Son bir ayda Rus ordusunun Liman və Xersondan geri çəkilməsi Putinin Krımı itirmək qorxusu haqqında iddialarını ortaya atıb. Rus mediasında ordunun bu şəhərlərdən çıxması geniş rezonans doğurub və onlar Putini Krımı boşaltmasında məğlubiyyətini boynuna alması ilə əlaqələndirib. Son hadisələr isə bundan sonra müharibənin Krımda davam edəcəyi iddiası haqqında mesajlar verib. Bəzi ekspertlərin sözlərinə görə, Qətərdə keçirilən Futbol üzrə Dünya Kuboku ərəfəsində döyüşlər səngiyərək kiçik masştablı vəziyyətə keçib. 

Rusiya Ukrayna cəbhəsindəki son vəziyyəti şərh edən ukraynalı Vətəndaş Cəmiyyəti Tədqiqatları Mərkəzinin direktoru, politoloq Vitali Kulik Ednews-a müsahibəsi zamanı maraqlı faktlara toxunub.

Sözügedən müsahibəni təqdim edirik:

- Rusiya Xersondan sonra faktiki olaraq Krımı da boşaldır. Bu, müharibənin Krımdan davam etməsi, yoxsa hər hansı bir ayrıca planından xəbər verir? 

- Biz görürük ki, ruslar Krımda artıq müdafiə xətləri hazırlayır və əsasən də, Krım və Xerson vilayətinin inzibati sərhədində yerləşən yaşayış məntəqələrinin əhalisinin boşaldılmasını elan edir. Fakt budur ki, rusların Xerson vilayətinin qalan hissəsini tutmayacağına inanmaq üçün əlimizdə əsaslar var.

Rusiya qoşunlarının Xerson vilayətində Dnepr çayının sol sahilində gücləndirilmiş canlı qüvvələrinin olmasına baxmayaraq, Ukrayna ordusu işğal olunmuş ərazilərdə və Xerson bölgəsinin bir hissəsində bazalara, qoşun cəmləşdirmələrinə, qərargahlara və ən əsası yollara uğurlu zərbələr endirməyə qadirdir. 

Qeyd edim ki, işğal olunmuş Krımdan Donbasa qədər Rusiyanın “quru dəhlizi” təhlükə altındadır. Lakin Ukrayna Silahlı Qüvvələri bütün bu ərazilərə nəzarət edə bilir və artıq Rusiya ordusuna da xeyli sayda zərbə vurub. Hazırda, ruslar tərk etdikləri Xersonu atəşə tuturlar. Bunlar hərbi infrastruktura deyil, yaşayış məntəqələrinə, mülki obyektlərə edilən terror hücumlarıdır.

Mən hərbi ekspert deyiləm, amma aydındır ki, qış fəslinin başlamasına baxmayaraq, Ukrayna Silahlı Qüvvələri bir sıra manevrlər edib. Məhz bunun sayəsində, Xerson vilayətinin qalan hissəsinin azad edilməsi üçün yeni əməliyyatların başlanması real görünür. Dneprdən keçmək çətin olsa da, nə qədərki şaxtalar düşməyib, bunun reallaşması asan olacaq.

Sadəcə olaraq, ruslar indiki sərhəddə mövqelərini saxlaya bilməyəcəklər. Onlar, Krıma və ya ora yaxın bir xətt üzrə geri çəkilməli olacaqlar. Mənim fikrimcə, ruslar bir müddət quru dəhlizinə nəzarəti saxlamaq üçün əvvəlcə öz qoşunlarını o xəttə doğru çəkməyə çalışacaqlar. Şiddətli döyüşlərin olması qaçılmazdır. Bu xəttdəki məğlubiyyətdən sonra onlar Krımda dirənib qalacaqlar.

- Sizcə, Rusiya asanlıqla Krımı Ukraynaya təslim edəcək? 

- Xeyr, Rusiya nəsə vermək fikrində belə deyil. Biz gərək silah yolu ilə Krımı qaytaraq. Biz ümid edirik ki, ruslar elə ilk zərbədən qaçmış olacaqlar. Amma Krımdakı hərbi əməliyyatların qeyri-nisbi qərarlar və böyük qurbanlar tələb etməsi bizlərə ötən əsrin tarixindən bəri məlumdur.

Putin üçün Krımın itirilməsi simvolik zərbədir. O, ordusunun yarımadadan çıxmasının qarşısını almaq üçün bütün gücünü səfərbər edəcək. Ruslar Krımdan belə imtina etməyəcəklər. Mən Kremlin son anda Ukraynanı nüvə silahı ilə hədələyəcəyini istisna etmirəm, hətta Rusiya bunu Krımdan kənarda belə istifadə edə bilər. Bu da əminəm ki, Moskvadakı irqçi rejimin süqutunu sürətləndirəcək.

Krımın işğaldan azad edilməsi çox güman ki, bizim qoşunların rusları Xerson və Zaporojye vilayətlərindən sıxışdırıb çıxarmasından sonra baş tutacaq. Rusların Krımda tükənəcək “həyat yolu” yalnız Krım körpüsü üzərində olacaq. Çaxnaşma və humanitar böhran yaranacaq. 

Onu əlavə edim ki, Ukrayna Krım körpüsünü, eləcə də işğal olunmuş Krımda yerləşən rus hərbi bazalarını qanuni hərbi hədəf hesab edir. Böyük ehtimalla biz körpünü dağıda və rusların Krımdan qaçmasını sürətləndirə biləcəyik.

Bundan əlavə, Krımın “sonraya buraxılacağı” ssenari ehtimalı var. Ukrayna Silahlı Qüvvələri isə səylərini Donbasın azad edilməsinə yönəldəcək. Luqansk vilayətində hücum əməliyyatlarının dinamikası növbəti “böyük əməliyyat”ın məhz orada baş verəcəyini göstərir.

-Krım strateji olaraq Ukrayna üçün nə anlama gəlir? 

-Ukrayna üçün Krım strateji baxımdan Qara dəniz mərkəz nöqtəsinin əhəmiyyətli hissəsinə nəzarət edir. Ruslar Krımı tərk edəndə bizə atəş açan öz donanmasını  Novorossiyskə köçürməli olacaqlar. Hər halda, onlar donanmanın bir hissəsini orada tərk edəcəklər, çünki düşmən gəmiləri Krıma hücumda prioritet hədəf sayılır.

Ukraynanın donanması yoxdur. Lakin Kiyev fəal şəkildə dəniz üzərində pilotsuz uçuş aparatlarını inkişaf etdirir. Qərb tərəfdaşları ilə əməkdaşlıqda biz təkcə yüklərin daşınması üçün dəhlizlər, o cümlədən “taxıl dəhlizləri”, həm də hərbi karvanlar da təqdim edəcəyik. Bundan əlavə, biz Rusiya gəmilərinin ovuna başlayacağıq.

Krım bir simvol kimi də önəmlidir. Krımın ilhaqı ilə Putin 2014-cü ildə Ukrayna ilə müharibəyə başladı. Bu, onun ən böyük “geosiyasi/tarixi qələbəsidir”. Onun şəxsi avtokratiyasının mifologiyası Krım ətrafında qurulmuşdu. Krımın itirilməsi halında Putinizmin bütün ideoloji, paradiqmatik konstruksiyası çökməsə də, fundamental çat verəcək.

- Müharibənin miqyasının artması gözlənilir, yoxsa daha kiçik döyüşlərdə davam edəcək?

-  İndi bəzi KİV-lərdə mövcud cəbhə xətti boyunca müharibənin dondurulmasının müəyyən “Koreya versiyasına” nail olmaq ehtimalından danışırlar. Ya da böyük hücum əməliyyatları olmadan cəbhəni düzəltmək və aşağı intensivlikli müharibə aparmaq haqqında məlumatlar dərc edilir. Rusiya həqiqətən belə bir ssenarinin həyata keçirilməsində maraqlıdır. Kreml bu təklifi müxtəlif yollarla Qərb tərəfdaşlarına çatdırır. Kütləvi raket zərbələri və İran PUA-nın elektrik şəbəkəsinin dağıdılması məqsədilə istifadəsi Kiyevi danışıqlara məcbur etmək məqsədi daşıyır.

Bununla belə, Ukrayna rəhbərliyi düşünür ki, ruslar üçün istənilən “möhlət” gələn ilin yaz və yay aylarında yeni hücum üçün onlara bir şansdır. Putinin resursları tükənir, ordusu döyüşə hazır deyil, əhalidə narazılıq və aqressiya artır. Mən inqilab və ya çevrilişdən bəhs etmirəm. Çünki bunun baş tutmasına inamım yoxdur. Mən sonda Rusiyanın dağılmasına səbəb olacaq iğtişaşlar və talanlardan danışıram.

Əgər Putin Ukrayna ordusunun hücumu azaltmadığını və Krıma doğru irəlilədiyini və ya Donbası uğurla azad etdiyini görərsə, o, Şərq və Cənubdakı Ukrayna Silahlı Qüvvələrini geri çəkmək və  silah təchizatını dayandırmaq üçün Belarusdan Kiyevə və Volın istiqamətində yeni bir işğala cəhd edə bilər. Son vaxtlar düşmən qüvvələrinin toplandığı Zaporojya istiqamətində rus ordusunun əks-hücum cəhdi etməsi də istisna deyil.

Ona görə də, fikrimcə, müharibə çətin ki, ləng formada keçsin. Əksinə, Kiyev və ya Moskvanın “böyük hücuma” əl atmaqla vəziyyəti öz xeyrinə həll etməyə çalışması üçün hər cür şərait var. Ukrayna müharibəni dondurmaqda maraqlı deyil və hücuma keçəcək. 

Digər bir məqama toxunmaq istərdim. Məncə, bu müharibədə biz hələ zirvəyə, yəni qarşıdurmanın ən yüksək nöqtəsinə yaxınlaşmamışıq. Biz yalnız ikinci mərhələni müşahidə edirik. Ən yüksək kəskinləşmə nöqtəsində istənilən variant mümkündür və nüvə zərbəsi də istisna edilmir. Amma Ukraynaya qarşı və ya Ukraynanın hüdudlarından kənarda Qərbə təzyiq göstərmək üçün taktiki nüvə silahından istifadə belə Ukraynanın təslim olmasına gətirib çıxarmayacaq. Bu, Kiyevin vahid mövqeyidir və bu, Ukrayna cəmiyyəti tərəfindən tam təsdiqlənir. Biz bir millət olaraq fiziki varlığımız üçün savaşdayıq və bu müharibənin uğurlu sonu yalnız bizim qələbəmiz, ardınca Rusiyanın derashizasiyası nəticəsində mümkündür.

Elnur Ənvəroğlu