Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurası Rusiya Federasiyasının taxıl sazişindən çıxmasının humanitar nəticələrini müzakirə etmək üçün iyulun 21-də toplanacaq.
Bu barədə BMT Təhlükəsizlik Şurasına sədrlik edən Böyük Britaniya höküməti Twitter səhifəsində məlumat yayıb. Kiyev vaxtı ilə iyulun 21-də saat 17:00-da Təhlükəsizlik Şurasının iclasını gözləməliyik.
Xatırladaq ki, iyulun 17-də Rusiya öz qərarını Kerç körpüsündə baş vermiş partlayışla izah edərək, Qara dəniz taxıl sazişindən çıxdığını elan edib.
İlk öncə taxıl sazişi ümumiyyətlə nəyi vəd edirdi, onları xatırlayaq?
Müharibə başlayandan bəri bir neçə diplomatik nailiyyətlərdən biri olan bu təşəbbüs Ukraynanın Qara dənizdəki üç əsas limanından - Odessa, Çornomorsk və Pivdennyidən ərzaq və gübrə ixrac etməyə imkan verir. Ukrayna gəmiləri minalanmış ərazilərdən yayınaraq yük gəmilərini Qara dənizin beynəlxalq sularına aparır. Daha sonra gəmilər razılaşdırılmış dəniz humanitar dəhlizi ilə İstanbula doğru hərəkət edir. Ukrayna limanlarına gedən və gedən gəmilər Rusiya, Türkiyə, Ukrayna və BMT müfəttişlərindən ibarət qruplar tərəfindən yoxlanılır. Bu memorandumla yanaşı, sanksiyaların Rusiya ərzaq və gübrə ixracına təsirini minimuma endirən ayrıca saziş imzalanıb. Hər iki memorandum dörd, sonra isə iki aylıq nəzərdən keçirilirdi.
Rusiya isə qeyd etdiyimiz kimi artıq sazişdən çıxdığını bəyan edib və həmçinin Müdafiə Nazirliyi faktiki olaraq bildirib ki, Ukrayna limanından çıxan istənilən gəmi birbaşa hərbi hədəf olacaq.
Bundan sonra isə nə olacaq, nəzər yetirək...
NATO üzvü olan Türkiyə, Rusiyanın icazəsi olmadan taxıl ixracını limanlardan çıxarmaqla Rusiyanı qarşı-qarşıya qoymaqla hədələyə bilər, lakin bu, yüksək riskli addımdır. Putin tələbləri yerinə yetirilərsə, müqaviləyə qayıtmağa hazır olduğuna işarə edib. Lakin Odessa limanının bombalanması onun çevikliyə dair göstərişinin cənubda potensial siyasi dəstəyin itirilməsinin qarşısını almaq üçün nəzərdə tutulduğunu göstərir. Böyük ehtimalla, ixracın azalması Ukraynada ehtiyatların artmasına səbəb olacaq və fermerləri 2023-24-cü il mövsümündə əkinləri azaltmağa məcbur edə bilər. Rusiya Ukraynadakı hərbi kampaniyasını maliyyələşdirmək üçün buğdaya ixrac vergisini artıra bilər və nəhayət, gübrə çatışmazlığı güclənə bilər, çünki Rusiya Belarusla birlikdə dünyanın ən böyük mineral gübrə mənbələrindən biridir.
Böyük Britaniyanın çağırdğı iclasda isə məsələnin tam həlli yollarının axtarılmasına başlanılacaq. Çünki Ukraynadan Avropaya idxal edilən taxılın dayanması, regionda ən əsası da şərqi Avropa ölkələrində çox böyük qıtlığa səbəb olacaqdır. Sözsüz ki, burada Azərbaycan da təsirlənə bilər. Ehtimal oluna bilər ki, BMT iclasda Ukrayna ərazisindən quru yol vasitəsi ilə taxil idxalına imkanlar yaratmaq üçün çalışmalara başlayacaq.
Əkbər Şəbəndəyev
