İqlim dəyişikliyi yalnız qlobal temperatur artışı, ərimiş buzlaqlar və daşqınlardan ibarət deyil. O, həm də insan haqlarını dərin şəkildə dəyişdirən, qadınları və qız uşaqlarını daha həssas vəziyyətə salan bir sosial böhrandır. Keniyada bu reallıq açıq şəkildə özünü göstərir.
Son bir ildə Keniya uzun illər davam edən dağıdıcı quraqlıqdan ölümcül daşqınlara keçid edib. Yağışın olmaması kənd təsərrüfatını məhv etmiş, milyonlarla insanı aclıq və yoxsulluqla üz-üzə qoymuşdu. Amma su gəldikdə isə, o, xilas yox, dağıdıcı sel və torpaq sürüşmələri gətirdi.
Dünya Bankının məlumatına görə, Keniyada əhalinin 75%-i kənd təsərrüfatından dolanır. Bu isə deməkdir ki, iqlim dəyişikliyinin təsirləri təkcə fiziki mühitlə məhdudlaşmır – o, ailələrin gəlir mənbələrini, sosial nizamı və ən əsası, qadınların təhlükəsizliyini sarsıdır.
İqlim Fəlakətləri və Artan Gender Əsaslı Zorakılıq
Quraqlıq və daşqınlar təkcə ərzaq çatışmazlığı və məcburi köç dalğaları yaratmır. Onlar həm də qadınlara və qız uşaqlarına qarşı zorakılığın artmasına birbaşa səbəb olur.
Beynəlxalq araşdırmalara əsasən, təbii fəlakətlərdən sonra:
Məişət zorakılığı artır. Kişilər iş yerlərini və gəlir mənbələrini itirdikdə, ailədaxili gərginlik artır, bu isə qadınlara qarşı şiddətin çoxalmasına səbəb olur.
Qadınlar və qız uşaqları cinsi istismara daha həssas olur. Humanitar böhranlar zamanı ərzaq, su və əsas ehtiyaclar müqabilində qadınlar cinsi istismara məcbur edilə bilər.
Uzun məsafələr qət edən qadınlar zorakılığa daha çox məruz qalır. Kənd yerlərində su və qida çatışmazlığı qadınları uzun məsafələr qət etməyə məcbur edir. Bu isə onların cinsi zorakılığa və hücumlara qarşı daha açıq olmasına gətirib çıxarır.
"Qadınlara Qarşı Zorakılıq Dünyanın Ən Yayılmış İnsan Haqları Pozuntusudur"
BMT-nin məlumatına görə, qadınlara və qız uşaqlarına qarşı zorakılıq dünyada ən geniş yayılmış insan haqları pozuntusudur. Təxminən hər üç qadından biri həyatında ən azı bir dəfə fiziki və ya cinsi zorakılığa məruz qalır.
Keniyada isə bu statistika daha dramatik ölçülərə çatır, çünki iqlim dəyişikliyinin yaratdığı iqtisadi və sosial böhran bu riski daha da artırır.
Bir çox qadın artıq sadəcə qida və içməli su tapmaq üçün təhlükəyə atılmalı olur. Təbii fəlakətlər qadınları sığınacaqlara və düşərgələrə yerləşməyə məcbur edir, bu isə onları insan alverçiləri və cinsi istismar edən şəxslər üçün asan hədəfə çevirir.
İqlim Dəyişikliyi və Kənd Qadınlarının Gələcəyinin Məhvi
İqlim dəyişikliyi Keniyanın kənd yerlərində yaşayan qadınların və qız uşaqlarının həyatına bir neçə fundamental yolla təsir edir:
Kənd təsərrüfatı məhv olduqca, qadınların iqtisadi müstəqilliyi yox olur.
Ailələr böhran içində olduqda, qız uşaqları təhsildən uzaqlaşdırılır və erkən yaşda nikaha məcbur edilir.
Sosial strukturlar dağıldıqca, qadınlar daha çox zorakılığa və istismara məruz qalır.
Bu, yalnız iqlim dəyişikliyinin yan təsiri deyil – bu, iqlim dəyişikliyinin qadınlar və qızlar üçün yaratdığı ayrıca bir böhrandır.
Mübarizənin Ön Cəbhəsində: Qadınları Qorumağa Çalışan Təşkilatlar
Keniyada qadınların bu böhrandan daha da güclü çıxması üçün çalışan təşkilatlar var. Qadınlara Qarşı Zorakılıq üzrə Koalisiya (Coalition on Violence Against Women – COVAW) adlı qeyri-hökumət təşkilatı qadın və qızların hüquqlarını müdafiə edir, zorakılığın qarşısının alınması üçün təşviqat aparır və zərərçəkmişlərə hüquqi və psixoloji dəstək göstərir.
Bu təşkilatlar zorakılıq qurbanlarını qorumağa çalışsalar da, iqlim dəyişikliyinin yaratdığı gender əsaslı problemləri sistemli şəkildə həll etmək üçün daha geniş dövlət siyasətləri və beynəlxalq dəstək tələb olunur.
İqlim Ədaləti Olmadan Gender Ədaləti Mümkün Deyil
İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə təkcə quraqlığın və daşqınların qarşısını almaq üçün mühəndislik həlləri yaratmaqdan ibarət deyil. Əgər bu mübarizədə gender bərabərsizliyi nəzərə alınmazsa, iqlim böhranı qadınlar üçün daha təhlükəli və dağıdıcı olacaq.
Bu problemin həlli üçün:
Qadınlara iqtisadi müstəqillik qazandırmaq üçün xüsusi proqramlar hazırlanmalıdır.
Kənd təsərrüfatının davamlılığını artırmaq üçün qadın fermerlərə dəstək verilməlidir.
Miqrasiya və sığınacaq düşərgələrində qadın və qız uşaqlarının təhlükəsizliyi təmin olunmalıdır.
Gender əsaslı zorakılıq və iqlim dəyişikliyi arasındakı əlaqə qlobal iqlim siyasətlərində nəzərə alınmalıdır.
İqlim dəyişikliyi təkcə ətraf mühitə təsir edən bir böhran deyil – o, eyni zamanda qadınların və qız uşaqlarının hüquqlarını ciddi şəkildə sarsıdan gender böhranıdır.
Əgər biz həqiqətən qadınların təhlükəsizliyini və hüquqlarını qorumaq istəyiriksə, iqlim dəyişikliyinin yaratdığı gender bərabərsizliyini nəzərə almalı və onu həll etmək üçün konkret addımlar atmalıyıq.
Çünki iqlim ədaləti olmadan gender ədaləti mümkün deyil.
Müəllif: Xədicə Fərəh
Mənbə: CNN
Azərbaycan dilinə tərcümə: Mədinə Məmmədova
