Tanınmış özbək tarixçisi-publisist, analitik məqalələrin, onlarla kitabın və bir çox sənədli filmin müəllifi, beynəlxalq jurnalist Şuxrat BARLAS EURASIA DİARY-nin baş redaktorunun suallarını cavablandırıb.

Ednews müsahibəni təqdim edir:

- Salam, Şöhrət müəllim, bu günlərdə Özbəkistanda hava necədir? Media Özbəkistanda anomal soyuqdan xəbər verir, təbiətin şıltaqlığı ucbatından əhali narahatçılıq yaşayırmı?

- Salam. Sibirdən ölkəmizə soyuq hava axınları gəldi, bu səbəbdən kataklizmlər yarandı, ondan əvvəl dözmək mümkün idi. Ölkəmizin enerji infrastrukturu dondurucu havalar üçün nəzərdə tutulmadığından çətinliklər qaçınılmaz olur. İmkan daxilində evimizdə, ürəyimizdə isinməyə çalışırıq.

- Özbəkistandan hansısa dini qrup sizə qarşı silaha əl atıb. Sizi daim  hədələyirdilər. Erməni şovinist tələblərindən fərqli olaraq onların iddialarının mahiyyəti nədir?

- Əvvəllər daşnak ideologiyasının tərəfdarları boş-boş danışırdılar, amma zaman dəyişir, bütün bu hiylələr konfessional atributlar adı altında işləyən fanatiklərin beyninə keçib. Təbii ki, bu, hər gün baş vermir, lakin onların bir çoxu artıq qanuni ədəb-ərkan xəttini keçib.

- Yenə də məxfiliyinizə təhlükə xoşagəlməz deyil. Bu qanunla qadağan edilməlidir. Bu işlə bağlı Özbəkistanın hüquq-mühafizə orqanları ilə əlaqə saxlamısınızmı?

- Bu qeyri-adekvat insanların ümumi hücumudur, tez-tez olur. Deməzdim ki, bu, mənim və yaxınlarım üçün təhlükədir. Gizli nömrələrdən telefonla mənə qarşı şifahi hədələrə, internet vasitəsilə hücumlara gəlincə, mən hələ hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət etməmişəm. Şəxsən mən öz problemlərimi həll etməyə öyrəşmişəm. Bizim igid polisimizi xırda-xırda işlərə görə niyə narahat edək.

- Ötən yay dörd nəfər sizə hücum etdi. Bu hadisədən bıçaq xəsarətləri ilə çıxdınız. Hücum edənlər hələ də tapılmayıb, telefonunuz və materiallarınız olan video kameranız yoxa çıxdı. Sizə elə gəlmirmi ki, bu kiminsə sifarişidir?

- Bəli, belə idi. Mən buna öyrəşməmişəm. Jurnalist təcrübəmdə, daha doğrusu, daşnakların cinayətlərinin açılmasında göstərdiyim fəaliyyətə görə dəfələrlə hücmlara məruz qalmışam. Şəxsi düşmənim yoxdur və nə əhalinin sosial problemləri ilə, nə də hansısa korrupsioner məmurun sifarişi ilə korrupsiya ilə məşğul olmuram. Ona görə də mənə hücumun sifarişlə, hansısa fərd tərəfindən təşkil olunduğunu düşünmürəm, amma həyatda hər şey ola bilər.

- Sizi hədələyən şəxslərin kimliyini bilirsiniz. Onlar haqqında məlumat verə bilərsinizmi?

- EURASIA DİARY Beynəlxalq İnformasiya və Analitik Portalı Mərkəzi Asiya üzrə xüsusi müxbir kimi Daşkənddə bu qrupun lideri ilə reportaj və müsahibə təşkil etmək istəyirdim. Hətta görüşməyə razılaşdılar, lakin Avrasiya Beynəlxalq Mətbuat Fondunun prezidenti cənab Umud Mirzəyev belə insanlarla görüşməyi yersiz hesab etdi.

Məhz həmin aylarda dini qrupa mənsub şəxslərlə müsahibə üçün görüşməyə razılaşanda sosial şəbəkələrdə dini qrupun liderlərindən birinin Türkiyəyə girişinə qadağa qoyulması ilə bağlı şayiələr yayılmağa başladı. O, Türkiyə və Suriyada fəaliyyət göstərən Özbəkistandan olan dini fanatiklərlə əlaqədə şübhəli bilinirdi.

Daha sonra Türkiyə televiziyasında proqramların birində Özbəkistan Respublikası vətəndaşlarının Suriyadakı müharibədə iştirak etmək üçün yeni çağırışçıların fəaliyyəti ilə bağlı kadrlar faktiki olaraq nümayiş etdirilib. Onların hamısı əvvəllər Özbəkistanın hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən axtarışa verilmişdi.

Türkiyə Respublikasına girişi qadağan olunmuş şəxslərin şəxsi məlumatlarını yaymaq mənim tərəfimdən bağışlanmaz səhv olardı. Jurnalist etikasının bir hissəsi olaraq bizim Türkiyə Milli İstihbarat Təşkilatının işlərinə qarışmağa haqqımız yoxdur.

-2022-ci ilin yayında Özbəkistanda, Nukus şəhərində qanlı hadisələrin baş verməsini bütün dünya seyr etdi. Mülki itkilər olub. Demək olar ki, bütün türk ölkələri bunu separatizmin təzahürü kimi pisləyib. Sizcə, kim və bütün bunlar nə üçün lazım idi?

- Hadisələrin təhlili xarici qüvvələrin müdaxiləsini açıq şəkildə göstərir. İğtişaşların təhrikçiləri xarici qüvvələrin bir neçə ildir Özbəkistana qarşı apardığı informasiya müharibəsinin qurbanı olublar.

Maraqlıdır ki, dünyada baş verən, guya sosial problemlərin həlli üçün, xalqın rifahına nail olmaq üçün təşkil edilən etiraz aksiyaları dövlət rəhbərliyinin nüfuzuna xələl gətirməklə başlayıb. Mülki əhalinin, bir vaxtlar çiçəklənən ölkələrin iqtisadiyyatının və infrastrukturunun məhv edilməsi də qaçınılmaz olub. Bu cür siyasi texnologiyaların fəaliyyətinin nəticələri hələ də Əfqanıstanda, Qarabağda, Yaxın Şərqdə və Ukraynada müşahidə olunur…

- Zəhmət olmasa, Özbəkistana qarşı yönəlmiş xarici qüvvələrin metodları və məqsədləri barədə məlumat verin, sizcə, onlar nə istəyirlər?

- Müasir dünyada müstəqil postsovet ölkələrinə qarşı tətbiq edilən müasir ideoloji-siyasi texnologiyalar metodlarından ən sadə və ən aşağı büdcəlisi onların daxili siyasi vəziyyətini sabitləşdirmək və ölkə rəhbərliyini hansısa xarici siyasət neqativliyi ilə qarşı-qarşıya qoymaq üçün daimi cəhddir. Bunun üçün xarici qüvvələrin himayəsi altında müxtəlif təşkilat və strukturlar vahid ölkənin siyasi sisteminə qarşı daxili etiraz potensialı yaratmaq üçün plan və strategiyalar hazırlayır. Bu cür siyasi texnologiyaların son məqsədi düzgün bölgələrdə millətlərarası və ya dinlərarası meyllər zəminində yaranan “nəzarət olunan xaos” yaratmaqdır.

Son dərəcə aydındır ki, müasir dünyada döyüş taktikası və strategiyası əvvəlki üsullardan, əsgərlərin bir-birinə qarşı qürurla, canlı qüvvə ilə kütləvi hücuma keçdiyi zaman fərqlənir.

- Xarici qüvvələrin Özbəkistanda xaos yaratmaq üçün istifadə etdiyi üsulları sadə insanlar necə başa düşə və tanıya bilər?

- Bütün millətlərarası və dinlərarası müharibələrin qanunauyğunluqları, eləcə də onların üsulları demək olar ki, eynidir, lakin şüurun manipulyasiyası ilə ictimaiyyətin diqqətindən üstüörtülü şəkildə gizlədilir.

Müharibələrin səbəbləri müxtəlifdir, lakin təcavüzə hazırlaşmağın üsulları eynidir, hər şey hər hansı bir millətə və ya etirafa qarşı düşmənçilik və nifrətin ideoloji təbliğatından başlayır, yəni hər şey sadə insanların şüurunun manipulyasiyasından başlayır. yalançı elmi tezislərdən istifadə etməklə. Bizdə isə Özbəkistandan kənarda məskunlaşan psevdosiyasətçilər tərəfindən bir neçə ildir ki, özbək etnosuna qarşı düşmənçilik yaranıb. İnternetdə bu fenomen üçün çoxlu sübutlar var.

- Bütün bunlara necə müqavimət göstərə bilərik?

- Nəzərə almaq lazımdır ki, müəyyən siyasi texnologiyalar əsasında işlənmiş, demək olar ki, bütün manipulyasiya üsulları onların manipulyasiyalarının mahiyyətini və məqsədini ictimaiyyətin diqqətinə çatdırmaqla məhv edilir.

İctimai şüura mənfi təsir göstərən tendensiyalar ictimai-siyasi xadimlərin və sadə vətəndaşların qabaqlayıcı zərbələri ilə qarşılanmalıdır. İstənilən xalqa qarşı hər cür alçaldıcı münasibətin təbliğatını korporativ şəkildə pisləmək məqsədəuyğun olardı.

Yalançı elmi nəşrlərin köməyi ilə kütləvi şəkildə türk-slavyan, türk-erməni, fars-türk düşmənçiliyi nümayiş etdirən müəllifləri xüsusilə kəskin tənqid etmək və qınamaq lazımdır.

Millətçilik və ksenofobik əhval-ruhiyyənin artmasına, beynəlxalq hüquqi aktlarda tənzimlənən və təmin edilən təbii insan hüquqlarının pozulmasına, həqiqətən ümumbəşəri dəyərləri təhrif etmək və dəyərsizləşdirmək cəhdlərinə qarşı səmərəli mübarizə aparmaq üçün real və real tarixin öyrənilməsi üçün təbliğatın gücləndirilməsi son dərəcə vacibdir. xalqların.

Əsarətə düşmüş xalqların taleyində baş vermiş tarixi reallıqlar kontekstində hadisələrdən paralel nümunələrin müqayisəsi ilə faktların ətraflı və təfərrüatlı tədqiqi son nəticədə tarixi və müasir millətçilik və dini ekstremist meyllərin istifadə etdiyi real məqsədlərin başa düşülməsinə gətirib çıxarır. üçüncü qüvvələr öz geosiyasi oyunlarında.

-  Yeni Prezident hakimiyyətə gəldikdən sonra Özbəkistan “siyasi dairələr” adlanan qurumların diqqət mərkəzinə çevrildi, Özbəkistanın müasir dünyada geosiyasi mövqeyini necə qiymətləndirirsiniz?

- Xüsusilə qeyd etmək istəyirəm ki, Özbəkistan Mərkəzi Asiyada yeganə ölkədir ki, regionun beş dövlətinin tam mərkəzində yerləşir. Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkmənistan və Əfqanıstanla həmsərhəddir. Bu ölkələrdə etnik özbəklər ikinci və ya üçüncü ən böyük etnik qrupdur. Özbəkistanın qonşu ölkələrlə yaxşı münasibətləri olması faydalıdır, çünki tarix və coğrafi baxımdan regiondakı bütün məsələlərdə bir əlaqədir. Bu hadisədən region xalqlarının xeyrinə istifadə edilməli idi.

Özbəkistan Prezidentinin Mərkəzi Asiyada həyata keçirdiyi siyasət ölkədə və bütövlükdə regionda sülhün və sabitliyin möhkəmlənməsinə öz töhfəsini verib. Özbəkistanı haqlı olaraq Mərkəzi Asiyanın ürəyi hesab etmək olar. Bu münbit rayon tarixi Turanın tam mərkəzində yerləşir. Özbəkistan Mərkəzi Asiya regionunda əsas ölkədir, onun iştirakı olmadan heç bir məsələ müsbət həll oluna bilməz.

- İndiki inkişaf mərhələsində Özbəkistanın milli siyasətinin əsası nədən ibarətdir?

- Dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra xalqımızın qarşısında yeni çağırışlar yarandı, indi hər birimiz öz fəaliyyət sahəmizdə öz təhlükəsizliyimiz, Vətənimizin azadlığı və müstəqilliyi ideallarını bərqərar etməyə çalışırıq.

Özbək xalqı tarixdə müstəmləkəçilik dövründə bərpası mümkün olmayan fəsadlar törətmiş faciəli məqamlara və bolşevik qaranlıqlığına baxmayaraq, hələ də bütün dünya xalqları ilə qardaşlıq hisslərini, xoş münasibətləri qoruyub saxlayıb öz övladlarına ötürə bilmişdir.

Özbəkistanda ehtiram, insanın önəm səviyyəsi və insan zəkasının irqi, milliyyəti və etirafı ilə ölçülmür. Özbək mentaliteti etnik antaqonizmi, dini radikalizmi qəbul etmir.

Özbək milli mentalitetinin əsasını bir millətə, hər hansı bir konfessiya nümayəndəsinə deyil, insana sevgi və şəfqət hissləri təşkil edir. Ona görə də millətindən, dinindən asılı olmayaraq, Hitlerə görə almanlara nifrət etməyəcəyik, Məhəmməd peyğəmbərə görə ərəbə küfr etməyəcəyik, Ömər Xəyyamın şeirlərinə görə farsı büt saymayacağıq.

Adi bir özbək üçün kimin hansı millətdən, hansı dinə mənsub olmasından asılı olmayaraq, həm sevincdə, həm kədərdə ömür boyu onunla bərabər gedən o insan əzizdir.

Ənənəvi olaraq etno-konfessional, mədəni və linqvistik identifikasiyalar və vətəndaşlıq tamamilə fərqli anlayışlardır. Sadəcə başa düşmək və razılaşmaq lazımdır ki, beynəlxalq hüququn yaradıcıları və subyektləri millətlər və dinlər deyil, dövlətlərdir.

- Mənalı və maraqlı söhbətə görə təşəkkür edirəm.

Söhbətləşdi: Vüsalə Balayeva