlim Dəyişikliyi və Qız Uşaqlarının Qırılan Gələcəyi: Banqladeşdə Erkən Nikahlar və Gender Ədalətsizliyi
İqlim dəyişikliyi təkcə buzlaqların əriməsi, okeanların istiləşməsi və torpaq eroziyası deyil. O, cəmiyyətin ən həssas təbəqələrini – qadınları və qız uşaqlarını – daha böyük təhlükə altına salan sosial böhrana da çevrilib. Dünyanın ən iqlim-həssas ölkələrindən biri olan Banqladeş, bu dəyişikliyin sosial və gender əsaslı fəsadlarının ən ağır yaşandığı yerlərdən biridir.

"Save the Children" təşkilatının hesabatına görə, Banqladeş "qız uşaqlarının hüquqları baxımından fövqəladə təhlükə zonası" sayılır. Ölkə, həm erkən yaşda nikah riskinin ən yüksək olduğu yerlərdən biri, həm də iqlim dəyişikliyinin qızların həyatında dönüş yaradan nəticələrə səbəb olduğu ölkələr sırasında ön cərgədədir.

Qasırğalar, daşqınlar, kənd təsərrüfatının məhvi, yoxsulluğun artması – bütün bunlar ailələri iqtisadi çətinliklərə sürükləyir və qız uşaqları bundan ən çox zərər çəkən qruplardan birinə çevrilir.

Təbii Fəlakətlər və Ailəvi Çarəsizlik: Erkən Nikahların Artan Təhlükəsi
Banqladeş coğrafi mövqeyinə görə dəniz səviyyəsinin yüksəlməsindən və ekstremal hava şəraitindən ən çox zərər çəkən ölkələrdən biridir. Qasırğalar və daşqınlar kənd təsərrüfatına ciddi zərbə vuraraq minlərlə ailəni yoxsulluğa məhkum edir.

Bu vəziyyət isə qız uşaqları üçün həm fiziki, həm də sosial təhlükələr yaradır. Ailələr getdikcə daha da dərinləşən iqtisadi çətinliklər içində boğulduqda, qızlarını erkən yaşda ərə verməyi bir çıxış yolu kimi görməyə başlayırlar.

"Girls Not Brides" təşkilatının məlumatına görə, dünyada hər il 12 milyon qız 18 yaşına çatmadan evləndirilir. Bu isə hər dəqiqədə 23 qızın erkən nikah qurbanına çevrildiyi deməkdir. Banqladeş isə bu göstəricilərdə ən yüksək yerlərdən birini tutur.

Uşaq nikahı yalnız bir evlilik deyil – bu, qız uşağının təhsilinin yarımçıq qalması, sağlamlığının təhlükəyə atılması və müstəqil gələcəyinin məhv olması deməkdir.

Marufa Xatun: İqlim Dəyişikliyinin Gənc Qurbanı
Banqladeşin Satxira şəhərindən olan Marufa Xatun, bu böhranın canlı sübutudur. O, cəmi 11 yaşında ərə verilib, çünki ailəsi ard-arda baş verən qasırğalar və daşqınlar nəticəsində iqtisadi çətinliklər içində boğulurdu.

İndi 14 yaşında olan Marufa artıq 3 aylıq körpə anasıdır. CNN-ə verdiyi açıqlamada o bildirib:
"Mən erkən yaşda ərə getdim, çünki təbii fəlakətlər indi daha tez-tez baş verir və atamız artıq bizim xərclərimizi qarşılaya bilmir."

Bu cümlə təkcə bir ailənin dramını deyil, iqlim dəyişikliyinin qız uşaqlarına vurduğu genişmiqyaslı zərbəni açıq şəkildə göstərir.

Beynəlxalq Öhdəliklər və Qız Uşaqları Üçün Gözlənilən Gələcək

Beynəlxalq ictimaiyyət uşaq nikahlarını 2030-cu ilə qədər tamamilə ləğv etməyə söz verib. Lakin reallıq daha fərqlidir. Save the Children təşkilatının son analizinə görə, hər il 9 milyon qız həm iqlim fəlakətlərinə, həm də erkən nikah riskinə həddindən artıq məruz qalır.

Bu isə o deməkdir ki, qlobal istiləşmənin təsirləri yalnız ətraf mühiti deyil, qız uşaqlarının gələcəyini də geri dönüşü olmayan nöqtəyə aparır.

İqlim Dəyişikliyi və Gender Ədalətsizliyi: Ayrılmaz Bağlılıq
Bu böhran təkcə Banqladeşin yoxsul icmalarını deyil, iqlim dəyişikliyindən əziyyət çəkən bütün ölkələrdəki qadın və qızları təsir edir. Dünyada qadınların 70%-i kənd təsərrüfatı ilə məşğuldur və iqlim fəlakətləri onların dolanışığını daha da çətinləşdirir. Kasıblaşan ailələr isə qızlarını erkən yaşda ərə verməyə daha çox meyilli olur.

İqlim dəyişikliyi gender bərabərsizliyini daha da dərinləşdirir:

Qız uşaqları daha erkən yaşda məktəbdən çıxarılır və ailəyə yük olmamaq üçün evləndirilməyə məcbur edilir.
Təbii fəlakətlər qadınların iqtisadi gücünü daha da zəiflədir.
Kənd təsərrüfatında çalışan qadınlar resurs çatışmazlığı və torpaqların şoranlaşması səbəbindən yoxsulluğa sürüklənirlər.
Bu vəziyyətdən çıxış yolu yalnız karbon emissiyalarını azaltmaq deyil – eyni zamanda qadınları və qız uşaqlarını iqtisadi və sosial baxımdan gücləndirməkdir.

Qız Uşaqlarının Gələcəyini Necə Qorumaq Olar?

İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə aparmaq istəyiriksə, biz eyni zamanda gender əsaslı sosial siyasətləri gücləndirməliyik.

Qız uşaqlarının təhsilini prioritetləşdirmək

Erkən nikahların qarşısını almaq üçün məktəblərin əlçatan olması təmin edilməlidir.
Ailələr qız uşaqlarının təhsilinin davam etdirilməsi üçün maliyyə baxımından dəstəklənməlidir.

Qadınların iqtisadi gücləndirilməsi

Kənd yerlərində qadınların mülkiyyət hüquqları qorunmalıdır.
Qadın fermerlərə daha dayanıqlı kənd təsərrüfatı metodları öyrədilməlidir.

Təbii fəlakətlərə qarşı icmaların müqavimətini artırmaq

Ekoloji dayanıqlılıq proqramları xüsusilə qadınların və qız uşaqlarının yaşadığı bölgələrdə həyata keçirilməlidir.
Sığorta və maliyyə yardımları iqlim dəyişikliyindən zərər çəkən ailələrə yönləndirilməlidir ki, onlar qızlarını nikaha məcbur etməsinlər.

Müəllif: Fabehə Munir

Mənbə: CNN

Azərbaycan dilinə tərcümə: Mədinə Məmmədova