Xəbər verdiyimiz kimi, millət vəkili Zahid Oruc Naxçıvanın Ali Məclisinin ləğvi ilə bağlı fikirlər səsləndirib. O, qeyd edib ki, müharibədə qaanılan Zəfərdən sonra mərkəzi dövlət orqanları ilə paralel nazirliklərin, komitələrin və nəhayət, əlahiddə ordu birləşməsinin paytaxt Bakıdan sahəvi qurumlardan idarə olunması Qars müqaviləsini gücləndirməklə yanaşı, çeviklik, şəffaflıq və hesabatlılığı təmin edəcək. Naxçıvan Ali Məclisinin ləğvi isə yalnız konstitusiyaya dəyişikliklərlə mümkündür.
Siyasi şərhçi Elçin Mirzəbəyli bildirib ki, o, indiyə qədər bu barədə bir neçə dəfə fikir bildirib. O, bu barədə Ednews-a açıqlaması zamanı deyib.
“Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi 1990-cı ilin noyabr ayının 17-dək Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Ali Soveti adlanıb. Həmin dövrdə Azərbaycan SSR-in və onun ayrılmaz bir parçası olan Naxçıvan MSSR-in ərazisinə daxil olan bütün subyektlərdə xalq deputatları sovetləri fəaliyyət göstərirdi və təbii ki, yerli sovetlər olduğu üçün daha yüksək statuslu orqanın – Ali Sovetin olması da labüd idi. Naxcıvan MSSR-nın adından “Sovet Sosialist” sözləri çıxarıldıqdan, Ali Sovetin adındakı “Sovet” sözü “Məclis”lə əvəz edildikdən bir müddət sonra da yerli ərazi subyektlərində xalq deputatları sovetləri fəaliyyət göstərdiyindən, həmin dövrdə də “ali” sözünün qalmasını başa düşmək olar. Amma indi Naxçıvanda nə “xalq deputatları sovetləri” var, nə də yerli “məclis”lər. Əgər yerlərdə məclislər yoxdursa, təbii ki, olmayan məclislərin “Ali”si də ola bilməz. Digər tərəfdən, məlum olduğu kimi, Azərbaycan Respublikasının ali qanunvericilik orqanı Milli Məclis adlanır. Belə olduğu təqdirdə, Azərbaycanın inzibati ərazi subyektlərindən birinin qanunverici orqanı “Ali Məclis” adlana bilməz. Çünki “Ali” daha yüksək deməkdir”.
Politoloqun sözlərinə görə, əgər gələcəkdə bu istiqamətdə islahatların həyata keçirilməsi nəzərdə tutulubsa, o zaman Naxçıvan MR Ali Məclisinin adından “Ali” sözünün çıxarılması daha doğru, daha məntiqli olardı.
“Naxçıvan Muxtar Respublikasının qanunverici orqanının, ümumiyyətlə ləğvinə gəldikdə isə bu yalnız sözügedən inzibati ərazi subyektinin müxtariyyət statusunun ləğv olunduğu halda mümkündür. Çünki muxtariyyətin - istər ərazi olsun. İstər vilayət, ya da respublika - əsas atributlarından biri də onun öz muxtar iradəsini hüquqi-normativ aktlarla ifadə etmək hüququna malik olmasıdır. Əgər Naxçıvan gələcəkdə də “muxtar ərazi”, yaxud “vilayət”, “respublika” kimi qalacaqsa, onun Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və əsas qanunlarına uyğun olaraq, yerli səviyyədə qərarların qəbul edilməsi üçün məclisə malik olması şərtdir”.
E.Mirzəbəyli hesab edir ki, Naxçıvan MR-in muxtariyyət statusu ləğv olunarsa, o zaman təbii ki, məclisə də ehtiyac duyulmayacaq.
“Bəzən Naxçıvanın muxtar statusu ilə bağlı məsələlərdə Qars və Moskva müqavilələrini nümunə gətirir və bu statusun ləğvininin mümkünsüzlüyünü bildirirlər. Sözügedən müqavilələrdə əsas şərt indiki Naxçıvan MR-in Azərbaycan tərəfindən üçüncü tərəfə güzəştə gedilməməsidir. Yəni bu o deməkdir ki, Naxçıvan yalnız və yalnız Azərbaycanın tərkibində qalmalıdır. Naxçıvanın muxar statusu ləğv olunacağı təqdirdə, bu məsələ də mahiyyət etibarilə öz həllini tapır, Naxçıvan ölkənin inzibati ərazi bölgüsünə uyğun olaraq, digər subyektlərlə eyni statusu daşıyan inzibati ərazi subyektinə, yaxud subyektlərinə çevrilir. Qars və Moskva müqavilələrində Naxçıvanın muxtar ərazi statusunun ləğvinə və Azərbaycanın tərkibindəki digər inzibati ərazi subyektləri ilə eyni statusu daşımasına maneə yarada biləcək heç bir müddəa yoxdur. Yeganə şərt muxtar respublikanın ərazisinin üçüncü tərəfə güzəştə gedilməməsidir ki, Naxçıvanın muxtariyyət statusunu aradan qaldırmaqla, ərazini üçüncü tərəfə güzəştə getməyəcəyimizi daha qabarıq və imperativ şəkildə bəyan etmiş oluruq. Bunun üçün də, şübhəsiz ki, referendum keçirilməli və ölkə Konstitusiyasına müvafiq əlavə və dəyişikliklər edilməlidir”.
Oğuz Ayvaz
