Dünya Nizamı Necə Dəyişir? III Hissə: Texnoloji İnqilablar və Yeni Dövrün Mühitləri

Analitika 17:38 17.04.2025

Müəllif: Şahlar Ruhi

XXI əsr, tarixdə ilk dəfə olaraq, texnologiyanın bütün sahələrdə qlobal güc mərkəzi kimi ortaya çıxdığı bir dövr olub. Bu gün, texnologiya yalnız cihazlar və proqramlarla məhdudlaşmır; o, həyatın hər bir sahəsində  dərin təsirlər yaradır. Bu texnoloji dəyişikliklər, dünya nizamının təməlini sarsıdan və onu yenidən qurmağa yönəldən ən mühüm amillərdən biridir

Dünya nizamının dəyişməsində texnologiyanın rolunu daha dərindən başa düşmək üçün əvvəlcə son onilliklərdəki texnoloji inqilabları nəzərdən keçirmək vacibdir. 21-ci əsrin əvvəlində, texnologiyanın sürətli inkişafı ilə paralel olaraq, qlobal iqtisadiyyat, əmək bazarı və cəmiyyətin sosial strukturu da dəyişdi. İndi isə, hər bir iqtisadi fəaliyyət, sosial hadisə və hətta şəxsi həyat, müasir texnologiyaların təsiri altındadır. Bu, texnologiyanın adi alət olaraq istifadə olunmasından daha çox, onun həyatın hər bir aspektinə nüfuz etməsi ilə bağlıdır. Texnologiya təkcə həyatımızı asanlaşdırmır, həm də onun gedişatını, ənənəvi güc strukturlarını dəyişdirir və yenidən müəyyən edir.

Rəqəmsal texnologiyalar, əvvəllər fiziki sərhədlərlə məhdudlaşan iqtisadiyyatları qlobal şəbəkələrə çevirdi. İndi, internet, mobil texnologiyalar və bulud əsaslı xidmətlər, heç bir ölkənin iqtisadiyyatını təcrid edə bilməyəcəyini göstərir. Rəqəmsal iqtisadiyyat, qlobal ticarəti daha sürətli və daha sərfəli edir, lakin eyni zamanda qeyri-bərabərliyi də artırır. Texnologiyanın təsiri ilə böyük şirkətlər, daha əvvəl mümkün olmayan sürətlə yeni bazarlara daxil olur, lakin bununla yanaşı, kiçik və orta sahibkarlar üçün bu rəqabət daha da çətinləşir.

Yeni texnoloji güclər arasında xüsusilə süni intellekt (AI), maşın öyrənməsi (ML) və avtomatlaşdırma sistemlərinin yüksəlməsi xüsusi yer tutur. Bu texnologiyalar, yalnız müəssisələrə daha səmərəli işləməyə imkan vermir, həm də dünya bazarında yeni liderləri formalaşdırır. Məsələn, ABŞ-ın Silikon Vadisində yerləşən texnoloji nəhənglər, yalnız texnologiya şirkətləri olaraq fəaliyyət göstərmir, eyni zamanda qlobal iqtisadiyyatda güc mərkəzlərinə çevriliblər. Google, Amazon, Facebook və Tesla kimi şirkətlər, artıq sadəcə öz sahələrindəki liderlər deyil, həm də beynəlxalq siyasi və sosial qərarları təsir edən böyük oyunçulardır. Onlar yalnız texnoloji yenilikləri inkişaf etdirməklə qalmır, həm də rəqəmsal mədəniyyətin və qlobal sosial münasibətlərin formalaşmasında mühüm rol oynayırlar.

Texnologiya, yalnız iqtisadiyyatı deyil, həm də geosiyasi mübarizəni dədəyişdirir. Rəqəmsal müharibələr, kiberhücumlardan tutmuş məlumat sızmalarına qədər, dövlətlərin və beynəlxalq təşkilatların hərəkət məkanını dəyişdirir. İndi, hər bir ölkə yalnız sərhədləri daxilindəki iqtisadiyyatla deyil, həm də rəqəmsal təhlükəsizliklə əlaqəli yeni qaydalar və hüquqlar yaratmağa məcburdur. İnformasiya müharibələri, sosial media vasitəsilə yayılan dezinformasiya və hərbi münaqişələrdə texnologiyanın istifadəsi, dünya nizamının yeni reallıqlarını yaradıb.

Texnologiyanın geosiyasi təsiri, xüsusilə Çin və ABŞ arasındakı rəqabətdə özünü göstərir. Çin, yalnız iqtisadi gücünü artırmaqla qalmır, həm də rəqəmsal texnologiyaların inkişafı sahəsində yeni liderlik iddiası ilə çıxış edir. “Made in China 2025” strategiyası, ölkənin texnoloji müstəqilliyini əldə etməsi və dünya bazarlarında rəqəmsal dominantlıq qurmağı hədəfləyir. Çin, eyni zamanda, özünün “Sosial Kredit Sistemi” ilə məlumatların toplanması və təhlilində yeni dövr yaradır. Bu, yalnız iqtisadi, həm də siyasi gücün nə qədər informasiyaya bağlı olduğunu göstərən parlaq nümunədir.

Amerika Birləşmiş Ştatları, öz tərəfdən, texnoloji hegemonluğunu qorumağa çalışır və bu məqsədlə müxtəlif proqramları dəstəkləyir. Lakin bu mübarizədə, digər inkişaf etməkdə olan ölkələr, məsələn, Hindistan və Braziliya, rəqəmsal texnologiyaların təsiri ilə yeni iqtisadi güclərə çevrilir. Bu isə, qlobal rəqabətin daha da mürəkkəbləşməsinə və yalnız iqtisadi yox, həm də texnoloji və informasiya müharibələrinin də gündəmə gəlməsinə gətirib çıxarır.

Sosial Media, İnformasiya və Cəmiyyətin Dəyişən Strukturuna Təsir

Texnologiyanın cəmiyyətə təsiri, xüsusilə sosial mediadan istifadə ilə özünü göstərir. İnternet və sosial şəbəkələr, yalnız şəxsi əlaqələri deyil, həm də sosial strukturları dəyişdirir. İnsanların fikirlərini ifadə etməsi, məlumat paylaşması və təşkilatlanması üçün yeni imkanlar yaranır. Lakin bununla yanaşı, sosial media həm də manipulyasiya, dezinformasiya və hətta sosial qütbləşmə məsələlərini gündəmə gətirir. Yeni dövrün cəmiyyəti, rəqəmsal informasiya axınlarına əsaslanır və bu, dövlətlərin nəzarətindən kənarda güc strukturu yaradır.

Sosial media və rəqəmsal alətlərin təsiri, xüsusilə gənc nəslin dünyagörüşünü formalaşdırır. Bu dəyişiklik, sadəcə informasiya mübadiləsi ilə məhdudlaşmır, həm də yeni dəyərlərin və davranışların formalaşmasında mühüm rol oynayır. Gənclər artıq ənənəvi televiziya və mətbuatdan çox, sosial mediada yayılan məlumatları izləyir, öz fikirlərini bu platformalarda ifadə edirlər. Bu, gələcəkdə cəmiyyətin və siyasi həyatın necə dəyişəcəyinə dair yeni proqnozları gündəmə gətirir.

Süni İntellekt və Avtomatlaşdırma Fonunda Dünyanın Yenidən Qurulması

Texnologiyanın ən önəmli inqilablarından biri də süni intellekt və avtomatlaşdırma sahəsində baş verən dəyişikliklərdir. Maşın öyrənməsi və süni intellekt, yalnız iqtisadiyyatı deyil, həm də iş gücünü dəyişdirir. Bir çox sənaye sahələrində, insanlar yerinə robotlar və avtomatlaşdırılmış sistemlər işləməyə başlayıb. Bu dəyişiklik, əməyi daha səmərəli edir, lakin eyni zamanda işsizlik və sosial bərabərsizlik məsələlərini də gündəmə gətirir. Müxtəlif ölkələrdə işçi qüvvəsinin azalması və rəqəmsal iş yerlərinin yaranması, gələcəkdə qlobal əmək bazarını dəyişdirəcək.

Süni intellektin və avtomatlaşdırmanın iqtisadiyyata təsiri yalnız iş yerlərinin sayını deyil, həm də gəlirin necə bölüşdürüləcəyini və sosial təhlükəsizliyi təsir edəcək. Bu dəyişikliklər, həmçinin dövlətlərin sosial siyasətlərini yenidən formalaşdırmağa, rəqəmsal iqtisadiyyatın tələblərinə cavab verməyə məcbur edir.

Xülasə, texnoloji inqilablar yalnız dünya nizamını dəyişdirməklə qalmır, həm də cəmiyyətin, siyasətin və iqtisadiyyatın gələcəyini yenidən formalaşdırır. Bu dəyişikliklərin əhəmiyyəti və aktuallığı, heç vaxt olmadığı qədər böyükdür və gələcəyin qlobal nizamı, bu texnoloji güclərin necə yönləndirildiyindən asılı olacaq.

Ardı var...

“Xatirələr işığında Heydər Əliyev” -in təqdimatı keçirildi

Xəbər xətti

Avropa Şurasının baş katibi Bakı və İrəvanla sülh sazişinin imzalanması məsələsini müzakirə etməyi planlaşdırır
13:30 16.05.2025
Ukrayna etibarsız silah təchizatçılarına görə yüzmilyonlarla dollar itirib
13:25 16.05.2025
Pentaqon "Qızıl qübbə" müdafiə sistemi planını tamamladı
13:09 16.05.2025
Türkiyə Prezidenti Albaniyaya yola düşüb
12:48 16.05.2025
Sabah 27 dərəcə isti olacaq
12:27 16.05.2025
ABŞ Dövlət katibi İstanbula gedib
12:20 16.05.2025
Türkiyə-ABŞ-Ukrayna üçtərəfli görüşü başlayıb
12:13 16.05.2025
Postmodernizm Ədəbiyyatı Necə Dəyişdi?
11:57 16.05.2025
İlham Əliyevin Tiranada Avropa İttifaqı Şurası və Avropa Komissiyasının prezidentləri ilə görüşü olub
11:54 16.05.2025
Azərbaycan Ordusu silah və texnika yaz-yay mövsümü istismarı rejiminə keçib
11:54 16.05.2025
İspaniya Türkiyənin “Hürjet” təlim-məşq təyyarəsini satın alır
11:45 16.05.2025
“Xəzər” jurnalının yeni nömrəsi çap olunub
11:45 16.05.2025
Milli Qəhrəman İqor Kşnyakinin qızlarının oxuduğu “Səma qəhrəmanları” mahnısına klip çəkilib
11:39 16.05.2025
Rusiyada şam zavodunda partlayış baş verib, dağıntılar altında qalanlar var
11:32 16.05.2025
Bakıda yeni ticarət mərkəzinin tikintisinə icazə verilib
11:30 16.05.2025
ADY-nin elektron xidmətlər portalı “digital.login”ə inteqrasiya edilib
11:25 16.05.2025
Fransa İranı məhkəməyə verəcək
10:39 16.05.2025
Xankəndidə ilk dəfə 21 abituriyent üçün qəbul imtahanı keçiriləcək
10:39 16.05.2025
Bəzi dağ çaylarından sel keçəcək
10:37 16.05.2025
Azərbaycan gəncləri Türkiyədə bayram tədbirlərində iştirak edəcəklər
10:33 16.05.2025
Tuğra xanımın şərəfinə inşa olunan Xan sarayı
10:26 16.05.2025
Gənclər Kitabxanasında Əbdülrrəhim bəy Haqverdiyevin xatirəsi anılıb
10:26 16.05.2025
Azərbaycan və Belarus Müdafiə nazirliklərinin nümayəndələri arasında görüş keçirilib
10:21 16.05.2025
Lamiyə Vəliyeva beynəlxalq turnirdə bürünc medal qazanıb
10:19 16.05.2025
Ukrayna ordusuna məxsus F-16 qırıcısı ilə əlaqə kəsilib
10:11 16.05.2025
İtaliya səfiri Eldar Əzizovla Neapolla qardaşlaşma əlaqələrinin gücləndirilməsini müzakirə edib
10:02 16.05.2025
Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda yaşıl və səmərəli texnologiyaların tətbiqi müzakirə olunub
09:32 16.05.2025
Bu gün Əfv Komissiyasının 2025-ci il üçün sonuncu iclası keçiriləcək
09:21 16.05.2025
Bu gün hava küləkli olacaq
09:12 16.05.2025
Azərbaycanda ilk dəfə fortepiano ixtisası üzrə milli dərslik hazırlanır
09:12 16.05.2025
Belçika nüvə enerjisindən imtina planından geri çəkilib
09:03 16.05.2025
31 il əvvəl şəhid olmuş əsgərin nəşi Naxçıvana gətirilib
08:28 16.05.2025
Azərbaycanı təmsil edən atçı: Britaniyada Azərbaycan bayrağını dalğalandırmaq böyük qürurdur
08:11 16.05.2025
Annalena Berbok BMT Baş Assambleyasının sədri vəzifəsinə namizəd kimi ilk çıxışını edib
07:32 16.05.2025
Biləsuvar sakinini ildırım vurub
07:12 16.05.2025
COVID-19-un yeni dalğası Asiyada yayılır
05:24 16.05.2025
Kosmos necə "səslənir"? - NASA ölən ulduzun və qara dəliyin səslərindən "musiqi" yaratdı
05:19 16.05.2025
ABŞ-nin iri kriptovalyuta birjasına haker hücumu olub
04:22 16.05.2025
Ermənistanın qanunvericilik, icra və məhkəmə orqanlarında Azərbaycan dili işlənəcək - Qərbi Azərbaycan Xronikası
04:16 16.05.2025
Mərakeşdə Azərbaycanın tanıdılması tədbiri keçirilib
00:29 16.05.2025
Hamısı