Türk dünyasında iqtisadi inteqrasiyaya töhfə verəcək Türkiyə İnvestisiya Fondu Qurulması Müqaviləsi TBMM Baş Assambleyasında qəbul edilib. Gözlənilən türk birliyinin zəmini artıq atılır.
Türk İqdisadi birliyinin qurulması realdırmı?
Mövzu ilə bağlı türkiyəli politoloq İsmail Cingöz Ednews-a açıqlamasında bildirib ki, Türk dövlətlərinin yeraltı və yerüstü enerji ehtiyatları ilə zəngin bir mühitə sahibdir və bu imkanlar qlobal iqtisadiyyata təsir edəcək gücdədir:
“Bir çox neft və qaz enerjisi Qazaxıstan,Türmənistan,Özbəkistan,Qırğızıstan və Azərbaycan üzərindən Naxçıvan vasitəsilə Türkiyəyə, Türkiyədən isə Avropaya ötürülür. Türk Dövlətləri Təşkilatına (TDT) daxil olan ölkələr bir çox xammal ehtiyatları ilə zəngin olmaları ilə yanaşı, xüsusilə uran, neft və təbii qaz baxımından dünyanın qabaqcıl ölkələri sırasındadırlar.
Məsələn, Qazaxıstanın uran və nefti, Türkmənistanın təbii qazı, Azərbaycanın həm neft, həm də təbii qaz baxımından çox böyük ehtiyatları var.
Ötən gün Qazaxıstanda həyata keçirilən TDT-nın 10-cu Zirvəsində enerji məsələsinə daha çox əhəmiyyət verilməsi əsas məsələ idi. Türk dövlətlərinin təbii ehtiyatlarının ümumi bir konsiusyum üzərindən dünyaya ixrac edilməsi güc birliyi nəzdindən önəmli bir strategiya olacaqdır.
Əməkdaşlığı minilliklərə gedib çıxan dost və qardaş türk dövlətlərinin bu gün və gələcəkdə də yaşaya bilməsi üçün sosial və mədəni sahələrdə əməkdaşlığı inkişaf etdirməsi kifayət etmir. Bundan əlavə, Türkiyə ölkələri siyasi, iqtisadi və hərbi sahədə güclü əməkdaşlıq qurmalıdır. Unutmaq olmaz ki, türk dünyası əsrlər boyu İpək və Ədviyyat Yolunun formalaşmasında böyük rol oynayıb”.
Politoloq əlavə olaraq qeyd edib ki, TDT-nin köklü addımlarla daha möhkəm irəliləməsi üçün Türküstan coğrafiyasının enerji qaynaqlarının Türkiyə üzərindən daha çox Avropaya daşınmasını təmin etmək lazımdır:
“Hazırda bunun üzərində işlər gedir. Bütün TDT ölkələrini əhatə edəcək şəkildə sərbəst hərəkət, yəni viza liberallaşdırılması təmin edilməlidir. Məsələn Gömrük ittifaqı istiqamətində asanlaşdırıcı addımlar atılmalıdır.
Xəzər dənizinin hüquqi statusunda qeyri-müəyyənliklərin aradan qaldırılması və əlaqədar enerji boru kəmərlərinin Qazaxıstan və Türkmənistandan başlayaraq Xəzərdən keçərək Azərbaycana, oradan da Türkiyəyə çatmasını təmin etmək üçün araşdırmalar aparılmalıdır”.
Xəyal Ramiz
