Müharibə bir qadının simasına nə qədər təsir edər bilər?

Heç düşündünüzmü?

Məncə, çoxlarınız bu haqqda heç təsəvvür belə edə bilməzsiniz.

Doğma el-obasından, ata-ana yurdundan, sevdiklərindən ürəyi nisgillə dolu necə ayrıla bilər?

Müharibə zamanı çəkilən fotolar, oradakı düşündürücü və ürək ağrıdan məqamlar, habelə zamanın göstərdiyi dəhşətlərin caynağından qaçan körpələrin gözlərinə baxmaq böyük cəsarət tələb edir.

Həmin jurnalları vərəqlədikcə orada uşaq və qadınların ah-nalələrini duymamaq mümkün deyil. Hələ ailəsini, övladlarını qorumaq üçün canlarını oda yaxan ataların göstərdiyi çabaları demirəm...

Demək olarki, hər birimiz bu ağ-qara fonda  az yaşlı körpəni bağrına basıb, qorxu dolu gözlərlə baxan qızcığazın şəklini  dəfələrlə görmüşük. Zaman onlar üçün donub və yaddaşlara həkk olunub. Ailəsindən ayrı düşən bu bacılar kimsəsiz qalaraq, bir-birinə sığınıblar.

Lakin şəkildə olan uşaq və körpənin taleyi bizlərə müəmmalı olaraq, qalmışdı. Görəsən, sağdılarmı? Yaşayırlarmı?

Ağlımızda yaranan suallara cavab tapmaq üçün fotoda olan qızcığazı axtarıb,tapdıq.

13 yaşlı Həyat Bayramova

Şəklin tarixçəsi haqqında danışarkən, Həyat xanım o günləri unutmadığını, hər gün yaşadığını söyləyir.

Eurasia Diary ilə acı həyat tarixcəsini bölüşən Həyat xanım belə dedi:

Şəkildə 13 yaşım var idi. Fotodaki bacım xatırladığım qədər 4 yaşlı Fatimədir. Biz ac-susuz idik. Tək istəyim balaca bacıma çörək tapıb, verməyim idi.

Həyat Bayramova Kəlbəcər rayonunun Zallar kəndində doğulub. Ailədə 7 uşaq olublar. 5 bacı, 2 qardaş. Kəlbəcərdə yaşadığı 13 illik həyatından  danışarkən, göz yaşları yanaqlarından süzülürdü. O, deyir ki, uşaqlıq illərim gözəl keçirdi. Məktəbdən evə sinif yoldaşlarımla birlikdə qayıdırdım. Bizim yerlərə məxsus “toz” çiçəyi deyilən bir çiçək var idi. Hər evə gələrkən, dərib, evə gətirirdim. Uşaqlarla bulaq başında oyunlar oynayardıq. Vətən sevgisi tapılmayan bir sərvətdir. Gözəl torpaqdan qopacağımı belə düşünmürdüm.

Taki, 1992-ci ilə kimi...

Yenə gözləri boşalmağa başlayan bulud kimi...

H.Bayramova Kəlbəcərdə olan sonuncu gününü belə xatırlayır. O deyir ki, anamla evdə tək idik. Anam mənə su qabını verib, bulaqdan su gətirməyimi tapşırdı. Bulaq başına çatanda bibimin gəlini  Gülnazı yolda gördüm, ağlaya-ağlaya get evə anana deki, sizləri evdən çıxartsın. Ermənilər kəndə hücum edib, bibin oğlu Lütfini yaralayıblar. Bu sözü eşidən kimi ayaqlarım qatlandı və mən yerə yıxıldım. Çox çalışdım amma evə gələ bilmirdim. Kəlbəcərin işğalı zamanı bibimin qayını şəhid oldu. Bircə onu xatırlayıram ki, şəhidin heç nəşını belə götürə bilmədik.

Həmin gün anam bizləri bir yerə yığdı, bacımı mənə verib, burada gözləyin, balaca qardaşınızı tapıb, gələcəm, deyərək, getdi. Uşaq idim, bəzi nüansları xatırlamaq çətindir. O şəkli kimin çəkdiyini bilmirəm. Ac-susuz valideynlərindən uzaq bir yerdə olan bizlər, nəyin baş verdiyini anlamaqda aciz idik. Amma həmin an tək istəyim bir tikə çörək idi. 1992-ci il yurdumuzdan ayrı düşdüyümüz zaman tək başına  qalan biz bacılara Göygöl rayonun Malazəli kəndindən  olan bir ailə sahib çıxdı. Düz 15 gün həmin ailənin himayəsi altında qaldıq. 15 gündən sonra valideynlərimiz bizi tapdı.  Həmin zaman da anamın axtardığı kiçik qardaşımı dayım tapıb gətirdi.  Bir müddət bizlər burada qaldıqdan sonra  buranın havasına uyğunlaşa bilmədik. 1994-cü ildə ailəmizlə birlikdə Goranboy rayonunun Buzluq kəndində məskunlaşdıq.

O ildən bugünə kimi Goranboy rayonun Buzluq kəndində övladlarımla birgə yaşayıram. Övladlarıma doğma kəndimdən danışıram. Bilirsiniz, oğlumun “Qarabağ xəncəri” var. Xəncər həmişə onun üzərində olur. Deyir, ana, böyüyəndə əsgər olub, torpaqlarımızı düşməndən azad edəcəm.

Uşaqlıq və gənclik illəri ağır keçən qadının həyat tarixcəsi də kədərlidir. 3 uşaq anasıdır. Tək başına 2 qız 1 oğlan övladı yetişdirir. Uşaqlıqdan aldığı psixoloji sarsıntılar onun səhhətində ciddi problemlər yaradıb. Və bu uşaqlarından da yan keçməyib. Acınacaqlı həyat şəraiti, çətin yaşayış, qəzalı ev ailə başçısının ailəni tərk etməsinə səbəb olub. O zamanlar bacısını qoruyan 13 yaşlı Həyat, indi tək başına öz övladlarını qorumağa çalışır. Düşüncəli görünən qadından səbəbini öyrənəndə oğlum xəstədir. Onun yeddi yaşı var. Hal-hazırda xəstəxanada müalicə alır. Tək istəyim övladımın sağalması, və onların təhsillərini tam başa vurmasıdır.

GÜNEL AĞAYEVA