Ağ Evdəki qalmaqal dünyanı ikiyə böldü Ərdoğan faktoru yenə önə çıxır

Ekspert rəyi 11:38 03.03.2025

Ağ Evdə ABŞ Prezidenti Donald Tramp və vitse-prezident Ceyms Devid Vens ilə Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski arasında fevralın 28-də gərgin atmosferdə keçən görüş dünya gündəmindədir. Bir çox məqamlarda etika qaydalarının, diplomatik prinsiplərin kobud şəkildə pozulduğu görüşə dair fərqli fikirlər səslənir. Ukrayna prezidentinin Oval saraya sanki dava-dalaş üçün çağırıldığı, bunun fonunda Zelenskinin ritorikası da diqqətdən yayınmayıb.

Trampın və vitse-prezidentin Zelenskiyə qarşı kəskin mövqe sərgiləməsinə səbəb nə idi? Yoxsa, bu sadəcə bir ssenari idi?

“EDnews” xəbər verir ki, Milli Məclisin deputatı, ATƏT PA-nın komitə sədri Azay Quliyev  açıqlamasında bildirib ki, baş verən qalmaqal müasir dünyamızda görünməmiş hadisədir.

“Bu, indiyə kimi presedenti olmayan və rəsmi protokol qaydalarına zidd bir hadisə idi. Bunun səhnələşdirilmiş olması haqqında deyilənləri o qədər əsaslı hesab etmirəm, çünki Trampla Zelenski arasındakı münasibətlər artıq görüşə qədər xeyli gərgin idi. Trampın Zelenskini diktator adlandırması və istefa verməyə çağırmasını xatırlatmaq kifayətdir.

Əslində görüş zamanı iki tərəfin mövqe savaşının şahidi olduq. Bir tərəfdə diktə edən, istəklərini və iqtisadi maraqlarını zorla qəbul etdirmək istəyən güclü Tramp, digər tərəfdə ölkəsini qorumağa çalışan və köməyə ehtiyacı olan zəif Zelenski var idi. Lakin ABŞ Adminstrasiyası, xüsusilə Tramp bir məsələni mütləq nəzərə almalı idi ki, görüşdüyü şəxs ərazisi Rusiya tərəfindən işğala məruz qalmış ölkənin prezidentidir. Zelenskinin məsələlərə həssas, emosional, bəlkə də qeyri-diplomatik yanaşması onun məruz qaldığı təcavüz faktı ilə bağlıdır. Çünki onun ölkəsinə hücum edilib, ərazisi işğal edilib, əhalisi qırılıb. Bu fakt ABŞ prezidenti tərəfindən, yəni beynəlxalq hüququn qayğısına qalmalı olan ölkə tərəfindən qətiyyən nəzərə alınmadı. O başqa məsələ ki Tramp hazırda artıq, defakto mövcud olmayan, işləkliyini itirmiş köhnə dünya düzənini, beynəlxaq hüququn norma və qaydalarını yıxmaqla, tamamilə sıradan çıxartmaqla məşğuldur. Yenisini isə ABŞ, Çin və Rusiya ilə birlikdə dünyanı yenidən bölüşdürməklə qurmaq istəyir. Lakin buna baxmayaraq, ev sahibi kimi Amerika prezidenti öz qonağını fərqli qaydada qarşılamalı, onun etinasızlığa və aşağılanmaya məruz qalmasına yol verməməli idi”, - o qeyd edib.

 Zelenskinin Ağ Evdən nə istədiyinə gəlincə, deputat burada iki məsələnin olduğunu vurğulayıb:

“Rusiya-Ukrayna müharibəsində atəşkəsə nail olunması zamanı Ukraynanın təhlükəsizliyinə zəmanət verilməli, atəşkəsin pozulmaması üçün konkret mexanizmlər işlənib hazırlanmalıdır. Bunun müqabilində “sənin ölkən bərbad vəziyyətdədir, şərt qoymağa haqqın, imkanın yoxdur, biz olmasaq Ukrayna məhv olub gedər” kimi fikirlər Amerika adına böyük nöqsan, biabırçılıq oldu. Dediyim kimi, ABŞ özünü beynəlxalq hüququn, dünya nizamının, təhlükəsizliyin əsas qarantoru hesab edir. Bu belədirsə, ən azından işğala məruz qalmış ölkənin hüquqlarının qorunması, müdafiəsi onun qlobal borcudur. Belə iddiada, gücdə olan ölkə başqa cür hərəkət etməli deyil. “Sənin minerallarını, təbii ehtiyatlarını alım, mənimsəyim, istismar edim, bunun qarşılığında dəstək verim” yanaşması beynəlxalq təcrübədə bu qədər açıq xarakter alan misli görünməmiş bazarlıq hadisəsidir. Ancaq fikrimcə, görüşdə söhbət maddi, iqtisadi maraqlardan yox, dəyərlərdən, prinsiplərdən, beynəlxalq hüquqdan getməli idi”.

Deputat vitse-prezident Vensin aşağılayıcı formada Zelenskinin sözünü kəsməsi, onu nankorluqda ittiham etməsi isə Ukraynaya edilən hörmətsizliyin pik həddi olduğunu söyləyib:

“Buna baxmayaraq Zelenski prinsipial mövqeyini, xalqının, dövlətinin maraqlarını qoruya bildi. Nəyin bahasına olur-olsun atəşkəsə razı olmadığını, Ukrayna xalqının maraqları, təhlükəsizliyi naminə konkret mövqe sərgilədi. Yenə deyirəm, ola bilsin diplomatik baxımdan Zelenski təmkinlə müəyyən gedişlərə, protokol qaydalarına daha yaxşı əməl edə bilərdi. Lakin ölkəsinin düşdüyü vəziyyət, basqılar nəticəsində daha az təmkinli olmasını anlayışla qarşılamaq olar”.

Azay Quliyevə görə, istənilən halda bu, yeni bir münasibət, şərait, situasiya yaratdı: “Avropa dövlətləri birmənalı olaraq Zelenskini müdafiə etdi. Bəyan etdilər ki, sən tək deyilsən və biz sənin yanındayıq. Vurğulandı ki, təhlükəsizlik məsələləri alver, ticarət predmeti ola bilməz. Əslində bu, Avropa üçün növbəti xəbərdarlıq oldu. Avropa başa düşdü ki, təhlükəsizliyinə özü cavabdeh olmalıdır. Bu baxımdan qardaş Türkiyənin prosesdə rolu və yeri daha açıq şəkildə görünməyə başladı. Avropa İttifaqının rəhbərləri artıq məsələlərə fərqli yanaşmalıdır. Təhlükəsizliyi təmin etmək üçün Türkiyənin real gücə və imkana sahib olduğunu anlamalıdırlar. Türkiyənin Avropa İttifaqına üzvlük yolunda yaratdıqları süni əngəllər aradan qaldırılmalıdır. Çünki proses belə davam edərsə, Avropa ilə ABŞ arasındakı fikir ayrılığı ciddi xarakter alacaq. Verilən bəyanatlar göstərir ki, Avropa öz başına çarə qılmaldır”.

 Onun fikrincə, Ağ Evdə olanlar həm də dünyanın yenidən bölüşdürülməsi prosesində Avropanın kənarda saxlanılmasının yan təsirlərindən biri kimi də qəbul edilməlidir:

“Bu, əslində böyük geosiyasi proseslərin, dünyanın yenidən bölüşdürülməsi və yeni qlobal düzənin yaradılması, bu prosesdə Avropanın aktivliyinin artırılması mərhələsini tətiklədi. Martın 2-də Londonda Böyük Britaniyanın Baş naziri Kir Starmerin təşəbbüsü ilə Avropanın aparıcı dövlətlərinin sammittində təhlükəsizlik və Ukraynaya dəstək məsələləri müzakirə edildi. Martın 6-da Avropa İttifaqının fövqəladə sammittində də eyni məsələlər müzakirə olunacaq. Bu görüşlərdən çıxan nəticə önəmlidir. Əgər bu görüşlərdən sonra Avropa sözdə yox, real əməldə Ukraynaya dəstək və təhlükəsizlik mexanizmi təqdim edə bilsə, o zaman, vəziyyət dəyişə, Ukrayna həm ABŞ ilə danışıqlarda, həm də gələcəkdə gözlənilən Rusiya ilə danışıqlarda daha prinsipial mövqedən çıxış edə bilər. Avropadan çıxan qərar həm də ABŞ Adminstrasiyasının tonuna, xüsusilə Zelenskinin hörmətsizlik etdiyinə görə Amerika xalqından və prezidentindən üzr istəməlidir tələbinə də təsir edə bilər. İstənilən halda düşünürəm ki, Ukrayna prezidentinin açıq şəkildə üzr istəməsi inandırıcı deyil. Bu, həm də bir ölkənin, xalqın qürur məsələsidir. Bu mənada onun Trampdan üzr istəyib hansısa mənada səhv etdiyini etiraf etməsi gözlənilmir. Bu da Tramp üçün yeni çağırışlar deməkdir”.

“Euronews” telekanalı Azərbaycandakı mina problemindən danışdı

Xəbər xətti

İndoneziya sahillərində güclü zəlzələ baş verib
04:07 08.04.2025
Hakan Fidan İsrailə xəbərdarlıq edib
01:23 08.04.2025
Xəzərə tullantı su axıdan qurum cəzalandırıldı
16:24 07.04.2025
I sinfə qəbulda prioritet tətbiq olunacaq məktəblərin siyahısı müəyyənləşdi
16:06 07.04.2025
İmamoğlunun həbsi Türkiyəyə neçəyə başa gəldi?
16:01 07.04.2025
Xarici təhsil brendlərinin ölkəyə cəlb edilməsi mümkündürmü?
15:46 07.04.2025
“28 May” yaxınlığında qazıntı işlərinə başlanılacaq
15:42 07.04.2025
Növbəti köç karvanı Suqovuşana çatıb, açarlar təqdim edilib
14:29 07.04.2025
Timoşenko hakimiyyətə qayıdır?
14:19 07.04.2025
Azad edilmiş ərazilərdə daha 120 mina, 870 PHS aşkarlanıb
14:17 07.04.2025
Süni intellekt işlərin 40 faizinə təsir edəcək
13:51 07.04.2025
Nigeriyada bir neçə gün ərzində yaraqlılar 50-dən çox insanı öldürüblər
13:47 07.04.2025
Moskvada Rusiya, Çin və İran nümayəndələri arasında məsləhətləşmələr keçiriləcək
13:39 07.04.2025
Nigeriyada yeni epidemiya yayıldı
13:33 07.04.2025
Sabah Bakıda 31 dərəcə isti olacaq
13:30 07.04.2025
Pakistanda avtobus qəzası nəticəsində 11 nəfər həlak olub
13:14 07.04.2025
Özbəkistanla Azərbaycan arasında strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin möhkəmləndirilməsi müzakirə edilib
13:07 07.04.2025
Füzulidə əkin sahələri daimi suvarma suyu ilə təmin olunur
13:07 07.04.2025
Çay paketlərindəki təhlükə : kif və bakteriya riski...
13:03 07.04.2025
Bakının iki rayonunda qaz olmayacaq
13:02 07.04.2025
"Bitcoin"in qiyməti ucuzlaşdı
13:01 07.04.2025
"Sülhün Kökləri" (Roots of Peace) təşkilatı beynəlxalq “Sülh üçün Ağ Gül” kampaniyasına start verib
12:51 07.04.2025
Qlobal istiləşmə sürətlənir
12:46 07.04.2025
10 gün fiziki hərəkətsizlik beyin üçün zərərlidir
12:37 07.04.2025
"İnsanlar süni intellektin ucbatından sürətlə axmaqlaşır"
12:27 07.04.2025
NASA Mars planetinə helikopter göndərəcək
12:06 07.04.2025
İranda güclü partlayış baş verib
12:03 07.04.2025
İsrail Azərbaycanı diplomatik münasibətlərin qurulmasının ildönümü münasibətilə təbrik edib
12:01 07.04.2025
Bu gün Çingiz Abdullayevin ad günüdür
11:45 07.04.2025
"Ümumdünya Şəhərsalma Forumu Azərbaycan üçün əhəmiyyətli olacaq"
11:24 07.04.2025
Azərbaycanda dövlət siyahısına daxil edilən abidələrə vahid qaydada pasport veriləcək
11:09 07.04.2025
Bakıdan Kişinyova hər gün uçuşlar həyata keçiriləcək
10:07 07.04.2025
Cəbrayılda hərbçi minaya düşərək həlak olub
09:17 07.04.2025
Hərbçimiz minaya düşərək həlak oldu
09:07 07.04.2025
"Ötən həftə 353 yanğına çıxış olub, 26 nəfər xilas edilib"
09:07 07.04.2025
Krasnodarda Ukraynaya məxsus PUA vurulub
08:07 07.04.2025
İsrail Ordusu Qəzzada raket qurğusuna zərbə endirib
03:12 07.04.2025
Milli Məclisin spikeri Sahibə Qafarova və Aktoti Raimkulova arasında əməkdaşlıq Memorandumu imzalanıb
21:05 06.04.2025
Parisdə Minlərlə İnsan Marine Le Penə Dəstək Aksiyası Keçirir
20:35 06.04.2025
ABŞ 50-dən çox ölkə ilə idxal tariflərinin azaldılması və ya ləğvi üzrə danışıqlara başlayacaq
19:42 06.04.2025
Hamısı