Özbəkistanda qeydiyyatdan keçmiş “Simple Networking Solutions” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinin tərkibində olan özəl informasiya saytlarından biri “Daryo.uz” 20 yanvar 2023-cü il tarixli xəbərlərində “Dağlıq Qarabağda ərzaq və dərmanlar tükənmək üzrədir. Laçın dəhlizinin humanitar yardım üçün blokadaya alınması ilə bağlı” məqalə yayıblayıb. Lakin məqələnin müəllifi göstərilməyib. Ona görə də bu materialın yayılmasına görə məsuliyyəti Daryo.uz-un redaktorları daşıyır.

Məqalədə yazılır ki, Laçın-Şuşa yolundakı askiya ilk günlərdən əsl ekoloqlar tərəfindən təşkil olunduğuna şübhələr var idi. Rusiya Hərbi Hava Qüvvələri xidmətinin məlumatına görə, etirazçılar arasında Azərbaycanın dövlət qulluqçuları da var və Fövqəladə Hallar Nazirliyi onlara tikinti işlərində köməklik edib.

Daryo.uz-un redaktorları müxtəlif informasiya mənbələrinə istinadən Azərbaycan Respublikası ərazisində baş verən hadisələri təsvir edərək, təkcə ekoloqların ictimai fəaliyyətini deyil, həm də ekoloji hərəkat fəallarının haqlı tələblərini şübhə altına alır. Azərbaycan ekoloqlarının ictimai fəaliyyəti dövlət məmurlarının şıltaqlığı kimi qəbul edilir. Eko fəalların həqiqiliyinə kimin şübhəsi olduğunu dəqiq bilmək maraqlı olardı.

Məqaləni təhlil edərkən ilk növbədə məlumat ötürmək üçün özbək dilində ifadələr yazarkən istifadə olunan əl yazısına və üsluba diqqət yetirmək lazımdır. Rus dilindən özbək dilinə avtomatik tərcüməçinin istifadəsi aydın şəkildə başa düşülür. Lakin bu o qədər də vacib deyil, bu, qardaş Azərbaycana qarşı delitant hücumun sadəcə texniki tərəfidir. Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, Daryo.uz saytının redaktorları Azərbaycanda təbiətin mühafizəsi ilə baş verən hadisələrlə bağlı öz mülahizələrini çıxarmaq üçün jurnalistləri narahat etmədən, Hərbi Hava Qüvvələrinin Rusiya xidmətinin tezislərini heç bir dəyişiklik etmədən tam surətdə köçürmək qərarına gəliblər. Yaxşı ki, özbək dilinə tərcümə ediblər.

Daryo.uz-un redaktorları “saxta” ekoloqlar haqqında bəlağətli süjetlərində Azərbaycan ekoloqlarının öz ərazilərində etiraz və nümayiş keçirmək üçün təkcə mənəvi deyil, həm də qanuni hüquqlarının olduğunu unudublar və ya bilərəkdən nəzərə almayıblar. Faydalı qazıntı yataqlarının qanunsuz istismarı ekoloji vəziyyəti gərginləşdirməklə mülki əhaliyə, ətraf mühitə, biomüxtəlifliyə, yeraltı və yerüstü su resurslarına, eləcə də Azərbaycanın digər ərazilərindəki ekoloji mühitə mənfi təsir göstərir.

Baxmayaraq ki, hal-hazırda faydalı qazıntı filizləri və qiymətli daş yataqlarının olduğu ərazi (qanuni olaraq) Azərbaycanın Ağdərə rayonunda yerləşir, lakin təəssüf ki, bu ərazilər hələ də erməni separatçılarının işğalı altındadır.

Qeyd edək ki, ərazisi 4400 kv.km. Şuşa, Xankəndi, Xocalı, Əsgəran, Xocavənd, Ağdərə, Hadrut şəhərlərinin yerləşdiyi Azərbaycanın yurisdiksiyasında 1988-1993-cü illərdə qanunsuz silahlı erməni birləşmələri tərəfindən tamamilə işğal edilib. Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı. Bu ərazi beynəlxalq hüququn tələblərinə görə Azərbaycan Respublikasının qanuni ərazisidir və erməni separatçıları Azərbaycan xalqının qanuni ərazisini azad etməlidirlər, lakin təəssüf ki, beynəlxalq qanunlar heç də həmişə silahlı terrorçulara qarşı işləmir.

İstinad üçün:

Ermənistan Respublikası 1988-ci ilin fevralından 1994-cü ilin may ayına kimi Azərbaycan ərazisinə hərbi müdaxilə yolu ilə 946 yaşayış məntəqəsini, o cümlədən 11 şəhər, 12 qəsəbə, 848 kəndi işğal edib. Ümumi sahəsi 9 milyon kvadratmetr olan 113 min yaşayış evi dağıdılıb. 7000 ictimai bina, 4 texnikum, 4680 yerlik 11 peşə məktəbi və 34 məktəbdənkənar müəssisə fəaliyyətini dayandırıb. 799 ümumtəhsil məktəbi, 288 uşaq bağçası, 787 klub, 695 tibb müəssisəsi, 800 km. avtomobil yolları, 160 körpü, 2300 km. su kəməri, 15 min km. elektrik xətləri, 464 tarixi abidə və muzey, Azərbaycan 260 min hektar meşə sahəsini, 200 min hektar əkin sahəsini itirib. İşğal olunmuş rayonlarda 310-dan çox sənaye və tikinti obyekti, dörd hava limanı, Bakı-Ağdam və Horadiz-Ordubad dəmir yolu xətləri, Bakı-Xankəndi-Naxçıvan qaz kəməri qalıb. İşğalçının civə, obsidian və perlitlə bütün ehtiyatı, tikinti və üzlük materiallarının 35-60%-i, meşə fondunun 23,8%-i, su ehtiyatlarının 7,8%-i, iki təbiət qoruğu, üç qadağan olunmuş ərazi, üç böyük su anbarı var.

Azərbaycanın qanuni ərazisinin azad edilməsi ilə bağlı beynəlxalq təşkilatlar, BMT Təhlükəsizlik Şurası və BMT Baş Assambleyası tərəfindən qəbul edilmiş qətnamələrdə aydın şəkildə ifadə edilmiş bütün tələblər, habelə mövcud beynəlxalq qanunvericiliyin maddələrinə əsaslanan tələblər tərəfindən dəstəklənir. Konvensiyalar və bəyannamələr Ermənistan tərəfindən yerinə yetirilməmişdir.

1993-cü ildən bəri BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən qəbul edilmiş 4 saylı 822, № 853, № 874, № 884, BMT Baş Qərargahında 48/114, 62/243, 60/285 saylı üç qətnamə qəbul edilmişdir. Məclis;25-29 aprel 1993-cü il tarixli 12/21-P saylı konfranslar, 10-12 dekabr 1994-cü il tarixli № 16/22-E, 28-30 may 2003-cü il tarixli № 10/30-C, Qərar qəbul edilmişdir. Avropa Şurası Parlament Assambleyası (AŞPA) tərəfindən qəbul edilmiş 2005-ci il Azərbaycan Respublikasının suverenliyi və ərazi bütövlüyü, beynəlxalq sərhədlərinin toxunulmazlığı və qanuni ərazilərini əldə etmək üçün gücdən istifadənin yolverilməzliyi gözlər önündə təsdiqləndi.

Baxmayaraq ki, ilkin olaraq bütün qətnamələr və beynəlxalq hüquqlar beynəlxalq hüququn subyektlərinin - ünvanlandığı dövlətlərin göstərişlərinə uyğun olaraq tərtib edilmişdi. Lakin təəssüf ki, Azərbaycanın işğal olunmuş əraziləri məsələsi öz həllini tapmamşıdır.

Beynəlxalq hüquq və müxtəlif beynəlxalq təşkilatların qətnamələri Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası üçün heç bir iş görmədi. Hüquqi baxımdan beynəlxalq səviyyədə qeyri-qanuni hərəkətlərə yol vermiş və bu davranışı ilə beynəlxalq öhdəliklərini pozmuş dövlətlər üçün qanuni qüvvəyə malik olan göstərişlərə əməl etməyə məcbur edilməsinin mümkünlüyünü nəzərdə tutan beynəlxalq hüququn qətnamə və prinsiplərinin aydın şəkildə ifadə edilmiş tələbləri mövcuddur.

Uzun illər davam edən nəticəsiz danışıqlar, bitib-tükənməyən bəyannamələr, qarşılıqlı ittihamlar Qarabağ münaqişəsinin həllində əhəmiyyətli və müsbət heç nə yaratmadı. İşğal olunmuş ərazilərdə qanunsuz məskunlaşmış təcavüzkar silahlı separatçıların davamlı təxribatları və atəşkəs rejimini pozması Azərbaycan hökumətini Ermənistanla həmsərhəd yaşayış məntəqələrində və separatçılarla təmas xəttində yaşayan mülki əhalinin intensiv müdafiəsinə əl atmağa məcbur edib.

Azərbaycanın şəhərlərində yaşayış məntəqələrinin ballistik raketlərdən atəşə tutulması nəticəsində günahsız uşaqlar, qadınlar, qocalar həlak olub. Münaqişənin sülh yolu ilə həlli əvəzinə Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində, sərhəd və cəbhə zonalarında, qanunsuz məskunlaşmış erməni silahlı birləşmələrinin darmadağın edildiyi ərazilərdə Azərbaycanın şəhərlərinə davamlı hücumlar edilirdi. Bu hal Azərbaycan Respublikasının qanuni ərazisini işğaldan azad etmək üçün 2020-ci ilin payızında genişmiqyaslı hərbi əməliyyatların bərpa olunmasının səbəblərindən biri olub.

Ermənistan hökuməti Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı danışıqlar apara bilmədiyini nümayiş etdirərək Azərbaycanı qəti addımlar atmağa məcbur etdi. Azərbaycanın zəfərinin başlanğıcı o zaman başladı ki, xalq öz ilkin tarixi ərazisini suveren dövlətin torpaqlarını işğal etmiş işğalçıdan azad etmək, eyni zamanda dinc azərbaycanlı əhalini qətlə yetirmək üçün qətiyyətlə yola çıxdı. Azərbaycan işğal etdiyi əraziləri azad etmək üçün Vətən Müharibəsi elan etməyə məcbur oldu.

Daryo.uz redaksiyası yazır:

“Özbəkistan mətbuatında hansısa “tanınma”dan yazmaq, Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünü şübhə altına almaq yersizdir. Azərbaycan bütün dünyada tanınan ölkədir. O cümlədən, müstəqil dövlət kimi və Özbəkistan tərəfindən beynəlxalq səviyyədə tanınır, lakin qondarma “DQR” hətta Ermənistanın özü tərəfindən də dövlət qurumu kimi tanınmayıb.

Bəli, dəhliz boyu sərbəst gediş-gəlişin bərpasına çağırış olub və bu, Azərbaycana ünvanlanıb, lakin Laçın dəhlizinin açılmasını tələb edən rəsmi İrəvan deyil, yalnız ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Ned Price twitter vasitəsilə sosial şəbəkələrdə tweet yazıb”.

“Daryo.uz” redaktorları guya Azərbaycanın “eko-etiraz” adı altında işğal olunmuş ərazilərdə yaşayan ermənilərə təzyiq göstərdiyi barədə rəsmi İrəvanın mesajını unudublar, ya da link tapa bilməyiblər. Onlar erməni tərəfinin iddiasını təsdiqləmək əvəzinə, Azərbaycan mətbuatına Prezident İlham Əliyevin 2023-cü il 10 yanvar tarixli müsahibəsindən bir parçanı sitat gətirir və o, Azərbaycanda məskunlaşan ermənilərlə bağlı hüquqi mövqeyini açıq şəkildə ortaya qoyur.

“Mən artıq demişəm və bir daha demək istəyirəm ki, Qarabağda Azərbaycan bayrağı altında yaşamaq istəyənlərə şərait yaradılacaq. Onların hüquq və təhlükəsizliyi, eləcə də Azərbaycan vətəndaşları təmin olunacaq. Bizim vətəndaş olmaq istəməyənlər gedə bilərlər. İstəsələr özləri gedə bilərlər, heç kim onları saxlamaz və ya sülhməramlı qüvvələrin yük maşınlarına minə bilər,ya da avtobuslarla gedə bilər.Yol açıqdır” deyə İlham Əliyev bu fikirləri demişdi.Bəs Azərbaycan prezidentinin çıxışında aydın olmayan nə var? Hər şey başadüşüləndir.

Maraqlıdır ki, dünyanın bütün ölkələrində separatçılar millətin öz müqəddəratını təyinetmə termini ilə silahlanırlar. Separatçıların hər fürsətdə istifadə etməyi xoşladıqları nədir?

Ekspertlər bilirlər ki, BMT yaranandan və beynəlxalq hüququn əsas prinsipləri elan ediləndən bəri iki beynəlxalq prinsip: “xalqların öz müqəddəratını təyinetmə” və “dövlətin ərazi bütövlüyü” ciddi ziddiyyətlər içərisindədir. Məhz beynəlxalq hüququn bu prinsiplərinin ziddiyyətli şərhləri müasir dünyada mövcud beynəlxalq münasibətlər üçün fəlakətli nəticələr yaradıb və Qarabağda, Dnestryanı bölgədə, Yuqoslaviyada, Abxaziyada və Ukraynada dinc əhalinin ölümünə səbəb olub.

NƏTİCƏ

Özbəkistan xalqı və rəhbərliyi istər Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı, istərsə də İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünü dəstəkləyərək bütün özbək xalqının iradəsini və qəti mövqeyini təcəssüm etdirmişdir. Özbəklər və azərbaycanlılar həmişə sevincdə də, kədərdə də bir-birlərinə dəstək olublar - bu, məlum faktdır. Bu, Azərbaycan xalqının 2020-ci il sentyabrın 27-dən noyabrın 9-dək apardığı 44 günlük Vətən Müharibəsi zamanı Azərbaycanın öz torpaqlarını azad etmək yolunda təsdiqini tapdı.

Özbəkistan Respublikası ümumbəşəri dəyərlərə və beynəlxalq hüquq prinsiplərinə sadiq qalaraq, Azərbaycan Respublikasının bölünməzliyini və ərazi bütövlüyünü həmişə dəstəkləmiş və hələ də rəsmi şəkildə dəstəkləyir, Azərbaycan xalqının öz dövlətinin bütövlüyünü bərpa etmək hüququna hörmətlə yanaşır. ərazi.

Azərbaycan hansı yollarla və üsullarla öz torpaqlarını işğaldan geri qaytarır, bu onun haqqıdır. Bu məsələdə rəsmi Özbəkistanın mövqeyi qəti və dəyişməz olaraq qalır!

Özbəkistanın mövqeyini adekvat dərk etmək üçün sadəcə başa düşmək və razılaşmaq lazımdır ki, beynəlxalq hüququn yaradıcıları və subyektləri millətlər deyil, dövlətlərdir. Millətindən asılı olmayaraq, ənənəvi mədəni və linqvistik identifikasiyalar vətəndaşlıqla əlaqələndirilə bilməz - bunlar tamamilə fərqli anlayışlardır.

Məlumdur ki, Özbəkistan Xarici İşlər Nazirliyi sayıqlıq və qərəzsizliklə dünyanın istənilən dövlətinə münasibətdə xarici siyasətin müəyyən məsələləri ilə bağlı rəsmi mövqeyini açıqlayır. Bu yanaşma diplomatik etiketdən, diplomatik protokol normalarından irəli gəlir, təbii ki, o, beynəlxalq ünsiyyətdə hökumətlər tərəfindən müşahidə edilən ümumi qəbul edilmiş qaydalar, ənənələr və konvensiyalar toplusundan irəli gəlir.

Özbəkistanın Qarabağ məsələsində qəti siyasi mövqeyinin mənası və mahiyyəti ondan ibarətdir ki, Azərbaycan ilkin ərazilərini qaytardıqdan sonra da Özbəkistanın Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü ilə bağlı mövqeyi dəyişməz qalacaq.

Kütləvi informasiya vasitələrində türk dünyası ölkələrinə qarşı dağıdıcı və təxribat xarakterli məlumatların müxtəlif növ “doldurulması”nın qarşısını almaq üçün türk ölkələrinin ictimai xadimləri arasında yeni əlaqələrin qurulmasına və mövcud əlaqələrin gücləndirilməsinə ehtiyac var.

Dünyada yaranmış yeni siyasi şəraitlə əlaqədar, həm də Cənubi Qafqazda yaranmış mövcud siyasi reallıqlara əsaslanaraq, əvvəlcədən razılaşdırılmış beynəlxalq normalara və sərəncamlara uyğun olaraq gələcək birgə xoşməramlı fəaliyyətlər üçün Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin yaradılması məqsədəuyğun olardı. Tamhüquqlu və birgə iş üçün ən əlverişli akademik mühitin yaradılması, türk dünyasının mütəxəssisləri, alimləri və jurnalistləri üçün dövlət səviyyəsində hüquqi dəstəyin təşkili. Bundan sonrakı birgə fəaliyyət türk xalqları arasında qardaşlıq və dostluq əlaqələrinin inkişafına müsbət təsir göstərəcək.

Özbəkistan mediasını təhlil edərkən, xüsusilə də Daryo.uz saytının Azərbaycan dövlətinin daxili siyasətinə nə qədər israrla müdaxilə etməyə çalışdığına diqqət yetirmək lazımdır. İnternet vasitəsilə dünya ictimaiyyətinin diqqətinə beynəlxalq hüquq normalarına zidd olan yalan məlumatlar, qardaş Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünü şübhə altına alan əsassız məlumatlar yaymaqla təsadüfi vəziyyət yaratmağa çalışır.

Özbəkistan mediasının yol verdiyi bu cür kobud siyasi səhvlərə hökumətin susqunluqla razılığı səbəbindən bildirməliyik ki, yaxın gələcəkdə Özbəkistanda söz azadlığı adı altında bəlkə də daşnak yönümlü təbliğat kampaniyasına start veriləcək. Özbəkistan və Azərbaycanın media resursları bu cür destruktiv informasiya inyeksiyalarının qarşısını almaq üçün dərhal müvafiq tədbirlər görməlidir.

Daryo.uz saytı özbək mediası özbək dilindən istifadə edərək Azərbaycan Respublikasının xarici və daxili siyasətinə qarşı əsassız və uydurma hücum həyata keçirməyə çalışır. Beləliklə, o, Özbəkistanın digər müstəqil xəbər agentliklərini informasiya hücumlarına təhrik etmək istəyir. Bu çağırışın məqsədi Azərbaycan xalqında Özbəkistana qarşı nifrət yaratmaqdır.

Özbəkistanın Daryo.uz özəl informasiya saytının Azərbaycana qarşı informasiya hücumu ilə bağlı Azərbaycanın media resursları vasitəsilə müvafiq tədbirlər görülməlidir. Əks halda, Özbəkistan Respublikasının Azərbaycandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri cənab Baxrom Əşrəfxanov Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Naziri ilə görüşə dəvət edilərək, rəsmi etiraz notası ünvanlanacaq.

ARDI VAR...

Ednews-un xüsusi müxbiri: Şöhrət Barlas

Rus dilindən tərcümə: Oğuz Ayvaz