Yaxın Şərq, Qafqaz, Cənub-Şərqi Asiya və Afrikanın şimal-şərqi ərazilərində olduğu kimi Afrikanın mərkəzi əyaləti Nigeriyada da Şiə məzhəbinə xidmət edən dini qruplar fəaliyyət göstərirlər.
Nigeriyanın şimal ərazilərində məskunlaşan müsəlmanların böyük əksəriyyəti sünnilərdir, şiələr isə əhalinin kiçik bir hissəsini təşkil edirlər. Ölkənin əsasən Kano və Sakota bölgələrində toplu şəklində yaşayırlar.
Qeyd olunan məlumatlara görə, Nigeriyada şiələrin sayı təxmini 3 milyon civarındadır. Son 40 il ərzində bu ölkənin müsəlmanların yaşadığı ərazilərdə şiələrin sayı xeyli sayda artıb.
Nigeriyalı şiələrin dini-siyasi qrupları
40 il bundan əvvəl Şeyx İbrahim Zəkzəkiyə adlı şiə alimi tərəfindən Nigeriyada İslami Hərəkat təşkilatının əsası qoyulur. 1979-ci ildə İranda İslam inqilabından təsirlənən Şeyx İbrahim Zəkzəkiyə və onun tərəfdarlarının rəhbərlik etdiyi təşkilatın əsas məqsədi Nigeriyada İran tipli islam rejiminin əsasının qoyulmasıdır.
Bəzi mənbələrdə qeyd edilir ki, İslami Hərəkat özünü hökumət hesab edir, onun üzvləri Şeyx İbrahim Zəkzəkini isə yeganə qanuni rəhbər kimi görürlər. Bu təşkilat Nigeriyanın mərkəzi hökumətini tanımır, onun müsəlmanlar və xristianlardan ibarət hakimiyyət nümayindələrini rüşvətxor və allahsız hesab edirlər. Təşkilatın, həmçinin ölkənin 36 əyalətində yaxşı təşkil olunmuş fialları və inzibati strukturları fəaliyyət göstərir.
Nigeriyanın müsəlmanların yaşadığı ərazilərdə İslami Hərəkata məxsus məktəblər və xəstəxanalar da var. İslami Hərəkatın 360-dan çox ibtidai və orta məktəbi olan Fudiyya Vəqfi adlı Fondu da formalaşdırılıb. Bu fond əsasən kasıbların təhsil və tibii xərclərini qarşılayır.
İslami Hərəkat nigeriyalı şiələrin ən böyük dini-siyasi təşkilatıdır. Təşkilat 10 min civarında və ya 10 mindən çox nümayişlər təşkil etmək iqtidarındadır.
Təşkilatın Şiəçilik strategiyasında Vahabizmə qarşı mübarizə əsas hədəf seçilib.
Şiələrə ayrı-sekçilik və təşkilatın üzvlərinin təqib edilməsi
2015-ci ildə İslami Hərəkatın sədri Şeyx Zəkzəkiyə, onun həyat yoldaşı və təşkilatın bəzi rəhbər şəxsləri hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən həbs edilirlər.
Məhz bu həbslərə görə, İslami Hərəkatın üzvləri ölkənin müxtəlif bölgələrində mütəmadi nümayişlər və aksiyalar keçirir, hətta polis qüvvələri ilə toqquşmalara cəhd edirlər.
Nigeriyada şiə məzhəbinin tərəfdarları Səüdiyyə Ərəbistana bağlı siyasətçilər, təşkilatlar, hətta təhlükəsizlik orqanları tərəfindən təqiblərə məruz qalırlar.
2014 və 2015- ci illərdə Qüds günü münasibət ilə keçirilən şiələrin nümayişləri və yığıncaqları ordu və təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən dağıdılır. Toqquşmalar nəticəsində 348 dinc sakin öldürülür.
2018-ci ilin aprelində Nigeriya polisi həbsdə saxlanılan Şeyx İbrahim Zəkzakinin azadlığa buraxılmasını tələb edən şiə etirazçılarına qarşı gözyaşardıcı qazdan istifadə edir. Toqquşmalarda bəzi nümayişçilər həlak olur.
Bundan sonra isə 2018-ci ilin oktyabr ayında Nigeriya hərbçiləri digər nümayişlərdə ən azı 45 dinc şiə etirazçının həyatına son qoyur.
Hər bir ölkədə olduğu kimi İran İslam Respublikasının dini rəhbərləyinin nümayəndələri Nigeriyada da şiələrə qarşı aparılan təqibləri pisləyir, Nigeriya hökumətinə Şeyx İbrahim Zəkzakinin və tərəfdarlarının azadlığa buraxılması üçün çağırışlar edirlər.
Yunis Abdullayev
