Spirtli içkilər və tütün istifadəsi dünyada geniş yayılmış alışqanlıqlardır. Spirtli içkilərin istifadəsi dünya üzrə ciddi sağlamlıq və sosial problemlər yaradır. Alkoqolun sağlamlıq və sosial təsiri ilə bağlı statistik təhlil və tədqiqatlar, bu alışqanlığın sağlamlığımız üçün ciddi bir təhlükə olduğunun əsas  göstəricisidir.

Həmçinin Azərbaycan da tütün və spirtli içkilərin istifadəsi kəskin sürətdə artıb. 

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatlarına əsasən Azərbaycan spirtli içkilərdən istifadə edənlərin sayına görə 188 ölkə arasında 38-ci yerdə dayanır.

ÜST hesabatında 15 yaşdan yuxarı azərbaycanlıların ildə orta hesabla 29,6 litr spirtli içki içdiyini bildirib.
Azərbaycanlıların 87 faizi pivəyə üstünlük verir, orta hesabla ildə 7 litr istehlak edilir.

Şərab Azərbaycanda ikinci ən məşhur spirtli içkidir və içənlərin 12 faizi buna üstünlük verir.

Araq və digər sərt içki növlərinə isə cəmi 1 faiz üstünlük verilir. ÜST bildirib ki, orta illik araq istehlakı adambaşına 1 litr təşkil edir.

Cənubi Qafqaz regionunda Azərbaycan spirt istehlakına görə ikinci yerdədir. Dünyada 31-ci yerdə olan Ermənistanda hər il adambaşına 11,35 litr spirtli içki düşür.

İllik istehlakı 6,4 litr olan Gürcüstan 87-ci yeri tutub.

Azərbaycan yalnız Qazaxıstandan sonra müsəlman əhalisi olan ən çox içki içən ölkə sayılır. 

Tütün istifadəsinə görə isə Azərbaycan 190 ölkə arasında 52-ci yerdə dayanır. 

ÜST-ün Qlobal tütün epidemiyası hesabatının son məlumatına əsasən, Azərbaycanda tütündən istifadə kişilər arasında təxminən 40 faiz, qadınlar arasında isə 3 faizdir.

2020-ci ildə böyüklər arasında tütün çəkənlərin nisbəti 24 faiz təşkil edib. 2022-ci ilin məlumatına əsasən isə yaşı 15-dən yuxarı olan kişilər arasında siqaretçəkmə təxminən 33,1 faiz təşkil edib, yəni son illərdə ölkəmizdə tütündən istifadə edənlərin sayı artıb.

Azərbaycan ÜST-nün Tütündən istifadəyə Nəzarət üzrə Çərçivə Konvensiyasına 2006-cı ildə qoşulub. Bu Konvensiya tütündən istifadənin azaldılması üçün tədbirlər proqramı təklif edir. 2017-ci il dekabrın 1-də ölkəmizdə “Tütün məmulatlarının istifadəsinin məhdudlaşdırılması haqqında” Qanun qəbul edilib. Bu qanunla tütündən istifadə bir çox ictimai yerlərdə qadağan edilib və qanunun pozulmasına görə məsuliyyət müəyyən edilib.

Azərbaycanın tütündən istifadə sahəsində həyata keçirdiyi tədbirlər bir çox beynəlxalq çağırışlara və tələblərə cavab verir.

 İlk olaraq bu cür zərərli alışqanlıqlar insan həyatında əsas 4 sferaya zərər yetirir.

1.Ailə və sosial münasibətlər: Zərərli alışqanlıqlar ailə üzvləri arasında problem və qarşıdurmaların artmasına səbəb ola bilər. Narkotik və alkoqol istifadəsi ailə münasibətlərini pozaraq və daha çox ayrılıqlara səbəb ola bilər.

2. İşgüzarlıq və Tərəqqisizlik: Alkoqol və tütün istifadəsi işgüzarlığı məhdudlaşdırar və işgüzarlığın azalmasına gətirib çıxara bilər. Bu isə iş yerində və cəmiyyətdə tərəqqisizliyin artmasına səbəb olur.

3. Cinayətkarlıq: Zərərli alışqanlıkların yayılması cinayətkarlığı artırır. Spirtli içkilər və narkotik istifadəsi əsasən cinayət səbəblərdə xüsusi payı var.

4. Sağlamlıq: Alkoqol və tütün istifadəsi sağlamlıq problemələrinə səbəb ola bilər. Bu, sağlamlıq xidmətlərinə və tibbi resurslara daha çox ehtiyac yaradır və cəmiyyətin sosial sağlamlığını pozur.

Xəyal Ramiz