Müəllif: Fatimə Şükürova
Tərcümə: Şahlar Ruhi
Dünya siyasətində və mediada “Erməni diasporu” ifadəsi əksər hallarda təşkilatlanmış və güclü lobbi şəbəkəsi ilə sinonim sayılır. Lakin bu sözün arxasında nə dayanır? Niyə məhz erməni diasporu tarix boyunca belə güclü təsir dairəsi formalaşdırıb? Onun formalaşma motivləri, dərin tarixi kökləri və ideoloji təməli nədir? Bu suallar təkcə region üçün yox, bütövlükdə beynəlxalq münasibətlər sistemində baş verən dinamikalar üçün də açar əhəmiyyət daşıyır.
Əslində, erməni diasporunun tarixini anlamaq üçün sadəcə müasir diplomatik fəaliyyət və maliyyə təsir dairələrinə nəzər salmaq kifayət deyil. Məsələ ondan ibarətdir ki, bu fenomen həm də bir xalqın kollektiv yaddaşının, mədəniyyətinin və siyasi ambisiyalarının qovşağında doğulmuş mürəkkəb simvoldur. Qərbdə və Yaxın Şərqdə, Cənubi Qafqazda və Avropada özünəməxsus təsir mərkəzləri yaradan bu diaspora, daim “tarixi ədalət” axtarışı şüarı ilə çıxış edib. Amma zaman keçdikcə onun fəaliyyətinin arxa planında iqtisadi maraqların, güc siyasətinin və hətta terror taktikasının da yer aldığı ortaya çıxıb.
Tarixin ironiyası budur ki, bu diaspor öz varlığını məhz məğduriyyət konsepsiyası üzərində qurub, lakin zaman-zaman həmin məğduriyyət fəlsəfəsi manipulyasiyanın və regionda sabitliyi pozan siyasi oyunların alətinə çevrilib. Bu qaranlıq və mürəkkəb tarix, eyni zamanda sarsılmaz kollektiv kimlik axtarışı və dünyada tanınmaq istəyinin parlaq nümunəsidir.
Bu gün erməni diasporunun fəaliyyəti təkcə milli kimliyi qorumaq və mədəniyyətin davamlılığını təmin etmək yox, həm də regionun geosiyasi xəritəsini dəyişdirmək iddiası ilə müşayiət olunur. İndi isə gəlin, bu sirli və ziddiyyətli tarix səyahətinə başlayaq: haradan başladı, necə dəyişdi və indiki dünyamızda hansı rol oynayır?
Köç Dalgası: Diasporun Yaranma Səbəbləri
Erməni diasporunun yaranma prosesi, yalnız bir xalqın taleyi ilə deyil, Türk və Azərbaycan tarixinin böyük hadisələri ilə də bilavasitə bağlıdır. Bu proses, əslində, Osmanlı İmperiyası və Azərbaycan torpaqlarının əzəli türk varlığı ilə toqquşan ideoloji və siyasi maraqların mərkəzində yaranıb və formalaşıb.
Tarixi reallıqlara baxdığımızda XIX əsrin sonları və XX əsrin əvvəlləri Qafqaz və Anadolu torpaqları üçün çox mürəkkəb dövr idi. Böyük güclərin - Rusiya, Böyük Britaniya və Fransanın bölgəyə maraqları, erməni kilsələrinin və missionerlərin təsiri, Osmanlı İmperiyasının zəifləməsi və eyni zamanda, Qafqazın türkləşmə prosesinə qarşı yönəlmiş fəaliyyətlər erməni icmalarını yeni köç dalğalarına itələyən səbəblər arasında idi.
1915-ci il hadisələri, Osmanlı torpaqlarında baş verən iğtişaşlar və daxili üsyanlar Türk və Azərbaycan tarixinin taleyüklü dönüş nöqtəsinə çevrildi. Çünki həmin dövrdə erməni silahlı dəstələrinin Osmanlı ordusunun arxasında “beşinci kolon” rolunu oynaması, Azərbaycan torpaqlarında isə daşnak silahlı qruplarının müsəlman kəndlərini qətliama məruz qoyması, tarixin ən faciəli səhifələrindən biri kimi yadda qaldı.
Bu qanlı hadisələr nəticəsində erməni əhalisinin böyük hissəsi bölgədən çıxarıldı və “məcburi köç” prosesi baş verdi. Lakin bu köç yalnız kədərli xatirə olmadı: o, eyni zamanda, erməni diasporunun “qurban” fəlsəfəsini formalaşdıran əsas məqam oldu. Bu fəlsəfə sonrakı onilliklərdə Qərbdə və Rusiyada erməni diaspor təşkilatlarının siyasi manipulyasiya alətinə çevrildi. Türk və Azərbaycan tarixçiləri və jurnalistləri dəfələrlə vurğulayıblar ki, bu yaddaşın məqsədyönlü şəkildə siyasiləşdirilməsi regionda ədalətin və tarixi həqiqətin təhrifinə xidmət edir.
Əslində, erməni diasporunun dünyaya yayılması prosesi yalnız bir etnik qrupun sağ qalma instinkti deyildi – o, həm də Türk və Azərbaycan torpaqlarında dövlətçilik və milli kimlik mübarizəsinin təbii reaksiyası idi. Çünki Anadolu və Qafqaz torpaqları tarix boyu Türk mədəniyyətinin, islam dünyasının və Azərbaycan xalqının tarixi ocağı olub. Diasporun isə bu bölgələri “erməni torpaqları” kimi təqdim etməsi, Türk-Azərbaycan cəmiyyətində böyük narahatlıq və haqlı etiraz doğurub.
Bununla belə, dünyanın müxtəlif ölkələrində kök salmış erməni icmaları, məsələn, Livanda, Fransada, ABŞ-da, “qurban” ideyasını davam etdirərək özlərini tarixi ədalət axtaran qəhrəman kimi göstərirlər. Halbuki Türk və Azərbaycan tarixçiləri dönə-dönə vurğulayırlar ki, bu “ədalət” şüarı əslində tarixi faktları manipulyasiya edən siyasi kampaniyaya çevrilib. Məsələn, Dağlıq Qarabağ müharibəsi və Xocalı soyqırımı hadisələri, bu ziddiyyətli yaddaşın real nəticələri kimi dünyaya göstərilməli olduğu halda, erməni diasporu məhz öz travmalarını ön plana çıxarmağa çalışır.
Beləcə, köç dalğalarının yaratdığı erməni diasporu yalnız bir xalqın “əsarətdən azadlıq” hekayəsi deyil – Türk və Azərbaycan cəmiyyətləri üçün həm də tarixin təhrifinə qarşı həqiqət savaşının ön cəbhəsidir. Diasporun bu “qara qutu” tarixini açmaq isə regionun gələcək sülh və sabitliyini təmin etmək üçün mühüm şərtdir.
Bu köç dalğası yalnız Osmanlı İmperiyasının son dönəmlərində və Qafqazda baş verən hadisələrlə izah olunmur – o, eyni zamanda erməni millətçiliyinin yüksəlişi və daşnak ideologiyasının yaranması ilə birbaşa bağlıdır. XIX əsrin sonlarında Tiflis və İrəvanda fəaliyyət göstərən erməni siyasi dairələri öz proqramlarını məhz türklərə və azərbaycanlılara qarşı yönəltməyə başladılar. Bunun nəticəsində “Qafqazın əbədi erməni torpaqları” mifologiyası formalaşdırıldı və bu mifologiya diaspor yaddaşının əsas ideoloji dayağına çevrildi.
Azərbaycan tarixçiləri və jurnalistləri haqlı olaraq qeyd edirlər ki, məhz bu ideoloji xətt – yəni “tarixi torpaqlarımız” şüarı – 1905-1907-ci illərdə Bakı və Gəncə quberniyalarında baş verən kütləvi qırğınların səbəbkarı oldu. Erməni silahlı dəstələri azərbaycanlı kəndlərinə hücumlar təşkil edərək, müsəlman əhalini öz yurd-yuvasından didərgin salmağa çalışdılar. Bu hadisələr, bir növ, erməni diasporunun “milli əfsanə”sinə çevriləcək gələcək fəaliyyətinə də zəmin yaratdı: məzlum obrazı altında təcavüzkar məqsədlərini pərdələmək.
Birinci Dünya Müharibəsi və onun ardınca baş verən Osmanlı İmperiyasının parçalanması isə bu köç dalğasını daha da intensivləşdirdi. 1918-1920-ci illərdə Azərbaycanın cənub-qərb bölgələrində – Qarabağda, Zəngəzurda və İrəvanda – daşnak silahlı qruplarının azərbaycanlılara qarşı həyata keçirdiyi etnik təmizləmələr erməni köçünün ikinci dalğasını doğurdu. Həm erməni, həm də azərbaycanlı icmalar eyni anda müharibənin və xaosun qurbanına çevrildi. Amma erməni diasporu özünü yalnız qurban kimi təqdim edərək, tarixdəki bu mürəkkəb mənzərəni təhrif etməyə başladı.
Türk və Azərbaycan alimləri və media nümayəndələri bu kontekstdə hər zaman vurğulayıblar ki, diasporanın “qaranlıq tarix fəlsəfəsi” yalnız xatirə deyil, həm də siyasi alətə çevrilib. Xüsusilə 20-ci əsrin ortalarından başlayaraq, ABŞ, Fransa, Kanada kimi ölkələrdə erməni diaspor təşkilatları özlərini yalnız “erməni soyqırımı qurbanlarının nəvələri” kimi yox, həm də bu iddianı bütün dünya gündəminə gətirəcək güclü lobbi qüvvəsi kimi təqdim etdilər.
Bu güc strukturları, Livanda, Fransada, Rusiyada fəaliyyət göstərən “Daşnaksütyun” partiyasının siyasi təsiri ilə daha da gücləndi. Nəticədə, erməni diasporu öz köç tarixini yalnız tarixi hadisə kimi yox, eyni zamanda Türk və Azərbaycan dövlətçiliyinə qarşı ideoloji silah kimi formalaşdırdı.
Bütün bu hadisələr bir vacib həqiqəti ortaya qoyur: erməni diasporunun yaranma səbəbləri yalnız qaçqınlıq və faciə ilə izah olunmur – bu proses həm də məqsədli olaraq regionun türk-müsəlman əhalisinin torpaq və kimlik üzərində hüquqlarını inkar etmə cəhdlərinin nəticəsidir. Diasporun “qurban fəlsəfəsi” türk dünyasının milli yaddaşına və suverenliyinə qarşı yönələn ən güclü ideoloji hücumlardan biridir.
Bu baxımdan, diasporun tarixi yalnız “erməni xalqının taleyi” yox, eyni zamanda Türk və Azərbaycan cəmiyyətlərinin tarixi ədaləti qorumaq və öz milli hekayələrini dünyaya çatdırmaq mübarizəsinin bir hissəsidir. Bu mübarizə isə indiyə qədər davam edir və hər yeni nəsil üçün ibrətamiz dərs olaraq qalır.
Diasporanın İdeoloji Formasiyası və Siyasi Mahiyyəti
Erməni diasporunun ideoloji formalaşması adi “mədəni yaddaş” aktı deyil – əksinə, bu prosesin arxasında zərif şəkildə toxunmuş siyasi maraqlar və məqsədyönlü ideoloji manipulyasiya dayanır. Türk və Azərbaycan tarixşünaslığında bu amil xüsusilə vurğulanır: çünki diasporun ideoloji dayaqları yalnız etnik yaddaşı qorumaq deyil, həm də türk və azərbaycanlı kimliyini və ərazi bütövlüyünü şübhə altına almaq üçün formalaşdırılıb.
Əsrlər boyu erməni icmaları öz dini və mədəni ayinlərini qorumaqla seçiliblər. Lakin XIX əsrin sonlarından başlayaraq, erməni siyasi dairələri və xüsusən “Daşnaksütyun” kimi ultra-millətçi təşkilatlar bu mədəniyyət amilini təbliğat alətinə çevirməyə başladılar. Onların ideologiyası yalnız “əzabkeş xalqın yaddaşı” üzərində yox, həm də türk və müsəlman toplumlarının demonizasiyasına söykənirdi. Bu, diasporun “öz həqiqətini dünyaya qəbul etdirmək” fəlsəfəsinin əsasını qoydu.
XX əsrin əvvəllərində Avropada və Rusiyada formalaşan erməni icmaları, xüsusilə Paris, Moskva və Tehran mərkəzlərində, artıq “erməni soyqırımı” narrativini dünya miqyasında yaymağa çalışırdılar. Məsələn, 1920-ci illərdə Parisdə qurulan “Nubar Paşa Fondu” və digər təşkilatlar “qurban diplomatiyası” adlandırılan metodlarla dünya ictimaiyyətinin diqqətini özlərinə çəkməyə başladılar. Türk və Azərbaycan tarixçiləri və jurnalistləri isə haqlı olaraq bildirirlər ki, bu təbliğat xətti real tarixi faktları təhrif etməyə xidmət edirdi.
Erməni diasporunun siyasi ideologiyasının əsas sütunları üç mühüm prinsip üzərində qurulmuşdu:
“Qurban Fəlsəfəsi” – Özünü əbədi zərərçəkmiş və təqib olunan xalq kimi təqdim edərək beynəlxalq dəstək qazanmaq.
“Tarixi Torpaq İddiası” – Anadolu və Cənubi Qafqazın “əslində erməni torpaqları olduğu” mifini davamlı şəkildə təbliğ etmək və bununla da Azərbaycan və Türk kimliyini gözdən salmaq.
“Diaspor Lobbi Gücü” – ABŞ, Fransa və Rusiyada təsirli lobbi təşkilatları vasitəsilə həm beynəlxalq mediada, həm də siyasi arenada təzyiq vasitəsi kimi çıxış etmək.
Bu ideoloji xətt, xüsusilə XX əsrin ikinci yarısında – soyuq müharibə dövründə – Qərbdə “insan haqları” diskursu ilə ustalıqla qarışdırıldı. Ermənistanın müstəqilliyini qazandığı 1991-ci ildən sonra isə erməni diaspor təşkilatları öz ideoloji xəttlərini daha da sərtləşdirdilər. ABŞ Konqresində “erməni soyqırımı qətnamələri”, Fransada “erməni məsələsinin” qanuniləşdirilməsi və digər kampaniyalar – bütün bunlar yalnız xatirə yox, həm də real siyasi təzyiq alətinə çevrildi.
Türk və Azərbaycan tarixçilərinin diqqət çəkdiyi digər fakt isə budur: erməni diasporunun ideoloji təsiri yalnız xarici siyasət müstəvisində yox, həm də Ermənistanın daxili siyasətində və Dağlıq Qarabağ münaqişəsində özünü göstərdi. Diaspor təşkilatları Daşnaksütyun partiyasının sponsorluğunda Qarabağ müharibəsini maliyyələşdirən və təbliğ edən əsas qüvvələrdən biri oldular. Onlar həm silah, həm də informasiya müharibəsi apararaq, Azərbaycan torpaqlarının işğalını “ədalət” kimi qələmə verdilər.
Bu səbəbdən, Türk və Azərbaycan diskursunda erməni diasporunun ideoloji mahiyyəti yalnız “mədəni varlıq” yox, həm də “siyasi alət” kimi qiymətləndirilir. Diasporun fəlsəfəsi öz milli travmalarını dünyaya göstərməklə yanaşı Türk və Azərbaycan tarixi yaddaşını gözdən salmağa və öz ərazi iddialarını leqallaşdırmağa xidmət edir. Məhz buna görə, Azərbaycan tarixçiləri və jurnalistləri daim vurğulayırlar ki, diasporun ideoloji manipulyasiyası ilə mübarizə yalnız tarixi ədalət uğrunda deyil, həm də milli kimliyin müdafiəsi və regionun sabitliyi üçün ciddi əhəmiyyət daşıyır.
Beləliklə, diasporun ideoloji formalaşması həm erməni xalqının öz milli yaddaşını dirçəltmək cəhdi, həm də Türk və Azərbaycan cəmiyyətlərinin ərazi və kimlik mübarizəsinə qarşı yönəlmiş mürəkkəb və məqsədli siyasət olaraq tarixə yazılıb.
Diasporanın Təfəkküründən Törəyən Təhlükələr və Yalanlar
Erməni diasporunun ideoloji təfəkkürü yalnız tarixi yaddaş və milli kimlik məsələsi deyil, həm də açıq-aşkar təhlükə və təhrif siyasətidir. Türkiyə və Azərbaycan diskursunda daim önə çəkilir ki, bu təfəkkür – yəni diasporanın “əzabkeş xalq” narrativi – təkcə dünyanı inandırmaq üçün yox, həm də türk və azərbaycanlı icmaların beynəlxalq müstəvidə imicini kölgələmək üçün ustalıqla hazırlanıb.
Bu yalanın kökləri “miflərin siyasətə tabe edilməsi” prinsipinə əsaslanır. Yəni, hər hansı tarixi hadisəni mifoloji ölçüyə gətirərək, onu siyasi manevr vasitəsinə çevirmək. Erməni diasporu da məhz bu yolu tutub: tarixi qırğınlar və faciələr, azərbaycanlıların və türklərin başına gətirilən dəhşətlər unudulub, yalnız “erməni soyqırımı” iddiaları “yeganə həqiqət” kimi təqdim edilib. Adətən peşəkar tarixçilər bunu “tarixi təqdimatın selektivliyi” adlandırırlar – yəni tarixdən yalnız özlərinə sərf edən hissəni çıxarıb, digər bütün reallıqları inkar etmək.
Erməni diasporunun bu yalanlarının başlıca təhlükəsi, ilk növbədə, beynəlxalq hüquq və regiondakı sülh üçün zərərli olmasıdır. Məsələn, “erməni soyqırımı” iddialarını qanuniləşdirən qərarlar, əslində, Azərbaycan və Türkiyənin ərazi bütövlüyünə və suverenliyinə qarşı istifadə olunur. Fransa, ABŞ və bəzi Qərb ölkələrində qəbul edilən qanunlar – yalnız bir xalqın yaddaşını tanımaqla qalmır, eyni zamanda türk və azərbaycanlı kimliyini şübhə altına alır.
Türk və Azərbaycan alimləri və jurnalistləri vurğulayırlar ki, bu yalanlar təkcə tarixi təhrif etmir – həm də siyasi münasibətləri pozur. Diasporun lobbi təşkilatları “Azərbaycan və Türkiyə əleyhinə sanksiyalar”, “erməni məsələsinin tədrisi” və s. adı altında diplomatik təzyiq vasitəsi yaradır. Ən təhlükəlisi isə odur ki, bu proseslər regionda yaşayan icmalar arasında da düşmənçilik toxumları səpir.
Əslində, erməni diasporunun yaydığı bu miflər Azərbaycan cəmiyyətində və Türk dünyasında həm də mübarizə motivasiyasına çevrilib. Çünki diaspora təşkilatlarının yalanları, Qarabağ münaqişəsi və Zəngəzur məsələsi kimi həssas mövzularla qidalanır və nəticədə Azərbaycan xalqının hüquqi və mənəvi mövqelərinə hücum edir. Türk-Azərbaycan diskursunda bu xüsusilə belə izah olunur: erməni diasporu özünü məzlum xalq kimi qələmə verir, amma real həyatda regionda sabitliyi pozan təbliğat maşınıdır.
Bu yalanların təhlükəsi yalnız ideoloji müstəvidə qalmır – diasporun maliyyə imkanları və beynəlxalq əlaqələri onu real siyasi oyunçuyə çevirib. ABŞ Konqresində, Avropa Parlamentində və beynəlxalq media şəbəkələrində diaspor nümayəndələrinin çıxışları açıq şəkildə anti-Azərbaycan ritorikası ilə zəngindir. Onlar təkcə tarixi saxtalaşdırmır, həm də regionda yaşayan türklərin və azərbaycanlıların səsini boğmağa çalışırlar.
Bu mənada, erməni diasporunun yaydığı təhriflər Türk-Azərbaycan diskursunda milli təhlükəsizlik məsələsi kimi qiymətləndirilir. Çünki tarix yalnız keçmişin yox, həm də bu günün siyasi xəritəsini formalaşdırır. Diasporun yalanları isə bu xəritəni yanlış istiqamətə yönəltmək üçün istifadə olunur.
Beləliklə, Türk və Azərbaycan diskursunda erməni diasporunun “qurban fəlsəfəsi” yalnız təbliğat vasitəsi deyil – həm də real təhlükədir. Bu təhlükəyə qarşı mübarizə aparmaq isə həm milli kimliyin qorunması, həm də regionun sabitliyi və gələcəyi üçün həyati vacibdir. Bu səbəbdən, hər yeni nəsil bu yalanlarla üz-üzə gəldikdə tarixi faktları və milli yaddaşı güclü silah kimi istifadə etməlidir.
Diasporanın Yalanlarının Beynəlxalq Miqyasda Yayılması və Azərbaycan-Türkiyə Hədəfi
Erməni diasporunun ideoloji yalanlarının beynəlxalq müstəvidə yayılması prosesi heç vaxt təsadüfi olmayıb – bu, məqsədli şəkildə həyata keçirilən və yaxşı təşkil olunmuş informasiya hücumu formasında ortaya çıxıb. Bu yalanların miqyası yalnız “tarix dərsləri” və ya “xatirə tədbirləri” ilə məhdudlaşmır. Əksinə, diasporanın yalanları beynəlxalq diplomatiya, hüquq və informasiya məkanında Azərbaycan və Türkiyəyə qarşı siyasi basqı alətinə çevrilib.
Bu ideoloji və siyasi manipulyasiya, XX əsrin ortalarından başlayaraq Qərb dövlətlərində lobbiçilik strategiyaları ilə həyata keçirildi. Məsələn, ABŞ-da “Armenian National Committee of America” (ANCA) və Fransada “Conseil de Coordination des Organisations Arméniennes” (CCAF) kimi qurumlar diasporun yalanlarını dünya ictimaiyyətinə “soyqırımı həqiqəti” adı altında təqdim etməyə başladılar. Türk və Azərbaycan tarixçiləri isə sübutlarla göstərirlər ki, bu təşkilatlar faktiki olaraq regiondakı real faciələri – azərbaycanlıların və türklərin başına gələn qətliamları – görməzdən gəlirlər.
Bu yalanlar, xüsusilə beynəlxalq mediada geniş yayılaraq, “erməni məsələsi”ni “mədəni soyqırımı” kimi qələmə verir. Məsələn, məşhur “New York Times” və “Le Monde” qəzetləri tez-tez erməni diasporunun “tarixi ədalət” çağırışlarını tirajlayır, amma Azərbaycanlıların 1918-ci il mart soyqırımı və Qarabağ müharibəsindəki itkiləri barədə isə susurlar. Bu, informasiyanın bilərəkdən birtərəfli və siyasi məqsədli təqdimatıdır.
Üstəlik, erməni diaspor təşkilatlarının təbliğatı Azərbaycan və Türkiyənin ərazi bütövlüyünü təhdid edən separatçı hərəkətləri də müdafiə etməyə yönəlir. Məsələn, Qarabağ məsələsində erməni diasporunun maliyyələşdirdiyi media layihələri Azərbaycanın işğala məruz qalmış ərazilərindəki separatçılığı “müstəqil xalq hərəkatı” kimi təqdim edir. Bu isə faktiki olaraq Azərbaycan dövlətçiliyinə və regionda sülhün bərqərar olmasına qarşı açıq sabotajdır.
Bununla yanaşı, erməni diasporunun yalanlarının yayılmasında “soyqırımı diplomatiyası” metodu da əsas rol oynayır. Beynəlxalq tribunalarda “insan haqları” diskursu ilə qarmaqarışıq şəkildə təqdim edilən bu yalanlar, əslində, türk və azərbaycanlı kimliyinin kriminal obrazını formalaşdırır. Türk və Azərbaycan tarixçiləri isə bu diskursun arxasında ikiqat standart siyasətini görürlər: erməni diasporunun öz əlinin qanlı tarixini gizlətmək və yalnız öz “qurban” mifini yaymaq istəyi.
Beləliklə, erməni diasporunun beynəlxalq miqyaslı yalanları Türk və Azərbaycan diskursunda yalnız tarixi təhrif deyil – həm də ərazi bütövlüyünə, milli suverenliyə qarşı təhlükədir. Bu səbəbdən, Azərbaycan və Türkiyə tarixçiləri, jurnalistləri və ziyalıları daim çağırış edirlər: tarixi ədalət uğrunda mübarizə yalnız milli və ya regional məsələ deyil, həm də beynəlxalq səviyyədə haqqın bərpasıdır.
Tarix və Həqiqət Uğrunda Mübarizə
Erməni diasporunun qaranlıq fəlsəfəsi və yalanlarının köklü şəkildə araşdırılması Türk və Azərbaycan diskursunda təkcə tarixi mübahisə deyil, həm də regionda sabitlik və gələcək üçün mübarizə meydanıdır. Bu yalanların qarşısında yalnız faktlarla deyil, həm də milli və siyasi şüurla durmaq lazımdır. Azərbaycan və Türkiyə cəmiyyətləri üçün bu proses həm tarixi ədalətin bərpası, həm də milli kimliyin qorunması ilə sıx bağlıdır.
Azərbaycan tarixçiləri və jurnalistləri haqlı olaraq qeyd edirlər ki, erməni diasporunun məqsədi yalnız öz tarixi miflərini dünyaya sırımaq deyil – həm də türkləri və azərbaycanlıları “günahkar xalq” obrazında təqdim etməkdir. Bu isə real təhlükədir: çünki belə yalanlar həm də gələcəyin xəritəsini dəyişmək cəhdidir.
Tarixdə ədalət yalnız obyektiv faktların ortaya qoyulması ilə mümkündür. Erməni diasporunun uydurduğu miflər – əslində, tarixi həqiqətləri təhrif etməklə yanaşı, gələcək nəsillərin də yaddaşını zəhərləyir. Azərbaycanlıların 1918-ci il mart qırğınlarında, Qarabağ müharibəsində və digər faciələrdə yaşadıqlarını dünyanın da görməsini gözləyir.
Bu mübarizədə Azərbaycan və Türkiyənin intellektual elitası, alimləri, media nümayəndələri ön sıradadır. Onlar erməni diasporunun yalanlarını ifşa etməklə bərabər, regionun həqiqətlərini də beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırmağa çalışırlar. “Tarix yalnız faktlar deyil, həm də ədalət tələb edir” – bu, obyektiv tarixçiliyin çağırışıdır.
Bununla yanaşı, Azərbaycan və Türkiyə diplomatiyası da artıq bu informasiya cəbhəsində fəal rol alır. Məsələn, Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycanın qazandığı qələbə təkcə ərazi bütövlüyünün bərpası deyil, həm də uzun illər davam edən yalanların darmadağın edilməsidir. Azərbaycan Prezidenti Cənab İlham Əliyevin “biz təkcə torpaqlarımızı yox, həqiqətləri də geri aldıq” fikri bu mənzərəni əla əks etdirir.
Tarix yalnız muzey vitrinlərində qalmamalı, canlı və təsirli gücə çevrilməlidir. Erməni diasporunun təbliğ etdiyi miflər nə qədər uzunömürlü olsa da, onların qarşısında duran Azərbaycan həqiqəti daha güclü və daha diridir. Çünki bu həqiqət yalnız tarix kitablarının səhifələrində yox, həm də insanların qan yaddaşında, milli ləyaqətində və sarsılmaz əqidəsində yaşayır.
Beləliklə, erməni diasporunun qaranlıq fəlsəfəsi və təhrif siyasəti Azərbaycan cəmiyyəti üçün tarixi ədalət, milli kimlik və gələcək üçün önəmli mübarizədir. Bu mübarizə həm də gələcəyin zəmanətidir. Və bu yolda həqiqət – hər zaman yalanın qarşısında daha parlaq və daha davamlıdır.
