İqlim dəyişikliyinin yaratdığı reallıqlar: Dünyanı gözləyən təhlükə

Maraqlı 11:30 28.11.2024

Dünyanın əksər ölkələrində istifadə olunan müxtəlif sənayə üsulları, atmosferə atılan zərərli qazların törətdiyi fəsadlar zaman-zaman öz sözünü deməkdədir. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, iqlim dəyişkliyi məhz son iki yüz il ərzində baş verən sənaye inqilabından sonra baş verib. Təbiətin şıltaqlığı insanların yüz illik “əməyinin” məhsuludur. Bəzi alimlər isə hesab edirlər ki, təbiət hadisələrinin daha da ciddliləşməsi ildən-ilə öz mənfi nəticələrini göstərəcək.

Atmosferdə baş verən dəyişikliklərin super kompüterlərlə müşahidə olunması göstərir ki, son illər yer səthində temperatur 1,1 dərəcə artıb. Alimlərin hesablamalarına görə, bu göstərici 1,5 dərəcəni ötərsə, daha ciddi fəsadlar yarana bilər. Bunun baş verəcəyi təqdirdə dünyada adaptasiya prosesi çətinləşəcək. Məsələn, bu, bəzi yerlərdə quraqlıqla, bəzi yerlərdə isə ciddi yağıntılarla müşahidə olunacaq. Hazırda bəşəriyyət sürətli iqlim dəyişkliyinin qarşısını almaqda çətinlik çəkir. Bu dəyişkliklər uzun illərdir davam etdiyindən yer kürəsində ciddi fəsadlar yaradıb. Mütəxəssislərin hesablamalarına görə bu gedişlə 2100-cü ildə yer səthinin temperaturunun 1,5 deyil, hətta 2,8 dərəcə həddini keçmək ehtimalı var. Bu gün dünya 1,5 dərəcədən ehtiyat etdiyi halda, 2,8 dərəcənin törədəcəyi təhlükələr daha ciddi ola bilər. Bu baş verərsə, torpaqların şoranlaşması, su ehtiyatlarının tükənməsi və digər təhlükəli məqamlar qaçılmaz olacaq. Qlobal istiləşmə iri buzlaqların əriməsində mühüm rol oynayacaq.
Qlobal istiləşməylə bağlı ciddi narahatlıq ötən əsrin 70-ci illərindən başlayıb. Alimlər yer kürəsinin başı üzərində fırlanan təhlükəni anlayıb narahatlıqlarını ifadə etməyə başlayanda artıq gec idi. 1850-ci ildən sonra dünyada sənaye inqlabı başlayıb və məhz həmin dövrdən sənayə müəssisələrinin sayı günbəgün çoxalıb. Deməli, dünyada sənayenin inkişafı həm də təbiətə ciddi ziyan vurub. Bu ziyanı insanlar zaman-zaman hiss etməyə başlayanda isə artıq gec idi. İstixana qazlarının və karbon dioksidin atmosferə atılması nəticəsində baş verənlər ekoloji tarazlığı pozub və qlobal mühitdə dəyişiklik müşahidə olunmağa başlayıb. Hesablamalara görə sənaye inqlabından bu günə qədər atmosferə təxminən 2,5 milyard ton karbon dioksid və istixana qazlararı atılıb.

Maraqlı budur ki, təxminən 1,3 milyard əhalisi olan Afrika qitəsinin istixana qazlarına təsiri cəmi 4% civarındadır. Bu da Afrika xalqlarının narazılığına səbəb olur. Onlar haqlı olaraq dünya sənaye nəhənglərindən narazılıqlarını ifadə edirlər. Paris sazişində qeyd olunur ki, dünya qlobal iqlim dəyişkliyinə ortaqdır və burada hər hansı dövlət öz yaxasını kənara çəkə bilməz. Orada daha sonra qeyd olunur ki, dünya yeni inkişaf modeli ortaya qoymalıdır. Amma burada bəzi incəliklər var. Məsələ burasındadır ki, sənaye inqlabından faydalanan dövlətlər daha çox inkşaf edib və həddindən artıq varlanıb. Afrikada qəbilə halında yaşayanlar isə hələ də ibtidai insanların yaşadığı həyat tərzi keçirirlər. Afrikalıların iradları haqlıdır və sənaye inqlabından milyardlar qazanan ölkələr iqlim dəyişkliyinə daha çox məsuliyyət daşıyırlar. Deməli, qlobal istiləşmənin qarşısını almaq üçün inkişaf etmiş ölkələrin üzərinə daha çox yük düşməlidir. Maraqlıdır ki, dünyada iqlim dəyişikliyinə məruz qalan 20 ölkədən 17-si Afrika qitəsindədir. Hesablamalara görə dağlıq, sahil və qütbə yaxın zonalarda dəyişklik daha çox hiss olunur. Amma buna baxmayaraq iqlim dəyişikliyinin məsuliyyəti bütün dünyanın üzərindədir. Hesablamalara görə, 2023-cü ildə atmosferə atılan karbon dioksid 53 milyard, bu il isə təxminən 54 milyard kubu ötəcək. Bu göstəricilərə faiz nisbəti ilə baxsaq təxminən 70% dən çoxu neftin, qazın və daş kömrün yanması nəticəsində yaranır. 18-20% kənd təsərrüfatı sektorunun, qalan hissəsi isə sənayenin payına düşür.
Bütün bu məsələlər BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası- COP29-da da müzakirə edilib. Ümumiyyətlə COP29-un Bakıda keçirilməsi tarixi hadisə idi. Səksəndən artıq dövlət və hökumət rəhbərlərinin, vitse-prezidentlərərin iştirak etdiyi beynəlxalq tədbirdə dünyanın müxtəlif ölkələrindən 76 min iştirakçı qatılmışdı.

Dünyanı maraqlandıran iqlim dəyişiklikləri, qlobal istiləşmə, su ehtiyatlarına əl çatanlığın təmin olunması, ərzaq təhlükəsizliyi kimi məsələlər geniş müzakirə edildi. Ada dövlətlərinin üzləşdiyi böhran daha ciddi xarakter aldığından bu məsələyə xüsusi yanaşılıb. İnkişaf etmiş dövlətlərlə inkişaf etməkdə olan ölkələr razılaşıb və konsensuns eldə edilib. Təbii ki, ətraf mühitə vurulan ziyanın aradan qaldırılması üçün iqlim maliyələşməsi tələb olunur.Beləliklə, COP29-da illik 300 milyard dollar həcmində maliyyə vəsaitinin ayrılmasına dair öhdəliklər öz əksini tapdı. 2035-ci ildə 1,3 trilyon maliyələşmə həddi kifayət qədər böyük uğur sayılmalıdır.  Eyi zamanda Paris iqlim sazişinin 6-cı maddəsinin razılaşdırılması da böyük nəticədir. Karbon emissiyalarının həcminin azaldılması nəzərdən keçirilir. Bununla yanaşı, itki və zərər fondunun formalaşması, Bakı adaptasiya yol xəritəsinin yaradılması iqlim dəyişmələri üzrə mübarizədə dönüş nöqtəsi hesab oluna bilər.

“Xatirələr işığında Heydər Əliyev” -in təqdimatı keçirildi

Xəbər xətti

Erməni Diasporunun Qaranlıq Tarixi: Yalanlar, Lobbiçilik və Azərbaycan Həqiqətlərii
17:36 30.05.2025
"Qlobal Cənub QHT Platformasının yaranması fövqəladə hadisədir"
16:06 30.05.2025
Bələdiyyələrin vahid informasiya sisteminin yaradılması haqqında təklif qəbul olundu
13:42 30.05.2025
Nigeriyada 60-dan çox terrorçu zərərsizləşdirilib
13:05 30.05.2025
"Türkiyənin davamlı dəstəyinə ümid edirik"
12:57 30.05.2025
ABŞ Rusiya və Ukrayna arasında danışıqların ikinci raundunda iştirak etməyəcək
11:57 30.05.2025
"Xorvatiya ilə siyasi dialoqumuz əməkdaşlığımızı genişləndirmək üçün yaxşı zəmin yaradır"
11:21 30.05.2025
Daxildə Birlik, Xaricdə Etibar – Azərbaycanın Müstəqillik Formulu Oğuz Mirzə yazır...
11:21 30.05.2025
Azərbaycan millisi finalın bir addımlığında Dünya çempionatında həyəcanlı yarımfinal
10:52 30.05.2025
Azərbaycan və Çin arasında vizasız rejimə dair saziş təsdiqləndi
10:40 30.05.2025
HƏMAS Uitkoffun atəşkəs planını qəbul etmədi
10:31 30.05.2025
" İran və ABŞ arasında nüvə proqramı ilə bağlı fikir ayrılıqlarının həlli istiqamətində razılıq əldə olunmayıb"
10:27 30.05.2025
"Əmək bazarında fundamental dəyişikliklər baş verir"
10:08 30.05.2025
Azərbaycan və Pakistan ədliyyə sahəsində əməkdaşlığı genişləndirmək niyyətindədir
09:30 30.05.2025
Rusiya Zaporojyedə hava hücumları həyata keçirdi
09:15 30.05.2025
Pakistan-Əfqanıstan sərhədində qanlı toqquşma baş verib
08:58 30.05.2025
Azərbaycan Almaniya ilə yaşıl enerji sahəsində əməkdaşlıq imkanlarını müzakirə edir
08:56 30.05.2025
HƏMAS ABŞ-ın atəşkəs planını rədd etdi: "Əsas tələblərimiz yerinə yetirilmir"
08:32 30.05.2025
Di Mariya doğma klubuna qayıtdı
08:21 30.05.2025
Baydenin əvəzinə ABŞ-ni kim idarə edib? - Hökumət araşdırma aparır
08:03 30.05.2025
Antonio Konte “Napoli” ilə yollarını davam etdirir
08:03 30.05.2025
Ceki Çana və Ralph Macchioya qara kəmər verildi
07:27 30.05.2025
Putin Kim Çenə nə vəd edib? Moskva-Pxenyan hərbi ittifaqı yeni mərhələdə
07:14 30.05.2025
Ərəblər Bruno Fernandesə dörd dəfə artıq maaş təklif edirlər
07:07 30.05.2025
Kral ailəsinin üzvü kokainlə yaxalandı
06:59 30.05.2025
Yerin fırlanması yavaşlayır
05:45 30.05.2025
Hakerlər Ağ Ev Aparatının rəhbərinin şəxsi hesablarını ələ keçirib
05:43 30.05.2025
Pentaqon əməkdaşı məxfi məlumatları xaricə ötürməyə cəhd edərkən saxlanılıb
05:39 30.05.2025
Mirzə Ələkbər Sabirin doğum günüdür
00:01 30.05.2025
"Instagram" istifadəçiləri smartfonların həddindən artıq qızmasından şikayətlənirlər
16:05 29.05.2025
ABŞ-nin Suriyadakı səfirliyi işini bərpa etdi
15:50 29.05.2025
Tramp HİV pandemiyası ilə bağlı Avropa ölkələrini ittiham etdi
14:54 29.05.2025
"Amerikanın Səsi" radiostansiyasının bütün əməkdaşları işdən çıxarılacaq
14:06 29.05.2025
Azərbaycan iqtisadi mürəkkəblik üzrə artım tempinə görə lider olub
13:54 29.05.2025
Kəlbəcərdə minaya düşən hərbçimizin vəziyyəti açıqlandı
13:28 29.05.2025
Səudiyyə Ərəbistanında saxlanılan iranlı din xadimi azad edilib
13:05 29.05.2025
Britaniya kibermüharibəyə hazırlaşır? Süni intellekt və hakerlərə 1 milyard funt sterlinq ayrıldı
13:04 29.05.2025
Məhəmməd Şahbaz Şərifin Azərbaycana səfəri başa çatıb
13:02 29.05.2025
Azərbaycan və Səudiyyə Ərəbistanı işgüzar əlaqələri genişləndirəcək
12:29 29.05.2025
Yol polisi körpə uşaqla avtomobil idarə edən sürücülərə müraciət edib
12:27 29.05.2025
Hamısı