Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı ambisiyalarının əsas hissəsi İrana quru nəqliyyat marşrutlarını bərpa etməkdir. Söhbət ən cəlbedici marşrut olan Zəngəzur dəhlizindən gedir. Beləliklə, Ermənistanın cənubundan keçməklə Azərbaycan, İran və Türkiyəni birləşdirən, Naxçıvana quru əlaqəni yaradan xətt formalaşır...
Mövzu ilə bağlı Ednews-a açıqlamasında siyasi şərhçi Natiq Miri bildirdi ki, Rusiyanın İrana quru yolu ilə nəqliyyat əlaqəsini təmin etmək üçün Zəngəzur dəhlizinə ehtiyac yoxdur. Doğrudur, Zəngəzur dəhlizi müəyyən üstünlüklər verir, ancaq Zəngəzur dəhlizi olmadan da quru əlaqəni təmin etmək mümkündür və bu yöndə Azərbaycan, Rusiya, İran üçlüyü kontekstində bir razılaşma da var:
“Dəmir yolu Azərbaycan Rusiya arasında mövcuddur və indiki vəziyyətdə razılaşmaya görə, Astara və Rəşt arasında çəkilən hissə tamamlanandan sonra dəmir yolu işlək bir vəziyyətə düşəcək. Ona görə də bu, Şimal-Cənub dəhlizi kontekstində fəaliyyət göstərəcək. Nəqliyyat kommunikasiya sistemidir. Bir də Zəngəzur məsələsi var. Bu, Rusiyanın əlbəttə, geosiyasi maraqları kontekstindədir. Çünki Rusiya istəyir ki, bu gün əsas nəqliyyat dəhlizlərindən, yəni perspektivdə əsas nəqliyyat dəhlizlərindən ola biləcək orta dəhlizə Rusiya özü nəzarət etsin və bununla bağlı bir də 2020-ci il 10 noyabr sənədində konkret müddəa da mövcuddur ki, məhz bu dəhlizə Rusiyanın sərhəd qoşunları nəzarət edəcək. Ancaq Ermənistan buna razıdırmı? Üstəlik, təkcə Ermənistanın razılığı deyil, Ermənistanı bu məsələyə təhrik edən, onun arxasındakı Qərb dünyası razıdırmı? Problem burdadır. Ona görə də dəhlizi açılacaqsa da, Qərb bunu Rusiyanın nəzarətində olacaq bir nəqliyyat kommunikasiya dəhlizi kimi görmür”.
N.Miri qeyd etdi ki, ona görə Ermənistan suverenliyini bəhanə gətirərək bütün nəzarət mexanizminin Ermənistan dövlət strukturlarının əlində olmasını tələb edir. Problem burdadır, ancaq Azərbaycanla anlaşılmayacaq elə bir ciddi məsələ yoxdur:
“Çünki Azərbaycanın təklifləri hansı formada olursa olsun, Ermənistanın suverenliyinə zərrə qədər xələl gətirmir. Ona görə də bu məsələni Rusiyasız çözmək mümkündür. Və əlbəttə ki, Amerika Birləşmiş Ştatları, Avropa Birliyinin maraqları konteksində düşünürəm ki, Azərbaycan, Ermənistan, Zəngəzur nəqliyyat kommunikasiya sisteminin fəaliyyətini bərpa edə bilər. Çünki istər Kollinqrad modeli təklifi, istərsə də beynəlxalq təhlükəsizlik qüvvələrinin məhz bu dəhlizə nəzarəti məsələsi həll olunacaq məsələlərdir. Düşünürəm ki, bu Qərb üçün, ABŞ üçün elə böyük problem yaratmır və belə olduğu təqdirdə Rusiyanın da bilavasitə prosesdən uzaqlaşdırılması üçün ABŞ Azərbaycanla anlaşa və bu kontekstdə Azərbaycan Ermənistan razılaşması ortaya çıxa bilər”.
Oğuz
